(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024-йисан 2-9, 14-15, 19-20, 22-33, 35-40, 47-48, 2,7-нумрайра)
ГъвечIи лишан №104
Шамдик эхкечI тавур гьич са касни амукь тийидай вахтар алукьун
…Гьавиляй Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) чаз Шамда яшамиш хьун веси авунва, гьикI лагьайтIа, Къияматдин югъ алукьдалди Шам мусурманриз къеле, даях ва абур яшамиш жедай чка жеда. Абу ад-Дардаъ асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Гьакъикъатда, «Малгьамагь» дяведин юкъуз мусурманрин «ФустIатI»1 — пуна (лагерь, база) аль-ГIутIагь чкада жеда – Димашкь (Дамаск) шегьердин патав, ам Шамдин виридалайни хъсан шегьеррикай сад я»2.
Аль-ГIутIадиз чи йикъара ГъутIагь Димашкь (Дамаскдин ГъутIа) лугьузва, Дамаск алай аямдин Сириядин меркез, машгьур шегьер я.
Гьадисда къейднавай «Малгьамагь» дяве — яни гзаф кьиникьар хьана, мейитрин якIар гзаф жедай дяве, я аль-Магьди къведалди, я адан девирда, я маса чIавуз кьиле фида. Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) Шамдин чилерал бине кутуниз, яшамиш хьуниз эвер ганва, вучиз лагьайтIа ам магьшердин чил (инсанар эхиримжи сеферда санал кIватIдай чка) я ва ам иманлуйрин пуна жеда. Са сеферда асгьабрикай сада Аллагьдин Расулдивай (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) гьи уьлкведиз куьч ва гьина яшамиш жеда лагьана, меслят къачун патал хабар кьурла, ада Шамдин тIвар кьунай.
Багьз ибн Гьакималай, адал адан бубадилай, адални адан бубадилай агакьна: «За хабар кьуна: «Я Аллагьдин Расул, вуна заз гьиниз фин эмирзава?». Ада жаваб гана (мана):
«АтIаниз» — вичин гъилелди Шам галай пад къалурна»3.
Къияматдин югъ алукьдалди чIехи пай мусурманар Шамдиз куьч жеда, гьижри ийида.
Абдулла ибн Амр асгьабди (къуй абурулай кьведалайни Аллагь рази хьуй) лагьана: «Ахьтин вахтар алукьда хьи, Шамдиз хъфин тавур иманлу кас амукьдач».
ГъвечIи лишанар №№ 105 ва 106
Мусурманринни румвийрин арада кьиле фидай (гзаф кьиникьар жедай) чIехи дяве – КъустIантIиниййа (Исламбул — Стамбул) гъалибвилелди ачухун
Мусурманрин ва румвийрин-насарайрин тарих гьар жуьредин вакъиайрив ацIанва. Абурун тарихда ислягьвилинни дявейрин, вахтуналдин меслят хьунин ва ягъунрин девирар хьана. Къенин юкъуз мусурманринни румвийрин арада авай алакъаяр дурумлубур я лугьуз жедач ва абур ислягьвилинни дяведин арада ава. Дугъриданни, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) хабар ганвайвал, аль-Магьди пайда жедалди мусурманринни румвийрин арада кьиле фидай чIехи дяве Къияматдин югъ алукьдай вахт мукьва хьунин лишанрикай сад я. Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) адаз «аль-мальхама аль кубра» — «гзаф кьейибурун якIар жедай лап чIехи дяве» лагьана. Ана мусурманар гъалиб жеда ва адалай кьулухъ абур рекье гьатда КъустIантIиниййа къачун патал, бес ам абуру гъалибвилелди ачухда. Гуьгъуьнлай ад-Дажжал пайда жеда.
Муаз ибн Жабал асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Байт аль-Макъдис (гзаф инсанар, мал, алишвериш хьана) меркездиз элкъвейла, Ясриб харапI (Медина чIур) жеда. Ясриб харапI хьайила (гзаф кьиникьар жедай) чIехи дяве жеда, а чIехи дяве хьайила, КъустIантIиниййа (гъалибвилелди) ачухда, КъустIантIиниййа (гъалибвилелди) ачухайла, Дажжал пайда жеда»4.
Ибн Аби-Шайбади и гьадис къалурнава асгьабдал акъваз хьанваз, а гьадис Пайгъамбардал кьван хкаж хьун сагьигь туш. Амма и риваят асгьабди вичин хсуси фикир лугьун туш, адаз Пайгъамбардал кьван хкаж хьунин риваятдин дережа ава. Асгьабдал акъваз хьунин риваятдин (иснад) кьабул жедай дережа авай «иснад» я.
Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) гьакIни лагьана (мана):
«Куьне румвийрихъ галаз ислягьвилин икьрар кутIунда ва санал куьне куь кьулухъ галай душмандиз5 акси дяве тухуда. Куьн гъалиб жеда ва гъанимаяр къачуда ва саламатвал жеда. Ахпа куьн элкъвена хкведа, та куьн кьакьан чкайрин багъда6 акъвазайла, насарайрикай (хашпаради) сада, хаш хкажна, гьарайда: «Хашуни гъалибвал къачуна!». Мусурманрикай садаз хъел къведа ва ада хаш кукIварда. Идалай гуьгъуьниз румвийри хиянатвал ийида ва кIватI жеда абур (гзаф кьиникьар жедай) дяведиз»7. Ва маса риваятда бязибуру алава хъувунва: «Тадиз мусурманри чпин яракьар гъиле кьада ва дяве тухуда (румвийрихъ галаз) – багъишда Аллагьди а дестедиз шагьидвал – Адан рекье!».
(КьатI ама)
Гьазурайди — диндин алим
Ямин Мегьамедов
________________________
1 Фустат асул гьисабдай алачух лагьай чIал я. Гьадисда ихтилат мусурманринни насарайрин арада кьиле фидай чIехи, гзаф ивияр экъичдай дяведин юкъуз мусурманар санал кIватI жедай чкадикайни абурун дяведин пунадикай (лагерь) физва.
2 Гьадис «ас-Сунана»-да Агьмадани Абу Дауда гъана ва аль-Альбаниди «Сахих Аби Дауд» чешмеда ам якъинди я лагьанва.
3 Гьадис ат-Тирмизиди гъана ва ада ам якъин гьадис я лагьана. Аль-Гьакимани ам якъинди я лагьанва.
4 Гьадис Абу Даудани ат-Тирмизиди гъана ва аль-Альбаниди ам «Сахих Аби Дауд» чешмеда якъинди я лагьана.
5 Вилик девиррин ва алай аямдин алимрин арада гьадисда ихтилат физвай душмандин жигьетдай авай фикирар сад туш.
6 КIунтI, тепе. Заз дуьм-дуьз гьи чкадикай ихтилат физватIа къалурдай алим жагъанач. Аквар гьаларай, ихтилат, маса гьадисда къейднавайвал, Дабик тIвар алай тепедикай физва. Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) лагьана: «Румвияр аль-Аъмакъдиз ва я Дабикдиз гьахь тавунмаз, Къияматдин югъ алукьдач».
7 Гьадис якъин иснад галаз Абу Дауда гъана.
