2025-йисан эхирдалди

Вице-премьер Дмитрий Патру­шеван гафаралди, Россияда «Чил» про­г­раммадин сергьятра аваз кардик кутунвай хуьруьн майишатдин чилерин кьадар 2025-йисан эхирдалди 3 миллион гектардиз муькьва хьун лазим я, идакай «Интерфакс» изданиди кхьизва.

Ада раижзавайвал, «Чил» прог­рамма уьмуьрдиз кечирмишиз га­тIу­найдалай инихъ асул гьисабдай 2 миллион гектардин кьадарда аваз хуьруьн майишатдин чилер кардик кутунва. «2025-йисан нетижайралди чун 3 миллион гектардин рекъемдиз мукьва хьун лазим я», — лугьузва Патрушева.

Вице-премьердин гафаралди, и кIвалахдин ериш хуьн ва гьа са вахтунда чилер нетижа гудай тегьерда ишлемишун герек я. Адан фикирдалди, ихьтин нетижайрив агакьардай серенжемрик акатзава: чил миянардай затIар ва набататар хуьдай такьатар нетижалувилелди ишлемишун, рекъемрин инструментар кардик кутун ва хуьруьн майишатдин техника цIийи авун.

Патрушева гьакIни къейдзавайвал, аграрияр чкадин селекциядал элячIун патал руьгьламишунин игьтияж ава. Ада рикIел хкайвал, алатай йисуз чкадин селекциядин тумарин кьадар 67,7 процентдал кьван хкаж хьана, амма гьелелиг недей суьрсетдин хатасузвилин доктринадин «лишанда кьунвай сергьятдив» гьелелиг агакьнавач (яни чкадин селекциядин тумарин кьадардин умуми гьисабдикай 75 процентдив).

Чешмеди раижзавай делилралди, «Чил» программа РФ-да 2022-йисалай кардик акатнава. И серенжемди 10 йисан муддатда 13 миллион гектардилай тIимил тушиз хуьруьн майи­шатдин чилер кардик кутун фикирда кьунва.

Гьа са вахтунда хабар гузвайвал, РФ-да ишлемиш тийизвай хуьруьн ма­йишатдин чилерин мулкар саки 44 миллион гектардикай ибарат тирди­ гьисаба кьунва, абурукай 20 миллион гектар — кьуьгъверарнавай чилер. Кхьизвайвал, 2024-йисуз хуьруьн ма­йи­шатдин чилерин мулкарин кьадар 244 миллион гектардикай ибарат тир.

Артух хьун мумкин я

РФ-дин хуьруьн майишатдин ми­нис­терстводи къейдзавайвал, 2025- йисуз Россияда вирт гьасилунин кьадар, виликамаз кьунвай гьисабралди, тахминан 65 агъзур тонндин дережада жеда. Виликдай министерстводи 2024-йисуз 64,5 агъзур тонн вирт гьасилун вилив хвенвайдакай хабар ганай­. Гьа са вахтунда  аналитикадин BusinesStat агентстводи 2024-йисуз Россияда вирт гьасилунин кьадардин гьакъиндай агъуз тир рекъем ганай — 64 агъзур тонн. Гьа икI, алатай йисан рекъемдив гекъигайла, 2025-йисуз вирт гьасилун артух хьун мумкин­ я. Идакай «Агроэксперт» сайтда кхьизва.

Чешмеди къейдзавайвал, Росстатдин делилралди, 2024-йисуз хуь­руьн майишатдин тешкилатра чIи­жерин 49,7 агъзур килфетар (пчелосемья) авай. Йис идалай виликан рекъемдив гекъигайла, им 4,2 процентдин гзаф я.

ГьакIни сайтда раижзавай къей­де­рай гъавурда акьазвайвал, BusinesStat агентстводин делилралди, 2020-йисалай инихъ тир муддат­ фикирда кьурла, Россияда виридалайни гзаф вирт 2022-йисуз гьасилна — 67 агъзур тонн. 2020-йисуз лагьайтIа, и рекъем 66 агъзур тонндикай ибарат хьана, 2021 ва 2023-йисуз — 65 агъзур тонндикай. Агентствода гьисабзавайвал, чIижерин кьадар тIимил хьун вири дуьньяда алай вахтунда четин месэла я. Кьилин себебарни экокъурулуш дегиш хьунихъ, азарар акатунихъ ва пестицидар ишлемишунин къайдаяр чIурунихъ галаз алакъалу я.

РикIел хкин, «Агроэксперт» сайтди, федеральный «Агроэкспорт» центрадин материалрал асаслу яз, вирт къецепатан уьлквейриз ракъурунал гьалтайла, 2024-йисуз Россияди рекорд эцигайдакай хабар ганай. Кьилди къачуртIа, чешмеди къейдзавайвал, РФ-дай, 2023-йисав гекъигайла, вирт экспорт авун 40 процентдин артух хьанва: адан кьадар рекорддин 5 агъзур тонндилай виниз тир рекъемдив агакьна.

2 сефердилай гзаф

РФ-дин здравоохраненидин министр Михаил Мурашкоди къейдза­вайвал, Россияда аялар кьинин рекъем кьве сефердилай гзаф агъуз аватнава. Идакай ведомстводин телеграм-каналди хабар гузва.

Кьилди къачуртIа, эхиримжи 10 йисуз 17 йисал кьван яшара авай аялар кьинин кьадар, и яшара авай 100 агъзур кас фикирда кьурла, кьве сефердилай гзаф кьван тIимил хьанва. И делил саки аялрин яшарин вири категорийриз талукь жезва.

Михаил Мурашкоди раижзавайвал, аялрин здравоохраненидин инфраструктура цIийикIа туькIуьр хъувунин жигьетдай еке кIвалах кьиле тухузва. Кьилди къачуртIа, эхиримжи вахтара аялрин 21 азархана эцигнава, 8 объектдал эцигунрин кIвалахар давамарзава.

Вад йисан муддатда

«АВТОСТАТ» агентстводин крар идара ийидай директор Сергей Удалова раижзавайвал, 2025-йисан 1-январдин делилралди, Россияда транспортдин жуьреба-жуьре саки 62 миллион такьат регистрация авунва. Идакай «АВТОСТАТ» агентстводин сайтда хабар гузва. Къейдзавайвал, гьа са вахтунда 5 йисан муддатда ТС-дин парк 6 процентдин артух хьанва.

Чешмеди рикIел хкизвайвал, 2020-йисан 1-январдин делилралди, Россияда транспортдин 58,63 миллион такьат авай. Эгер а вахтунилай инихъ и паркунин къурулуш дегиш хьанвай тегьердиз килигайтIа, къейдзавайвал, кьезил машинрин кьадар 7 процентдин гзаф хьанва. Алай йисан эвел кьилин делилралди, и жуьредин машинар гьеле 47, 48 миллион уьлчме регистрация авунва. Гьа са вахтунда кьезил коммерциядин автомобилар (LCV) и вад йисан муддатда 3 процентдин гзаф хьанва, абурун парк исятда 4,26 миллион уьлчмедикай ибарат я. Хабар гузвайвал, виридалайни гзаф «прицепар» ва «полуприцепар» артух хьанва — 20 процентдин, 4,03 миллион уьлчмедал кьван.

Транспортдин такьатрин амай категорийрал гьалтайла, рекъем агъуз аватнава. ИкI, пар чIугвадай машинрин кьадар 5 йисан муддатда — 3 процентдин (3,67 миллиондал кьван), автобусар 8 процентдин (0,38 миллиондал кьван) тIимил хьанва. Виридалайни тIимил хьанвайбур мотоциклияр я — 10 процентдин (2,16 миллиондал кьван).

Гьазурайди — Муса  Агьмедов