Чи обществода “перестройщикрин” чукIурунар, тарашунар, къакъудунар, ал­датмишунар, ягь-намусдалди алверунар кьилин дережадиз акъудайдалай инихъ саки вири чеб “азадбур”, “ас­лу туширбур” яз гьисабзавай СМИ-ра Европадин “виликди” фенвай “ивиррин” (агалкьунрин) тарифарни виликрай садрани тахьай жуьреда пропаганда авунин, яни чи агьалийрал абур или­тIу­нин женгерни къуватлу хьана­.

Вуч я Европадин “вилик фенвай де­мократия”? Гьихьтинбур я чал илитIиз алахънавай чIехи “агалкьунар”? Гуя Советрин девирдин “ракьун пердеди” чун Европадин зурба метлебдин “девлетривай” къакъуднавай кьван… (?)

Гила, Украинада, анаг цIийи миллетчийрикайни фашистрикай михьун, урус халкьар (россиявияр) акьалтIай геноциддикай (миллет яз терг авуникай) хуьнин махсус серенжем (денафикация, демилитаризация — лезгидалди миллетчивиликай, яракьлу къуватрикай михьун) кьиле тухузвайла, Евро­падин “ивиррин” гьакъикъи къамат дуьз­дал акъатнава.

Сифтени — сифте а кар субутнава хьи, а “цивилизаторри” (еке “культурадин” иесийри) чпелай гъейри дуьнья­дал мад я чIалан, я культурадин, я эко­номикадинни яшайишдин, я марифатдинни ахлакьдин жигьетрай чпив къведай халкьар авачирдай кьазва. Гьавиляй усал дережадин “вагьшияр” терг авун лазим я.

Вужар я “вагьшибур”? Гьеле юкьван асиррани, адалай гуьгъуьнизни англо-саксонвийри неинки са урусриз, гьакI амай вири халкьаризни «вагьши азиатар» лугьузвай. Вагьшийрихъ (тамара, дагълара, къумлухра авайбурухъ) вуч культура жеда?..

Амма и “цивилизаторри” чпин сад лагьай гьисабарни, медицинадин алатарни, сагъардай дарманарни, гьуьлерилай рехъ тухуз чирай приборарни гьа “азиатри” арадал гъайиди, гьакъикъи цивилизацияни инай, рагъэкъечIдай патай, атайди инкарзава. Тарихриз вилер ахъайна килигнайтIа, цавара кузвай гъе­терин аламатарни сифте ачухайбур “азиатар” тирди аквадай… Динрал гьалтайлани, абурун сифте бинеяр ина ава…

Бес вуч я Европадин, адахъ галаз сад хьиз вич дуьньядин агъа яз гьисаб­завай Америкадинни “цивилизация”, кьилин агалкьун?

Мад тарих рикIел гъуниз мажбур жезва. Америкадин материк ачухайбур, ана чкадин агьалияр (аборигенар) вагьшивилелди тергна, чпин мукар кутурбур гьа инай, Европадай, фейибур тушни? ХХI асирда Америкадин чIулав рангунин агьалийри, чеб лукIвиле тур, къирмишай, гилани инсафсузвилелди кIур гуз алахънавай лацубуруз эхирни чпин къаст къалурна. Хейлин памятникар чукIурна, лацубур метIерал акъвазуниз мажбурна, чпин ихтияррин дережа хуьн патал генани яваш хьанвач.

Аквазвайвал, Европадин виридалайни кьетIен агалкьун (“цивилизация”) чапхунчивал, масадан мал тарашун, чарадан  гьисабдай чеб девлетлу авун яз, тарихда гьатнава. Европавийрин колонияр (девлет тарашзавай чкаяр) авачир пIипI дуьньядал алач. Китай, Индия хьтин уьлквеяр, вири Африка — ибурун колонияр?..

Вири чапхунчи дявеяр Европада башламишна. Гьана, чпин магъарада, куьтягьни хьана. Са парабурун сурар (мейитар) ина, “вагьшибурун” чилерал туна. ИкI хьайиди я, тарихдай чаз чизвайвал, Македонскийдинни, Наполеонанни, Антантадин башчийринни, Гитлеранни «дуьнья» тарашунин дявеяр…

Фашизм-тоталитаризм (са миллет туна, амайбур вири терг авун) — геноцид — Европадин гекъигун авачир “агалкьун”…

Фашизмдин кьулан тар Волгадин къерехра, Сталинграддин сенгеррал, Кавказдин гирвейрал кукIварнай… Моск­ва патал женгер, Ленинграддин гьалкъадай экъечIун, Курскдинни Орелдин патав фейи къияматдин ягъу­нар гьикI рикIелай фида?!

Киев, Севастополь, Одесса, ЧIулав гьуьлуьн вири къерех, Кишинев-Яссыни кваз фашистрикай азад авун патал Советрин халкьди — россиявийри экъичай кьван ивийрин къимет ни эхцигда?

“Вилик” фенвай Европади чеб фашизмдин тIегъуьндикай хвейибуруз “вагь­шияр”, “чIулав азиатар” лугьун да­вам жезва. Гила, а “цивилизаторри”, вири крарилай цIар чIугуна, Украинадикай цIийи миллетчийринни фашистрин муг туькIуьрна. Европа сад хьана, Россиядин халкьарал — вири россиявийрал “санкцияр” (къадагъаяр) алкIурнава.

Ачухдаказ чаз душманар лугьунихъ галаз сад хьиз, чи фу, яд, чи девлетар, чи тамарни дагълар, вацIарни гьуьлер къакъудун, Россия хьтин госу­дарство (пачагьлугъ) терг авун чпин къаст тирди раижзава. Америка и карда кьилин дирижер, режиссер я. Европадин вири пачагьлугъар, гьакьван еке “цивилизаторар” — США-дин сегьнедин нинияр (гъилибанар)… Украинадин келлегуьзрин гъилералди чун ягъун патал абуру фадлай фендер туькIуьрнавай. А фендер гила кардалди Украинадин бандеровчиярни фашистар яракьламиш, ашкъиламиш авуналди кьилиз акъу­диз алахънава. Фашизмдихъ галаз терроризмдиз вири мумкинвилер гузва…

Славянри славянар яда — чеб девлетлу жеда, лугьузва и “демократри”. Ийизвай кьван вири крар фашистрин кьил хьайи Гитлеранбур я.

Фашизм кьенвач кьван… Европада ам саламатдиз хвена, гила мад майдандиз акъуднава.

Бес ихьтин чIавуз чун мад Европадин ивиррикай рахадани? Европадин “демократия”, “инсандин ихтиярар хуьн”, “гьарда вичиз кIанивал авун”, пул­­дихъ ягь-намусни, ватанни, вижданни маса гуз-къачун, хизан терг авун, са жинсинин эвленмиш хьунар, инсандин иви экъичун цуькIуьн вегьейдайни та­кьун — ингье лап куьрелди Европадин цивилизациядин “девлетар”, чаз, чи несилриз гузвай “тарсар”… Вуч паталди?

Гьа ихьтин шартIарани чи Прези­дент­дин, Гьукуматдин, чна кьунвай рекьин­,  чи сиясатдин гьакъиндай лап чIуру, чIулав гъибетар чукIурзавай, са гьинай ятIа а яргъарай къвезвай къацу пуларихъ чеб маса ганвай “НКО”-яр лугьудайбурун тапан хабарар, муштулухар  гун са шумуд виш сеферда артух хьанвайди раижзава. Чун чапхунчияр яз къалурзава.

Чи дикъетлувал, Ватандин ЧIехи дяведин йисара хьиз, мадни артухарун лазим я. А девирда, гила хьиз, телевидение, интернет, смартфонар авайди тушир. Гила масакIа я. Гьар са хизанда, мектебда, вузда, карханада гьакъи­къи пропагандадин (гъавурдик кутунин) кIвалах тешкилун, чи гаф сад хьун герек я. Чун гьахълу я, чи ниятар михьи я, чун гъалибни жеда!

Фашизмдин тIегъуьндин диб, дувул терг тавуртIа, ада генани цIийи хел-пут гъида, а завалди мад еке мусибатриз рехъ ачухда…

Мердали  Жалилов,

РФ-дин ва РД-дин культурадин лайихлу работник