Дагъларин уьлкведин гьукумдин къурулушра бажарагълувилелди, пешекарвилелди, гъавурда аваз ва республикадин экономика, яшайиш вилик тухунин кардик аквадай хьтин пай кутур ватанэгьлияр садни кьвед туш. Абурукай сад  Шихагьмедов  Гьамид  Гуьлагьмедовични  я. Ам заз чиз къанни цIуд йисалай гзаф я. Къе, 75 йис тамам жезвай йикъара­, къени инсандин, тIвар-ван авай экономистдин, государстводин деятелдин баркаллу крар рикIел хкун ва адаз юбилей тебрик авун кутугнава.

Гь.Шихагьмедов 1947-йисуз Ахцегь райондин Хкемрин хуьре дидедиз хьана. 1953-йисуз адан буба Гуьлагьмед хизанни галаз   Дербент райондик акатзавай Малахалил хуьруьз (Белиждин поселокдин кьиблепата тамун юкьва авай) куьч хьана. Ана дидедин мукьва-кьилияр яшамиш жезвай. Гуьлагьмед Ватандин ЧIехи дяведин ва диде Мафини далу патан фронт­дин иштиракчияр хьана ва абуру алакьдайвал Гитлеран Германиядал гъалибвал къазанмишуник чпин пайни кутуна.

Гьамида Белиждин поселокдин юкьван школа куьтягьна, кьве йисуз Дербент райондин Мамедбегован тIварунихъ галай совхозда зегьмет чIугуна. Ахпа армиядин жергейра къуллугъна. 1968-йисуз ам Дагъустандин госуниверситетдин экономикадин факультетдик экечIна. Ахпа ада кIелунар   Москвадин Плеханован тIвару­нихъ галай халкьдин майишатдин институтда давамарна. Анаг акьалтIарай же­гьил­ пешекар ДАССР-дин Госпландиз рекье туна. Ина ада экономиствиле, старший экономиствиле, цIуд йисуз отделдин начальниквиле ва 1984-йисалай Госпландин председателдин сад лагьай замести­телвиле кIвалахна. 1998-йисалай Г.Ших­агь­медова РД-дин экономикадин министерстводиз регьбервал гана. 2003-йисуз хкемви РД-дин финансрин минстрдин заместителвиле тайинарна. Кьве йисуз ада Да­гъустан Республикадин Президентдин ва Гьукуматдин Администрациядин регьбервиле кIвалахна. 2009-йисалай Гь.Шихагьмедов Махачкъаладин промышленно-экономикадин колледждин кьиле акъвазна. Кьакьан дережайрин къуллугъарни­ кьиле тухуз, ада ДГУ-дин студентриз хейлин вахтунда экономикадай лекцияр кIел­на, ДГУ-дин государстводин аттестациядин комиссиядин председателвилин везифаярни тамамарна. Къе  ада ял язава.

Алакьунар авай, зегьметдал рикI алай, гьар са кардив жавабдарвилелди эгечIзавай касдин жанлу ва бегьерлу уьмуьрдикай чна са шумуд цIарцIе кхьен­ватIани, ада республика ва уьлкве патал тамамарай крарикай ихтилат авуртIа, газетдин са шумуд чин герек къведа. Ших­агьмедов Дагъустан АССР-дин Госпланда кIвалахдив эгечIай ва гуьгъуьнин йисар республикада экономикадин реформайрив эгечIнавайбур, экономикадин хел цIийи ва бегьерлу жуьреда идара авун патал алахънавайбур тир. Лугьуз жеда хьи, Гьамид Гуьлагьмедович советрин эхиримжи девирда экономикадин цIийи жуьре арадал гъунин бинейрив гвай.

ИкI, Дербент районда вири майишатрин (совхозар ва колхозар) коллективрин зегьметдин бегьерлувал хкажунин, чилер менфятлувилелди ишлемишунин мураддалди “Дербент” тIвар алаз агроконцерн тешкилна. Дербент шегьерда Гуржистандин Гори шегьердин чешнедин бинедаллаз вичи вич финансралди таъминардай бюджет арадал гъидай къайда туна. Лак ва Табасаран районрин чешнедалди республикадин районар яшайишдинни экономикадин жигьетдай вилик фидай программа туькIуьрна.

Республика яшайишдинни экономикадин рекьяй вилик тухудай гележегдин программаяр туькIуьруник Гь.Шихагьмедова­ кутур пай кьетIенди я. 1975-1980-йисара адан регьбервилик кваз республикада сифте яз “ЦIуд йисуз ДАССР-дин производст-водин къуватар кардик кутунин ва вилик тухунин схема”, “Къанни вад йисуз ДАССР районриз паюналди вилик тухунин схема” программаяр туькIуьрна ва абур уьмуьрдиз куьчуьрмишунал маш­гъул­ хьана. “Ленгидропроект” институтди туь­кIуьрай “Сулак вацIал ГЭС-рин каскад” ва “Самур вацIал гъвечIи ГЭС-рин каскад” проектрин авторрикай садни Шихагьмедов тир.

1980-йисара республикадин чIехибуру Шихагьмедовал халкьдин майишатда цIийиз арадал хкизвай энергиядин чешмеяр ишлемишунин месэлайрал машгъул хьун тапшурмишна. Адан еке иштираквал аваз Дагъларин уьлкведа геотермальный энергетика вилик тухвана, Вири­союздин “Союзбургеотермия” производственный объединение, геотермиядин месэлайрай СССР-дин илимрин академиядин илимринни ахтармишунардай институт тешкилна, Тарумовский районда геотермальный электростанция эцигна, Махачкъалада геотермальный ятар ишлемишунин месэлайриз талукьарнавай вирисоюздин конференция кьиле тухвана.

1985-йисуз Туьркиядин Измир шегьер­да Международный мекера кьиле фенай. СССР-дин павильондин Дагъустандин экспозициядин регьбер Гьамид Гуьлагьмедович тир. Къейд авун лазим я хьи, идал къведалди ДАССР-ди ихьтин дережадин мекерайра иштиракнавайди тушир. Шихагьмедован алахъунар себеб яз Дагъустандин продукциядиз килигиз гзаф инсанар атанай ва мярекатдин иштиракчийри хъсан къиметни ганай. 1992-йисуз ада Австрияда­ кьиле фейи международный выставкада делегат яз, 1993-йисуз Россиядинни Франциядин экономикадин месэлайриз талукь конференцияда иштиракна. 1995-йисуз Шихагьмедов Стамбулда хьайи туьрк чIа­лал рахазвай халкьарин съездда иштиракай Дагъустандин делегациядин кьиле акъвазнавай. Ихьтин мярекатра иштиракуни къецепатан уьлквейриз Дагъларин уьлкведин экономикадикай ва продукциядикай са тIимил хьайи­тIани хабарна.

Гьамид Гуьлагьмедович ДАССР-дин экономикадин министр тирла, чун са шумуд сеферда туьш хьанай ва чна республикадин экономика авай гьалдикай ге­гьенш суьгьбетарни авунай. Абур гьа къе авурбур хьиз рикIелни алама.

— Экономика халкьдин майишатдин саки вири хилерихъ галаз алакъада авай еке къурулуш я, — лагьанай ада. — Бязи ин­­­­­­са­­нар ава хьи, гьукуматди гьикьван хъсанвилер ийиз алахъайтIани, “чина ви­ле акьадай хьтин дегишвилер жезвач” лугьудайбур. Завай ачухдиз лугьуз ва тестикьариз жеда, эхиримжи пуд йисуз (1998-2021-йисар) Дагъустандин халкьдин майи­шатдин вири хилерик юзун акатна. Санлай къачурла, промышленностдин карханайри акъудзавай продукциядин кьадар 23 процентдин артух хьана. Им вишералди инсанриз кIвалахдай чкаяр жагъана лагьай чIал я. Заводри агьалийри яшайишда­ ишлемишдай метягьар гзаф акъудиз га­тIун­на. Абурун ери хкажзава. Гьа са вахтунда руководителриз базардин шартIара кIвалахиз, къазанжияр къачуз чир жезва.

Хуьруьн зегьметчиярни кьулухъ акъвазнавач. Багъманчийри, саларбанри, магьсулдарри, уьзуьмчийри, малдарри, алатай йисарив гекъигайла, хейлин артух продукция гьасилзава. Яшайишдин гьаларни хъсан патахъ элкъвезва. Культура­дин, образованидин ва медицинадин 45 объект ишлемишиз вахкана, хуьрериз 640 километрдин водопроводдин, газдин, электроэнергиядин линияр, 260 километрдин мензилдиз рекьер тухвана, муькъвер, 500 агъзур квадратный метрдин майдан авай яшайишдин кIвалер эцигна.

— Гьелбетда, вири и крар чеб чпелай арадал къвезвайди туш,- давамарнай ихтилат Гь.Шихагьмедова.- Реформайрив эгечIай са шумуд йисуз гьукумат акционервилин обществойриз элкъуьрнавай карханайрин, майишатрин кIвалахрив са артух къаришмиш хьанач. Гила гьукуматди и месэлаяр вичин гуьзчивилик кутунва, карханайрив республикадиз герек шейэр акъу­диз тазва, абуруз махсус зака­зар гузва. Хуьруьн майишатдикай рахай­тIа, адан бегьерлувал са шумуд сеферда хкажиз же­да, анжах гьар са майишат, зегьметчи, фер­мер чилив иесивилелди, къайгъударвилелди эгечIна, адаз датIана къул­лугъна кIан­да. Аграриядин республи­ка тир чина чил кьилин девлет я. Ада чунни, чи гележегни хуьда.

Бажарагълу экономист вичин фикирар крариз элкъуьризни алахъна. Адан методикадикай менфят къачуна, республикадин дагълух ва кьиблепатан районрин яша­­йишни экономика вилик тухудай “Дагълар”, “Кьиблепад”, “Кеферпад” прог­раммаяр кьабулна. Абур кьилиз акъудун патал Шихагьмедован регьбервилик кваз талукь тир дирекцияр тешкилна ва абур программаяр уьмуьрдиз куьчуьрмишунив эгечIна. А вахтунда ихьтин жуьредин тежриба уьлкведа авачир.

1999-йис неинки Дагъустан, гьакI Россия патални лап хаталуди тир. Къецепатан амадагрин куьмекни галаз бандитрин дестейриз Дагъустан ва Кеферпатан Кавказни Россиядивай къакъудиз, Кавказ цIун ва дяведин фуруз элкъуьриз кIанзавай. Гьа и четин вахтунда Ботлихдиз РД-дин Гьукуматдин кьуд члендикай (сад Ших­агьмедов) ибарат комиссия ракъурна ва абуру герек серенжемар кьабулна. Шихагьмедован регьбервилик кваз “1999-2002-йисара Дагъустан Республика яша­йишдинни экономикадин рекьяй вилик тухун” махсус программа туькIуьрна ва ам РФ-дин Гьукуматди тестикьарна. Гьадахъ галаз сад хьиз, “Россиядин Кьиблепад” федеральный программадин Дагъустандиз талукь пайни ада гьазурнай. 2001-йисуз Дагъустан Республика 20 йисан вахтунда­ яшайишдинни экономикадин рекьяй вилик тухунин стратегияни туькIуьр­най.

ИкI кIвалахуни аквадай хьтин нети­жаярни арадал гъана. Эгер Шихагьмедов эко­номикадин министрвиле тайинардалди республикадин региондин валовый про­дукт тIимил жезвайтIа, 1999-йисалай ам 24-25 процентдин гзаф жез гатIунна. Вини дережадин тешкилатчиди кIвалах­дай йисара министерство лап устадлу пешекарралди таъминарнавай экономикадин штабдиз элкъвена. Дагъустан Республикадин Президентдин ва Гьукуматдин Администрациядин регьбер тирлани Гьамид Гуьлагьмедовича кIвалахдив эгечIза­вай къайдайра, аппаратда цIийивал, кар арадал гъидай дегишвилер туна.

Гьамид Шихагьмедова, вичел гьихьтин жавабдар къуллугъар тапшурмиш­­на­тIани, гьихьтин дережайриз хкажнатIани, дурум гана, инсанвилин, пешекардин ерияр хвена ва республика абад авун патал зегьмет чIугуна. Гьавиляй ада гзафбурун патай гьуьрметни къазанмишна.

Нариман Ибрагьимов