Шаир, таржумачи, композитор, гьикаятчи, критик Мурад Саидов (Мурад Саид) гьевеслувили Ашукь Ширинан «КIанда заз», Хуьруьг Лукьманан «Уьмуьрдин рехъ», «Гомер чи хуьре», «30 йис», «Вахт къведа», Кьуьчхуьр Саидан «Руьгьдин вилер амазма захъ», «Халкь ва азадвал» ва СтIал Сулейманан 155 йисаз бахшнавай «Немеркнущая память» («Хкахь тийидай экуь къамат») ктабар-ирс чи культурадиз хканва.
«Хкахь тийидай экуь къамат» амайбурулай тафаватлу жезва. Ктаб алатай асиррин са бязи машгьур инсанрин тIварар ишлемишна башламишнава. Зи хиялдиз къвезвайвал, ада и кIвалах фикир тавуна авунвач. Сириядин алим ас-Сибанан, Саадидин ва Авиценнадин тIварар, абурун фикирар рикIел хкуналди, автордиз СтIал Сулейманан гьар са гафунал къизилдин яд алайди къалуриз кIанзава.
Ктаб СтIал Сулейман фикирда аваз арадал гъанвай критикадин веревирдералди ачухнава. Ам, Самурдин еришдин гужлувал арадал гъизвай шакъаяр хьиз, кьилди-кьилдин шиирринни поэмайрин тажарикай ибарат я. Абурун географияни гегьенш я: Урусат, Дагъустан, Кабардино-Балкария, Татарстан, Азербайжан, Беларусь, Гуржистан, Къазахстан, Туьркменистан, Узбекистан ва Украина. Мурад Саида вичи Дагъустандин миллетрикай лезги, цIахур, рутул, хиналугъ, ногъай, лак, табасаран, авар ва дарги чIаларин авторрин бахшбендер (вири 70-далай виниз) таржума авунва. Лезги шаиррин 56 шиирни. Ихьтин кар авун паталди низ чида адаз шумуд иридра гьекьер акъатнатIа, шумудра кIеве гьатиз, шумудра ам кIеверай эхкъечIнатIа.
Нубатдин кIунчI 80 авторди СтIал Сулейманакай авунвай веревирдерикай ибарат я. Абурун виридан фикирриз, сафунай яна, килигайтIа, шаирдин къенепатан дуьньядин къамат чи вилик хкаж жезва: сабурлувал, бажарагъ, акьул, рикIин михьивал ва ачухвал, вафалувал, дилаварвал, гафунин хцивал ва маналувал — халис инсандин гуьллуь инсанпересвал.
Ктабда шаирдиз талукь шикилар ишлемишнава. Абуру неинки СтIал Сулейманан девирдикай лугьузва, гьакI ктабдин чинал гъун тавунвай тарихдикай ихтилатни гегьеншар хъийизва. Ктабда сад тир фикирдин гужлувал хьун паталди гьар жуьре авторрин 8 поэмадикай куьруьдаказ менфят къачунва. 52 асул документ ишлемишна, майдандиз акъуднавай ктаб гзаф рекьерай тамамди хьанва. Ада гьамишалугъ яз сагъ ва битав тарих хуьдайдахъ чун инанмиш хьана кIанда. «ХХ асирдин Гомераз» ихьтин гуьмбет арадал гъайи Мурад Саидаз чухсагъул лугьуз кIанзава заз.
Абдул Ашурагъаев
