(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024-йисан 1-нумрада)
Къияматдин югъ алукьдай вахт мукьва хьунин гъвечIи лишанар
ГъвечIи лишан №6
Лапагар телефдай къугьас азардиз тешпигь тIегъуьндикди гзаф кьиникьар
Им Къияматдин югъ алукьдай вахт мукьвал хьанвайди тестикьарзавай лишанрикай сад я. Гьадисда къейднавай «мавтан» гаф «маут» гафунин гзафвал къалурдай са жуьре я. Адахъ «кьиникь» мана ава. Маса гафаралди лагьайтIа, гзаф кьадар кьиникьар жеда. Ам инсанар чIехи дестейралди телефдай тIегъуьндиз тешпигь жеда.
Алимри къейднавайвал, и агьвалат Амвасда пайда хьайи тIегъуьндин вахтунда кьиле фена. А тIегъуьндикди инсандин бедендал буьвел, яру хьана, дакIур чкаяр пайда жезва, нетижада инсанди эхиз тежедай тIалар гьиссзава ва ам рекьизва. Къейд ийин хьи, и тIегъуьн гзаф телефдайди, фад-фад садакай-масадак акатдайди я.
Амвас Палестинада авай хуьр я. Ам Бейт аль-Макъдисдин патав гва1.
Ауф ибн Малик асгьабди агакьарнавайвал, Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Къияматдин югъ алукьдай вахтунин вилик ругуд вакъиа вилив хуьх…» ва абурун арада ада «къугьас азарди лапагар телефдайвал, инсанарни гьа къайдада элкъуьрна кьадай» тIегъуьндин тIварни кьуна2.
И агьвалат чи уьмметда Умар ибн аль-Хаттаба (къуй адалай Аллагь рази хьурай) регьбервал гузвай девирда, гьижрадин 16-йисуз, мусурманри Иерусалим къачурдалай кьулухъ кьиле фена. Гьижрадин 18-йисуз тIегъуьн Шамдин чилерал чкIана ва гзаф кьадар инсанар телеф хьана. Абурукай къанни вад агъзур мусурманар тир.
И тIегъуьндик телеф хьайибурун арада гьакIни Пайгъамбардин (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) чIехи асгьабрин жемятни авай. Абурук квай: Муаз ибн Жабал, Абу Убейда, Шурагьбил ибн Гьасан, аль-Фадл ибн аль-Аббас ибн Абдулмутталиб ва масабур (къуй абурулай Аллагь рази хьурай).
Къугьас гьайванрик акатдай азар я. Адет яз, и азардик начагъ хьайи гьайвандин тIишяй гъер авахьда ва ам бейхабардиз телеф жеда. ТIегъуьн акатай инсандин бедендиз ирин авахьдай хирер акъатзавайвиляй ва гуьгъуьнлай ам рекьизвайвиляй Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) ам а тIегъуьндикди гзаф (кьиникьар) лапагар телефдай къугьас азардиз тешпигь авуна.
ГъвечIи лишан №7
Рекьяй акъуддай гзаф крар пайда хьун
Им Къияматдин югъ алукьдай вахт мукьва жезвайдакай хабар гузвай са лишан я. Ам чи йикъара винел акъатнава, гьикI лагьайтIа, алай девирда инсан гьар жуьредин рекьяй акъуддай крарин гьалкъада гьатнава.
Мисал яз, къадагъа авунвай затIариз килигунин нетижада кьил хкажзавай рекьяй акъуддай крар. Абур спутникдин каналрай, журналрай, интернетдин сайтрай машгьур жезва — инсанри сада-садаз телефонрин ва маса аппаратрин куьмекдалди ракъурзавай гьарамдин видеояр, шикилар… Аллагьдихъай кичI аваз, Адан чIехивилиз гьуьрметиз, ихьтин краривай яргъа жезвайдаз, абурукай вич хуьзвайдаз Аллагьди халис иман багъишда ва адан ширинвал инсанди вичин рикIелди гьиссда.
Инсаниятдин арада машгьур жезвай рекьяй акъуддай крарикай сад Шариатдин къанунралди къадагъа алай мал-девлетдихъ, эменнидихъ галаз алакъалу хьун я. Иник селемчивилихъ галаз алакъа авай пулар, ришветар, къадагъа авунвай метягьар (мисал яз, ички, гьар жуьредин парталар ва масабур) акатзава. Къейд ийин хьи, къадагъа алай эменнидикай жуваз тIуьн, ам жуваз ишлемишунни Шариатдин къанунрихъ галаз кьазвач. Ахьтин касдин дуьа Аллагьди кьабулзавач ва Аллагьди ахьтиндаз жаза гузва.
Мад са рекьяй акъуддай кар Исламди къадагъа авунвай парталрихъ галаз алакъалу я. Ихтилат неинки са дишегьлийрин, гьакIни итимрин либасрикайни физва.
Инсанар акьван мукьвал-мукьвал рекьяй акъуддай жуьреба-жуьре крарик акатзава хьи, михьи, Аллагьдихъай кичIе инсан абурун арада чара касдиз элкъвенва.
«Фитан» гаф «фитне» гафунин гзафвилин кьадардин жуьре я. Адахъ «имтигьан» ва «синагъун» манаяр ава. Адет яз, рикIиз такIан гьерекатрикай, затIарикай лугьудайла, и гафуникай менфят къачузва.
Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) хабар гайивал, рекьяй акъуддай чIехи крар пайда жедай вахтар алукьда, а чIавуз мусурманрикай гьакъикъат далдаламиш жеда. Ахьтин чIуру кар пайда хьайи гьар сеферда иманлуда лугьуда: «Им заз телефвал я». Ахпа ам алатайла, масад пайда жезва…
Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«МичIи йифиз ухшар тир рекьяй акъуддай крар пайда жедалди, салигь крар ийиз тади ая куьне. Гьеле экуьнахъ иманлу тир кас нянихъ имансуздаз элкъведа. Гьеле нянихъ иманлу тир кас экуьнахъ динсузди жеда. Инсанри и дуьньядин менфятрихъ чпин дин маса гуда»3.
И гьадисдин метлеб:
И гьадисда инсандиз эвер гузва тади авун салигь, диндал амал авунихъ – ам четин жедалди ва адакай маса крарал машгъул жедалди – ахпа жедай рекьяй акъуддай, сад-садан винел къведай четинвилер жедалди – мичIи йифен чIукар хьиз, варз алачир.
Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) ихьтин четин гьаларин жуьрейрикай баянар ганва: инсанди йиф диндар кас яз кьабулзава, экуьнахъ лагьайтIа, ам кафир яз къарагъзава ва я акси яз. Ихьтин гьал зурба, рекьяй акъуддай крар себеб яз арадал къвезва, инсан са йикъан къене элкъвезва а жуьре элкъуьналди…
(КьатI ама)
Гьазурайди — диндин алим
Ямин Мегьамедов
____________
1 Килиг: «Муъджам аль-бульдан», 4/177
2 Гьадис аль-Бухарийди гъана
3 Гьадис Муслима гъана
