(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024­-­йисан 2-9, 14-15, 19-20, 22-33, 35-40, 47,48-нумрайра, 2025-йисан  2,7, 13-15, 17-19-нум­райра)

ГъвечIи лишанар №№ 116-119

Вагьши гьайванар, чан алачир затIар рахун; къамчидин кьил (эхир) рахун; кIвачин къапарин багъар рахун; инсанди ютурди адаз адан хизандикай­ хабарар гун

(…) Вагьши гьайванар рахуникай ла­гьайтIа, и вакъиа, дугъриданни, Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) девирда кьиле фена.

Абу Саид аль-Худрий асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) хабар гузвайвал, са сеферда бедеви-араб, вичин лапагар хуьз, Мединадин­ къваларив гвайла, адал са жанавурди­ гьужумна ва адан лапагрикай са хеб тухвана­. Амма а бе­девиди адав агакьарна, адавай а хеб къутар­миш­ хъувуна ва гьараярна, ам чукуриз­. Амма жанавурди адаз терсвална, хъфин тийиз­. Ахпа ацукьна кьулухъ кIвачерал, ви­чин тум юзуриз­ ва адахъ галаз рахаз, жанавур­ди ла­гьа­на: «Вуна вич заз Аллагьди рузи яз ганвай ризкьи вахчунани?» Чубанди лагьана: «Ажеб я! Жанавур, тум илисна, зав рахазва!» Жанавур­ди лагьа а: «Валлагьи! Дугъриданни, вуна гьадалай­ни гзаф тажуб жедай кар тунва!» Чубанди ла­гьа­­на: «Идалай ажеб жедай кар мад вуч я кьван?» Жа­навурди жаваб хгана: «Аллагьдин Ра­сул — (Ал­­лагьдин салават ва салам хьуй вичиз)­ хумравдин тарарин кьве багъдин арада, янардагъдин­ кьве дагъдин арада, вичи инсанриз виликдай хьайи ва гележегда жедай крарикай ахъайзавай».

А бедевиди, гьарайиз, вичин лапагар Мединадиз гьална. Ахпа вич фена Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) патав, адан рак гатана. Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз)  капI авурдалай кьулухъ хабар кьуна (мана):

«Гьинава а бедеви — лапагрин сагьиб?». А бедеви къарагъна ва Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) адаз лагьана (мана):

«Ваз вуч ван хьанатIа ва вуч аку­на­тIа, инсанриз ахъая».

Бедевиди инсанриз вичиз акур ва жанавурдивай ван хьайи гафарикай ахъайна. А чIавуз Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана:

«Ада дуьз лагьана. Ава лишанар (делилар) Къияматдин югъ жедалди жедай. Зи чан Нин гъиле аватIа, Гьадал кьин кьазва — Къияматдин югъ алукьдач, та квекай сад вичин хизандай экъе­чIайла,  адаз адан кIвачин къапари, ва я къамчиди ва я асади хабар гудалди адан хизанри авур крарикай адалай кьулухъ»1.

ГьакIни калер рахунни хьанва:

Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Инсанди кал гьалдайла, адаз пар янаваз, кали, адахъ элкъвена, лагьана­: «Гьа­къикъатда, зун и кар патал халкь­на­ва­чир, амма зун цан цун патал халкьнава».

Инсанри лагьана: «СубгьанаЛлагь! Мягь­тел жедай ва кичI кутадай кар я: кал — рахазвани?!». Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Гьакъикъатда, зун и кардихъ агъазва ва гьакIни Абу Бакрни ва Умарни»2.

Гьадисда ихтилат физвай ничхиррин ва гьайванрин рахунар гьакъикъи  рахунар я. Сад Аллагьдиз хъсандиз чида! Ада Къуръанда лагьанва (35-сура, 1-аят, мана):

«Артухарзава Ада (бязи) халкьнавай за­тIара Вичиз кIан хьайи шейэр. Гьакъи­къат­да, Аллагь гьар са кардал къудратлу я!»3.

ГъвечIи лишанар №№ 120 ва 121

Ислам квахь тавунмаз, Къияматдин югъ алукьдач; Къуръан ктабрай ва инсанрин хуруйрай квахьда

Къияматдин югъ алукьдай вахт мукьвал­ хьанвайди къалурзавай лишанрикай я Ислам квахьун ва адан илимар «къайдаяр», загьир лишанар лап тIимил хьун, фитне крар, асиви­лер, авамвилер себеб хьана. Бес амукьдач инсанрин арада сив хуьнар, кпIар ва Къуръан инсанрин рикIерай акъатда ва чилел Къуръан­дин са аятни аламукьдач. Инсанрин арада авамвал гегьенш жеда. А чIавуз кьуьзуьбуру ва чIехи яшара авайбуру лугьуда: «Чаз чи бубаяр «Ля илягьа илляЛлагь» келимадал алаз акуна, (гьавиляй) чнани а гафар лугьузва».

Гьузейфа асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«ГьикI парталрал алай нехишар квахь­заватIа, Исламни гьа къайдада квахьда — та инсанриз сив хуьн, капI, гьаждин къайдаяр, садакьа вуч  ятIа чир жедач. Хкаж хъийида цавуз Аллагьдин Ктаб са йифен къене — адакай чилел са аятни аламукьдач ва амукьда бязи дестеяр инсанрикай: чIехи яшда авайбур ва кьуьзуьбур. Абуру лугьуда: «Чаз чи бубаяр «Ля илягьа илляЛлагь» келимадал алаз жагъана, гьавиляй чнани ам лугьузва».

Гьузейфа асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) и гьадис ахъаяйла, адан патав гвай инсанар мягьтел хьана. Адалай и гьадис­ агакьарай Сыля ибн Зуфар табиинди хабар кьуна: «Я Гьузейфа! Сив хуьн, садакьа, гьаждин къайдаяр чин тийизвайла, абуруз «Ля иля­гьа илляЛлагь» келимади гьихьтин куьмек­ гуда?!». Гьузейфа адалай патахъ элкъвена. АтIа­да вичин гафар пуд сеферда тикрарна ва гьар сеферда Гьузейфа адалай патахъ элкъвезвай. Пуд лагьай сефер тирла, ам адахъ элкъвена ва икI лагьана: «Я Сыля, а гафари абур ЦIукай хуьда»4.

Къуръан я луьлейра, я инсанрин рикIера амукьдач, гьикI лагьайтIа, инсанри ам къерех­ ийида, къайгъусузвалда, кIелдач, адаз  [Къуръ­ан­диз] лазим тир дережада фикир гудач­ ва адан куьмекдалди ибадатар хъийидач.

И лишан гьелелиг кьилиз акъатнавач ва алай вахт, шукур Аллагьдиз, Ислам къвердавай машгьур жезвай девир я.

_______________________

1 Гьадис Агьмада гъана.

2 Гьадис Муслима гъана.

3 «Фатыр» сура, 1-аят.

4 Гьадис Ибн Маджади «Ас-Сунан»-да гъанва.

(КьатI ама. Мугьаммад ибн Абдуррагьман ­аль-Арифидин ктабдай).

Гьазурайди — диндин алим

Ямин  Мегьамедов