Украинада чи баркаллу кьушунри дяведин махсус серенжем бегьемарзавайла вакъиайри раижзавайвал, неинки уьлкведин, санлай вири халкьдин, гьикI гьар са касдин хиве, ада уьмуьрда кьазвай дережадилай аслу тушиз, кьетIен жавабдарвал ва къайгъударвал твазва. И кар гьар сада аннамишун лазим я.
“Украина гьинай — чун гьинай? Донбасс михьун, хуьн вуч гафар я? ЦIийи фашистар-нацистар гьинай кIватI хьана?” Ихьтин ва маса суалар гуз, ида — адал, ада — масадал шак вегьез, герек авачир ихтилатризни къалп хабарриз майданар гуз хьайитIа, душмандин вилик чун ажуз хьун, эхирни виляй аватунни мумкин я.
Душман гьамиша душман я. Адакай мергьямат авай дуст, я куьмекчи жедайди туш. Мецелдини, амалралдини, хиве кьунралдини, савкьатралдини кьил какадарун, ви ажузвал винел акъудун мумкин я. Душмандинди гьамиша ви серфе, къуват, такьат, суьрсет, ватан къакъудун я. И кар патал ам са куьнилайни элкъведач…
Гьавиляй лугьузвайди я: Ватан гьамиша гьар сада хвена кIанда. И мукьвара Донбасс хуьн патал женгера иштиракиз, Верховный Главнокомандующийди уьлкведа агьалияр гуьгьуьллувилелди ва тIимил-тIимил мобилизовать авунин гьакъиндай гайи буйругъдилай гуьгъуьниз, чи республикадин Кьил Сергей Меликова женгиниз рекье твазвай жегьилрин дестедихъ ва гьакI вири агьалийрихъ, сифте нубатда крар чпелай аслу тир районрин кьилерихъ ва военкоматрихъ элкъвена лагьана: “Гьар сада вичин участокда уьлкве хвена кIанда”.
И гафарин гъавурда гьикI акьун лазим я? Зун гъавурда акьазвайвал, уьлкве хуьн патал са гьина ятIа яргъара дяведин женгера иштирак тавуртIани, гьар садаз чеб алай чкайрани и жигьетдай чарасуздаказ ийидай крар жагъида. Дяведин шартIара фронтни далу пад сад хьун, са къаст вилик эцигна, кIвалахун ва женг чIугун истемишзава. Им чаз Ватандин ЧIехи дяведин тарихдини чирнавай илим я. Душмандал гъалибвал неинки яракьдалди, гьакI адетдин зегьметдалдини, гьар юкъуз гъилевай алатралдини къачуз жеда. Фронтда игитвилелди женг чIугвазватIа, гьа тегьерда далу патани зегьмет чIугун лазим я.
Аскердиз неинки бес кьадарда патрумар, дяведин женг чIугвадай такьатар герек жезва, гьа тегьерда алукIдай партални, недай суьрсетни, сагъардай дарманарни, санай масаниз тухудай хъсан улакьарни, маса затIарни (месела, ял ядай, руьгь сагъардай, рикI аладардай ктаб-газетни, мани-макьамни, чарарни) герек тирди аннамишун лазим я.
Женгина уьтквемвал къалурзавай рухвайрин тандал чими партал, руфуна фу тахьайтIа, адан алакьунар гьинал аватда?
Эгер гьа шартIара авай ксарив хуьряй-кIваляй рикI тIардай туькьуьл чарар, хейлинбуру дяведикай, яни Ватан хуьникай кьил къакъудзава лугьуз, къалп хабарар агакьариз хьайитIа, игитвилин руьгь амукьдани?
Ватандин ЧIехи дяведин йисара “Зун вилив хуьх”, “Вили рангунин шал”, “Катюша”, “ЧIулав йиф”, “ТIвар алачир тепедив” ва маса манияр, гьахьтин шиирар гьавайда кхьейди тушир. Душман русвагьзавай СтIал Сулейманан шиирар авай ктабар чи аскеррин танкарай жагъиз хьайиди рикIел хвейитIа хъсан я.
Им лагьай гаф я хьи, яратмишдай ксарин хивени, манидарринни, кьуьлердайбурунни, гьатта фу чразвай къарийрин хивени дяведин вахтуни чIехи везифаяр твазва. Кьилинди, ийизвай кардив рикIин захавиливди, гъилин михьивилелди, гьар затIуни хийир гудайвал эгечIна кIанзава.
Мектебда кIелзавай аялдини, вузда авай студентдини, тарс гузвай муаллимдини Ватан хуьнин женгина авайбур рикIел алаз кIелун, кIвалахун герек жезва. Аялдин хъсан кIелун — имни Ватан хуьн я!
И йикъара чи саки вири чIехи шегьеррани районра халкьдин гегьенш къатари тешкилзавай митингри, жуьреба-жуьре марафонри, маса серенжемри чи садвилинни игитвилин руьгьдал алайбур гзаф тирди субутзава.
Амма рикIер тIардай, кьилерин фагьум квадардай хьтин, зигьин курдай, инсан руьгьдай вегьедай краризни рехъ ачухзавайбур кис хьанвай чка авач. Чпиз Ватан ва чи аскерар гьакьван гзаф кIанзавайди хьиз къалуриз, чинеба хаинвалзавай къуватар авайди рикIел хуьн. Им иллаки чIуру, чIулав информация, тапан хабарар, чIуру “муштулухар” чукIурзавайбуруз ва абурухъ инанмиш жезвайбурузни талукь кар я.
Къе интернетни телефон гъиле авачир кас аквадач. ЧIулав, чIуру хабарарни гьа такьатри агакьарзава. Абуруз яб гумир лугьузвач чна. Яб гайитIани, нетижа дуьзди хкудна кIанзава. Лап хаталуди а кар я хьи, душманри чи жегьилриз, иллаки аскервилиз эвер гузвайбуруз, чеб гьикI кьиле тухун лазим ятIа, “тарсар” гузва. Ачухдаказ жуван государстводиз, Президентдиз акси экъечIуниз, Ватан маса гуниз эверзава. Яраб ибуруз чи жегьилрин къадир гьакьван авайди я жал? Чна техвейла, чи Ватан ни хуьда?..
Уьлкведа, республикада, районда, хуьре къал-къиж, гъулгъула туртIа, алакьзавай крарни тавуртIа, месела, агакьнавай гад пуч хьуниз рехъ гайитIа, чкIизвай муьгъ фад туьхкIуьр тавуртIа, гъилик квай трактордин, машиндин иесивал тавуна, кардикай хкудайтIа, мал-къара, хиперни къушар рекьидай гьалдиз гъиз алахъайтIа, мад ва мад чIуру крарин иесияр хьайитIа, гьелбетда, душманриз шад жеда, абур къуватлуни хьун мумкин я. Гьавиляй за тикрарзава: лугьузвай гьар са келимадин таб-керчеквал чирин. Гьахъ такваз, тапунин гуьгъуьна гьат тийин…
Чахъ душмандал гъалибвал къачун патал вири мумкинвилер авайдан, чи армия ва государство, халкь ва армия, гьукумат сад тирдан гъавурда хьун, авачтIа, гъавурда тун герек жезва. Еке талади цIай кьун патал спичкадин са кьал бес жеда. Ислягь уьмуьр, женгчидин руьгь чIулаварун патал са гъибет, са чIуру хабар, са таб бес жедайдан гъавурда акьан. Мобилизациядикай кьил къакъудиз алахъун, са гьиниз ятIа катун, тапан птикар (справкаяр) гун ва къачун Ватандин вилик хаинвал, садрани рикIелай алат тийидай уьзуькъаравал тирди чир жен.
Эхь, дяведа телефвилер, хирер-кьацIар, набутвилер, квахьунар, хкатунар жедайди я. Амма игитвилеринни садвилерин, сагъвилеринни жуьрэтлувилерин кьадарар гьамиша гзаф хьайиди я ва женни ийидайди рикIелай алуд тийин.
Гьалар пайгардикай хкудиз алахъзавайбуруз чи хатасузвални сагъвал ваъ, чна тикрарзава, чи магълубвални чи усалвал, чи лукIвал я кIанзавайди. Абур чи душманрилайни хаталу тирди рикIел хуьн…
Советрин Союз чукIурайди хьиз, душманриз Россияни чукIуриз, халкьар лукIариз элкъуьриз, девлетар тарашиз жедайди хьиз я. А виле — цIам! А кар чи душманриз садрани аквадач!
Мердали Жалилов,
литературадин отделдин редактор
