РОМАНДАЙ ЧIУК
Мурсал-хандин межлисдиз теклиф Варазаназни Саидаз атана.
Ашукь кьве рикIин хьана: “Фидани? ТефейтIа, за жувак тахсир квайди субутарзава, — рикIел хандин нуькердихъ галаз хьайи къайи рахун хтана… — Вучда?”
— Гъуьлягъдивай жагъидайди агъу я, хва, вун Мурсал-хандин кIвализ фимир, — минетна дидеди.
— Чан Саид, вун аниз фимир, зи рикIи са пис кар гьиссзава, — тавханада Дилбер гъуьлуьн хуруз гьахьна.
— Ана чIехи межлис жезва. ЧIурал шегьердай сазандарриз ша лагьанва… Ашукьрин къизгъин акъажунар жеда. Вуна са фикирни мийир… Захъ галаз жегьиларни къвезва, зун тек туш, — ада паб секинарна.
…БалкIанар Ниязан гьаятдал туна, чуьнгуьр гвай Саид кьиле аваз, Кьуьчхуьррин пуд жегьил Яргъи парудихъ фена.
— Межлис гьеле башламиш хьанвач, — къапудал алай нуькерди жегьилар куьчедал туна, Саид къенез ахъайна. — Ашукь Саид, вун ханди вичин тавда гуьзлемишзава.
Саида кьатIайвал, гьаятдик еке гьерекат квачир, амма цIай хъувунвай. “Белки, зун фад атун хьанатIа? Мугьманар гьеле агакьнавач жеди…”
Кьвед лагьай нуькердини ашукь хандин тавханадиз ракъурна.
— Салам-алейкум, хан! — Саидаз тавханада Мурсалан папар, КъудуцI аваз акуна, ада бикейризни икрамна.
— Алейкум-салам, ашукь, — хуш авачиз жаваб гана Мурсала. “Вучда и къурумсахдиз? Эмир ганвайвал авурайни нуькерри?!” — ам гьеле хияллу я.
— Ви кефияр аваз аквазвач хьи, вун сагърай? — жузуна Саида.
— Зи кефияр вун хьтин дустари чIурзава, ашукь, — жезмай кьван секиндиз лагьана ханди.
— Ам вуч лагьай гаф я?! — Саидан рикIел вацIун кьерел хьайи дуьшуьш хтана. И арада ракIарай гьа нуькер атана, хандин къуьнуьвай агъайнидаказ акъвазна.
— Гафар гзаф ава, — хан вичин тахтуна ацукьнава, Саид адан къаншарда акъвазнава.
“Мурсала заз ацукьун теклифзавач, — рикIиз такIан хьана ашукьдин. — Идан къаст гила вичин папарин вилик зи чин яру авун яни?!”
— Лагь, хан, за яб гузва.
— Исятда за вав лугьуз тада, — туькьуьл хъверна.
— Мурсал ханцIди лугьуз тадайди я, — КьудуцIан гафарал папар хъуьрена.
— Ам инай квадра! Цура тур! — эмир гана Мурсала.
ЧIехи нуькерди КъудуцI кьамалай кьуна, тавханадай акъудна – мад кваса иниз хтанач.
Тавханада лал кьенва.
— Зав, Саид, ви са манидин чIалар агакьна… Вуна ана хам алаж лугьузвай душман вуж я?! — жузуна Мурсала.
— Халкьдиз душманар тIимил авани, хан? — ашукьди вичин фикирда къецепатан душманар авайди лагьана.
— Зун гъавурда ава… Гила кьвед лагьайди: фицекьра вучиз вун зи папариз ягьсузвилелди килигна?! — гьарайна ханди.
— Тапарар я…
— Вуна вуч лугьуда? — хан чIехи нуькердихъ элкъвена.
— Хан, вун сагърай, Саид ви бикейриз ягьсузвилелди килигна, — тестикьарна чIехи нуькерди. — Валлагь, заз зи вилералди акуна.
— Им буьгьтен я, хан! — гьарайна Саида.
— Мад, Саид, вун чарадан папариз килиг хъийидач! — атIуз-атIуз лагьана Мурсала. — Эвера нуькерриз! — ада чIехи нуькердиз гъилин ишара авуна.
Рак ахъа хьана, гьасятда кIвал мух гуз хвенвай хьтин зуртулрай ацIана. Абур пехъи вилералди ашукьдиз килигиз акъвазна.
— Саид, къе гьа гьаясуз вилер акъудда! — малумарна Мурсала къайи ванцелди. — Яхъ ам, кIаник кутур! — эмир гана жаллатIриз.
Бикеяр, гьараяр акъатна, кIваляй катна!
Саидаз хандин гафар зарафатар туширди чир хьана. Фагьумдай вахт амачир… ДакIарра ракьар тунва: хкадар жедач… Гъилевайди чуьнгуьр я… Гапур… Гьа и легьзеда нуькерри адал гьужумна, кьведа кьве гъил кьуна. Чуьнгуьр кIвачерик аватна, адан симерай сузадин ванер акъатна… Гьинай ятIани атай аждагьандин къуватдивди Саида нуькерар сад-садахъ геляна, пел-пеле акьурна, кьилер гижи хьайибур чилел гадарна, кьулакай шутхунна гапур хкудна, вичел къвезвай цIийи нуькеррал яргъи авуна, Мурсалахъ элкъвена, лагьана:
— Я алпанд цIай, вуч я мурад?
Бес я элди ваз авур дад.
Ви лувак шехьзава гьар сад,
Бес я, залум, дерт, къарагуьн!
Нуькеррин ийир-тийир квахьнава.
— Лал хьухь, кицI! — гьарайна ханди. — Басмиш ая! Нуькерриз эмир гана.
Гапурдалди вичел къвезвай нуькеррин гьужум акъвазариз, ашукьди давамарна:
— Амач билбил, безег, сиргъа,
Вилаятда рахаз къаргъа.
АтIуй рикIин ивид паргъа,
Напак беден гвай къарагуьн!
Гьаким Къурбан
