Кьилин редактордин гаф
Дагъустандин халкьдин шаир СтIал Сулейманан 155 йис тамам хьунин сергьятра аваз республикадин жуьреба-жуьре шегьеррани районра цIудралди мярекатар кьиле физва. Идалай гъейри, XX асирдин Гомеран юбилейдиз талукь мярекатар кьиле тухунин жигьетдай республикадин дережадаваз махсус планни кьабулнава. Ам тамамдиз кьилиз акъудун региондин Гьукуматдин векилрин гуьзчивилик ква.
Республикадин дережада аваз тешкилзавай мярекатрикай рахайтIа, абурукай сад Махачкъаладин кьилин майдандал ачухнавай СтIал Сулейманан шикилрин выставка я. Гьакъикъатдани, вижевай, фикир желбдай выставка хьанва. ЧIехи кьуларал алкIурнавай шаирдин жуьреба-жуьре йисара янавай шикилар, художникри чIугунвай суьретар яргъа амаз, хкат хьана чир жезва. Выставкада тамашачийриз теклифнавай суьретрин арада XX асирдин Гомеран яру шалвар, кьилел яру рангунин хъама ва гъилени пIапIрус авай суьрет ава. Дагъустандин бязи телеграм-каналра выставкада ихьтин суьрет эцигун кутуг тавур кар яз гьисабна ва тешкилатчияр меземмет авуна. «Лезги газетдин» редакциядизни и суьретдин патахъай наразивал къалуриз атайбурни хьана, зенгер авурбурни.
Выставкада и суьрет эцигуниз аксибуру и кар пIапIрус чIугунин жигьетдай таблигъат тухунив барабар ийизва. Ихьтин фикирдал алайбурун тIалабуналди чна Махачкъаладин администрациядиз чар рекье туна ва и месэладин гьакъиндай баянар гун, наразивилер арадай акъудун патал шаирдин гъиле пIапIрус авай суьрет маса шикилдалди эвезун теклифна.
Чи чарчиз Махачкъаладин администрациядин медениятдин управленидин (и идара выставкадин кьилин тешкилатчи я) начальник Ф.Абалаеван къул алай жаваб хтана. Ана къейднавайвал, выставка гьазурдалди вилик тешкилатчийри живописдин, искусстводин, эдебиятдин гъавурда авай пешекаррихъ галаз меслятарна. Шикилрин, суьретрин гьакъиндай абурукай садани ихтилат физвай суьрет выставкада эцигун герек туш лагьанач. Жавабдай гьакIни малум жезвайвал, шаирдин гъиле пIапIрус авай суьрет гьеле адал чан аламаз машгьур художник Муэддин Араби Джемала чIугуна. «Аквар гьаларай, СтIал Сулейман гъиле пIапIрус кьуна ацукьун Араби Джемалан яратмишунин фикир тамамдиз кьилиз акъудун патал герек тир. Шаир вични художникдин нетижадал рази хьанай», — къейднава а чарче.
Амма СтIал Сулейманан КIвалин-музейдин илимдин къуллугъчи Фейзудин Мамедова «ВКонтакте» соцсетда авай вичин аккаунтда кхьизвайвал, гуя XX асирдин Гомерал чан аламаз Араби Джемала чIугурди я лугьузвай и суьретда шаирдал яру рангунин шалвар хьун гьакъикъатдив кьазвай кар туш. «Завай яру рангунин шалвар алай яш хьанвай дагъви фикирдиз гъиз жезвач, я ахьтин шалварни адахъ садрани хьайиди туш. Суьрет художникди шаир кьейидалай кьулухъ арадал гъана, ам СтIал Сулейманаз акурди туш. Араби Джемала СтIал Сулейманал чан аламаз маса суьрет чIугунай, ам алай вахтунда Тахо-Годидин тIварцIихъ галай Милли музейда ава…», — къейднава Ф. Мамедова.
Адан фикирдалди, суьретда СтIал Сулейманан кьилел алай яру рангунин хъамани гьакъикъатдив кьазвач. «Аквар гьаларай, я яру ранг суьретчидин рикI алай ранг тир, я и ранг пролетариатдин кьилин ранг хьуниз килигна, художникди шаирдал яру шалварни хъама алукIна…», — кхьенва КIвалин-музейдин илимдин къуллугъчиди.
Гьа са вахтунда ихтилат физвай суьрет выставкада кар алайбурукай сад яз гьисабзавайбурни ава. Мисал яз, са шумуд чIалал акъатзавай «Эдебиятдин Дагъустан» ва «Кард» журналрин кьилин редактор Мурад Агьмедова къейдзавайвал, суьретдик рехнеяр кутазвайбуру кьве кукIушдик — чIехи шаир СтIал Сулейманакни чIехи художник Араби Джемалак хуькуьрзава. Тамам асир алатайла СтIал Сулейманак пIапIрус чIугунин жигьетдай таблигъат тухузва лугьуз, тахсир кутазва. «СтIал Сулеймана вичин эсерра девирдин нукьсанар русвагьзавай, хъсанвилер авуниз эвер гузвай, вичин ватанэгьлийриз куьмекзавай, миллионралди инсанрин рикIериз таъсирзавай цIарарал чан гъизвай… Сулейман халис ватанперес ва дагъустанвидин руьгь квай дагъви тир…», — лагьана М. Агьмедова.
Махачкъала шегьердин тарихдин музейдин директор Наида Дибировади суьретдин тарих чир тавунмаз жуьреба-жуьре майданра адакай жемиятдиз зарар авай «объектдикай» хьиз рахун дуьз кар тушиз гьисабзава. «Сифте нубатда месэладай кьил акъудун герек я. И суьрет вири республикадин, Дагъустандин гзаф миллетрикай ибарат халкьдин дамах я. Ам СтIал Сулейманан живописдин суьретрикай я. Ахьтинбур лагьайтIа, 3-4 я авайди. Гьавиляй и суьретар ядигарар хьиз хвена кIанда…», — къейдна Н. Дибировади.
Винидихъ гъанвай делилрай, къиметрай, веревирдерай якъин жезвайвал, садбуру гъиле пIапIрус, яру шалварни яру хъама ала лугьуз, СтIал Сулейманан и суьрет выставкада маса шикилдалди эвезун, муькуьбуру адак хуькуьр тавун теклифзава. Пуд лагьайбур, и суьретдиз маса патахъай килигзава. Мисал яз, Вини СтIалрин мектебда лезги чIалан муаллим Минаят Муталибовадиз и суьретдай тарих аквазва. Адахъ галаз рази тахьунни дуьз туш, гьикI лагьайтIа, суьретдай гьакъикъатдани Сулейманан хурудал алай Ленинан орден, ам ацукьнавай лезги гам, XX асирдин Гомер вич… аквазва.
Куьне гьикI фикирзава, гьуьрметлу газет кIелзавайбур?
Мегьамед Ибрагьимов
