И йикъара Дагъустандин Кьилин патав гвай тахсирдилай гъил къачунин, жаза кьезиларунин месэлайрин рекьяй комиссиядин членри республикадин 2 ва 7-нумрайрин дуьз рекьел хкидай колонийра (исправительные колонии) дустагъда авайбуруз малуматар гуниз талукьарнавай гуьруьшар кьиле тухвана. Идакай чаз Россиядин ФСИН-дин Дагъустанда авай управленидин пресс-къуллугъди хабар гана.
Ихьтин гуьруьшрин кьилин макьсад дустагънавайбуруз чпин ихтиярар чир хьуникай ибарат я. Комиссиядин членри азадвиликай магьрумнавай ксар кIвалахдин къайдайрин, ихтияррин ва гъил къачунин серенжемдин жигьетдай тавакъудин чарар гьазурунин тежрибадин гъавурда туна.
Гуьруьшда РД-дин Общественный палатадин председателдин заместитель Шамсият Насруллаевади — комиссиядин председатель; Дагъустанда аялрин ихтияррин рекьяй векил Марина Ежовади — комиссиядин председателдин заместитель; дустагъдин къуллугъдин епархиальный отделдин регьбер, Махачкъаладин епархиядин урусрин килисадин кешиш Сергий Абасова; Россиядин ФСИН-дин Дагъустанда авай управленидин начальникдин заместитель, къенепатан къуллугъдин полковник Рашид Зайнулабидова; Россиядин ФСИН-дин Дагъустанда авай управленидин начальникдин УИС-да (уголовно-исполнительная система) инсандин ихтиярар хуьнин рекьяй куьмекчи, къенепатан къуллугъдин полковник Руслан Исрафилова иштиракна. Дагъустандин юстициядин министрдин заместитель Рабият Закавовади дустагънавайбуруз гъил къачунин, жаза кьезиларунин къайдайрикай, УДО-дилай (условно-досрочное освобождение) ва менефисдилай ам квелди тафаватлу ятIа, гегьеншдаказ суьгьбетна. Ада гъил къачун — уьлкведин Кьилин мергьяматлувилин серенжем — кьилди-кьилди гьар са касдин гьакъиндай кьабулзавайдал ва ам суддин къарардилай къецяй тирдал фикир желбна.
Къейд авун лазим я хьи, ачух ихтилатдин къайдада кьиле фейи гуьруьшдал комиссияди (аник жемиятдин, инсандин ихтиярар хуьдай тешкилатрин векилар, диндин рекье къуллугъзавай ксар ва ветеранар ква) гъил къачунин, жаза кьезиларунин жигьетдай тавакъудин чар гьихьтинди хьун лазим ятIа, гъавурда туна, месэладиз талукь яз лазим малуматар гана. И серенжем кьилиз акъудун патал кьилин шартIунал фикир желбна — дустагъда авай касди вичи авунвай тахсиркарвилин патахъай рикIивай гьайиф чIугвазвайди къалурун, адалай гъил къачун патал къени краралди ам тестикьарун лазим я.
— Къенин гуьруьшдин макьсад квез якъин тир ва гъавурда акьадай «рекьин карта», гъил къачунин серенжемдин кьилин макьсад — тахсиркарвал авунвай инсандиз уьмуьр цIийи кьилелай башламишдай мумкинвал гуникай ибарат я. Амма и мумкинвал куьне гьар сада вичин низам-къайдадалди къалурунилай, ихьтин мергьяматлувилиз лайихлу тирди тестикьарунилай аслу тирдал куь фикир кIевелай желб ийиз кIанзава. Гуьруьшдин макьсаддик дуьз рекьел хтунихъ камар къачузвай гьар са кас и механизмди гьикI кIвалахзаватIа, комиссияди квез фикир гузватIа ва тавакъудин чар дуьздаказ гьикI туькIуьрун лазим ятIа гъавурда тунни ква. Ина кьилин шартI инсанди неинки формальный къайдада низам-къайда хуьн, гьакIни ам гьакъикъатда дегиш хьун я: вичин тахсиркарвал аннамишна гьайиф чIугун, колониядин общественный уьмуьрда иштиракун, образование къачун, хизандихъ галаз алакъаяр хуьз алахъун, — къейдна Шамсият Насруллаевади.
Гуьруьшдин са кьадар вахт азадвиликай магьрум хьанвайбурун суалриз жавабар гуниз бахшнавай. Кьилди къачуртIа, абуру документар гьазуруниз, колониядин администрациядин патай хъсан характеристикадин ролдиз, жерме авуналди жавабдарвилиз чIугунвай ксар патал и механизмди гьикI кIвалахзаватIа (эгер абуру ганвай зарардин вири пул вахканвачтIа ва я са кьадар пай вахканватIа) хабар кьуниз талукьбур тир. Комиссиядин членри тамам жавабар гана. Гьа са вахтунда азадвиликай магьрумнавай ксариз чпин ихтияррикай тамамвилелди чин тийизвайди малум хьана.
Гъавурдик кутунин кIвалахдилай гъейри, комиссиядин членар колонийрин шартIарихъ, зегьмет чIугун, кIелун ва ял ягъун патал авай мумкинвилерихъ галазни таниш хьана. ИкI, колонийра производстводин мастерскояр аваз хьунин тарифна, кIелдай мумкинвилер, психологрин къуллугъ ва тербиячийрин кIвалах хъсан тешкилнавайди къейдна.
— Чаз акур шартIари къалурзавайвал, УИС-ди дустагънавайбур неинки изоляция авуниз, гьакIни абур дуьз рекьел хкуниз артух фикир гузва. Зегьмет чIугун, кIелун, яшайишдин рекье менфят хкатдай теклифрин тереф хуьн — ибур вири дустагъдай экъечIайла, гьам вахт куьтягь хьана, гьам тахсиркарвилелай гъил къачун яз, инсандиз адетдин уьмуьрдив эхгечI хъувуниз куьмекдай кьилин месэлаяр я, — къейдна Марина Ежовади.
Гуьруьшрин нетижаяр кьадайла, Рашид Зайнулабидова къейд авурвал, комиссиядин членри кьиле тухвай гуьруьшдикай азадвиликай магьрумнавай ва гьа са вахтунда дуьз рекьел хтунихъ камар вегьенвай ксар патал еке менфят хкатда, чирвал тахьуни делил авачир кардик умуд кутуниз ва я, къарши яз, инициатива авачирди яз гьисабуниз рехъ гузва. Жуван ихтиярар ва къимет эцигдай уьлчмеяр чир хьуни дустагънавай касдиз кьилин фикир дуьз рекьел хтунал, жуван низам-къайда хъсан патахъ дегишарунал желбдай мумкинвал гузва.
Рагнеда Рамалданова
