Кьилин редактордин гаф
Мукьвара “Лезги газетдин” Инстаграмда авай чиниз “Calih67” тIвар алай профилдай чар рекье тунвай. Адан сагьибди (ам вуж ва гьинай ятIа чаз чидач) 3-класс патал 2018-йисуз чапдай акъуднавай лезги чIалан ктабда гъалатIар амайдакай кхьенвай. Кьилди къачуртIа, ктабдин 12-чина ганвай лезги чIалан алфавитда 42 гьарф ава. “И”, “Хь” ва “Ы” гьарфар акъатнава. Ктабдин авторар Ж.Ш.Мейланова, С.А.Шагьмарданов, Б.Б.Бегов, А.Н.Юзбегов ва А.А.Тагьиров я. Чарчин авторди вучиз мектебар патал акъудзавай ктабра ихьтин векъи гъалатIар тазва лугьуз наразивалзава.
Орфографиядин, пунктуациядин сад-кьве гъалатI амукьайтIани (фикир тагана, дуьшуьшдай), алфавитдай пуд гьарф акъатун хиве тунвай везифайрив жавабдарвал гвачиз эгечIунин нетижа я. Мектебар патал акъудзавай ктабра са гъалатIни амукь тавун лазим я. И кардихъ, винидихъ къейд авур жавабдарвал тахьунилай гъейри, маса себебарни ава.
Алатай йисан эхирра за зи заместитель Куругъли Ферзалиева литературадай кIелунай 2-класс патал гьазурнавай ктабдин редакторвал авуна. Республикадин мектебар патал хайи чIаларай учебникар акъудун уьлкведин просвещенидин, республикадин образованидин ва илимдин министерствойриз талукь идарайрин гуьзчивилик ква. Чапдай акъудун патал пулдин такьатарни гьукуматди чара ийизва. Вири хъсан я, анжах ктабар гьазурзавай авторар — Дагъустанда, материалар верстка ийизвайбур, амукьнавай гъалатIар туьхкIуьрзавайбур Москвада ава. Чапдайни гьана акъудзава. Виликдай тираж акъатдалди вилик автор патал, гъалатIар амани, амачни килигдайвал, са экземпляр чапдайди тир. Гила ихьтин къанунар амач. Интернетдин куьмекдалди электронный почтадиз верстка авунвай ктаб рахкурзава. Авторди, редакторди, корректорди экрандин чинилай ам кIел хъийизва, амукьнавай гъалатIар кьилди чарчел къейдзава (гьи чина, гьи предложенида гьихьтин гъалатI аматIа). Гуьгъуьнлай къейднавай гъалатIар, электронный вариантдиз элкъуьр хъувуна, Москвадиз рекье хутазва. АтIа кьиле авайдини лезги чIалал я кIелиз, я кхьиз тежедай пешекар я. Вични — урус! Бес ихьтин шартIара гъалатIар амукьдачни? Заз, ктабдин редактордиз хьиз, чапдиз вахкузвай ктаб (саки 300 чин) ахтармишун патал лап тIимил вахт гана. Агъа кIан са гьафте герек я ихьтин ктаб дикъетдивди кIел хъувун патал.
Чи мектебар патал хайи чIаларал ктабар гьазурунин, чапдай акъудунин месэла тежер кьадар четинарнава. И кардиз РД-дин образованидин ва илимдин министерстводи фикир гун герек я. Ктабар Москвада ваъ, республикада, чкадал акъудиз хьайитIа, верстка авун, гъалатIар туьхкIуьрун патал чIалан пешекарар желб авуртIа, ктабра гъалатIарни амукьдач.
Мадни, бязи ктабар чапдиз вахкудалди рецензия кхьин патал пешекаррив, алимрив вугузва. Рецензия кхьин зарафатдин кIвалах туш. Ктабдихъ галаз кьиляй-кьилиз таниш хьана, ахпа адан писни хъсан къалурна кIанзава. Чи йикъара лагьайтIа (анжах вири дуьшуьшра ваъ!), ктабдай са цIарни кIел тавуна, къалп рецензияр кхьин дебдиз элкъвенва. Рецензентри чпи рехъ гайи “тахсиркарвиляй” са жавабни хгузвач. Нетижада кIелзавайбурун гъилера гъалатIар амай, бегьем кIвалах тавунвай, хийир къачуз тежедай ктабар гьатзава.
Ктабар гьазурун гьар нел хьайитIани ихтибарна виже къведач. Зи фикирдалди, хайи чIаларай ктабар гьазурзавайбурун пешекарвилин дережадиз махсус имтигьанар тухунин куьмекдалди къимет гайитIа, мадни хъсан жеда. Корректорар, редакторарни алакьунар авай пешекаррикай хкягъун герек я.
ФЛНКА-дин пресс-къуллугъди хабар гузвайвал, мукьвара РФ-дин Госдумадин миллетрин крарин рекьяй Комитетдин заседание кьиле фена. Анал мектебар хайи чIаларин ктабралди таъминарунин месэлани веревирдна. Малум хьайивал, милли чIаларал акъудзавай ктабрин тIварарин федеральный сиягьда (перечень) Дагъустандин халкьарин чIаларал акъатзавай са ктабни авач. Им чи республикадин милли чIаларал ктабар чапзавач лагьай чIал туш. Чапзава. Амма федеральный сиягьда тахьуни абур эхирдалди РФ-дин просвещенидин министерстводин истемишунрихъ галаз кьан тийизвайдакай лугьузва.
Мегьамед Ибрагьимов
