(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024-йисан 2-9-нумрайра)

 ГъвечIи лишан №22

Инсанри анжах чпиз танишбуруз  салам гун

…Кьве «Сахихда» къейднавайвал, са инсанди Пайгъамбардивай (Аллагьдин са­лават ва салам хьуй вичиз) хабар кьуна: «Гьихьтин Ислам хъсан я?». Ада жаваб гана (мана):

«Вуна тIуьн (хуьрек) гун ва вуна ваз танишдазни, таниш туширдазни ислягьвилин салам гун».

ГъвечIи лишанар №№ 23, 24 ва 25

Алишвериш гегьенш хьун

Дишегьлиди вичин гъуьлуьхъ галаз алишверишда иштиракун

Базарда мал акъудунин ва я маса  гунин, алишверишдин ихтияр кьилди бязи алверчийрин гъиле хьун

И лишан алишвериш гегьенш ва адал гзаф кьадар инсанар машгъул хьун я. И карни адахъ галаз алакъалу я хьи, алвердал машгъул хьун акьван регьят жеда хьи, гьатта дишегьлиди вичин гъуьлуьхъ галаз ам идара авунин карда иштиракда. И кьве лишан санал са гьадисда къейднава. Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз)  лагьана (мана):

«Къияматдин югъ алукьдай вахтунин вилик анжах таниш ксариз салам гуда ва виринра алишверишдал машгъул жеда. Гьатта дишегьлийрини чпин гъуьлериз куьмек гуда алишверишда. ГьакIни мукьвавилин алакъаяр кьатI авун гегьенш жеда, тапан шагьидвилер ийида, шагьидвилер чуьнуьхда ва къелем (кхьинар) гегьенш жеда»1. (Яни рикIелай фин гзаф жеда — та муьгьтеж жеда кхьиниз, чирвилер квахь тавун патал).

Амр ибн Тагълиб асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана:

«Гьакъикъатда, Къияматдин йи­къан лишанрикай я: гегьенш хьун мал ва гзаф хьун ам, гегьенш хьун алишвериш ва пайда хьун авамвал. Инсанди са вуч ятIани маса гуда ва лугьуда: «Ваъ! Эвел за флан тайифадай тир алверчидивай хабар кьуна кIанда» ва ада чIехи вилаятда катиб суракьда, анжах ам жагъидач»2.

Пайгъамбардин (Аллагьдин салават­ ва салам хьуй вичиз) гафар: «Инсанди са вуч ятIани маса гуда ва лугьуда: «Эвел за флан тайифадай тир алверчидивай хабар­ кьуна кIанда» ва ада чIехи чкада (шегьерда) кхьинардайди суракьда, анжах ам жагъи­дач» — адан гъавурда икI акьуна кIанда: чIехи алверчияр, мумкин я, капитал­рин сагьибар ва я импортдин, экспортдин рекьерай агентар, базаррин иесияр я ва абурун гъиле алверар, базарар жезва. ГъвечIи карчивилел машгъул жезвайбуру­вай абурун ихтиярар авачиз савда ийиз жезвач.

Я тахьайтIа, алишверишдайла маса тажирдиз  (алверчидиз) хкядай ихтияр тун шартI эцигзава.

Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) гафар:

«…Ада чIехи шегьерда кхьинардайди суракьда, анжах ам жагъидач». ГьакIни ада маса гьадисра хабар ганва кхьинар гегьенш жедайди, адан гъавурда икI акьуна кIанзава: ихтилат алай аямдин кхьинардай аппаратар гегьенш хьуникай физва: мисал яз, компьютер, мобильный телефон, сесер, текстер санай масаниз агакьарзавай аппаратар ва масабур. Гьа икI, кхьиз течидай ва я а кар акьалтIай пис гьалда ийидай несилар чIехи жеда.

Я тахьайтIа, гьадисра къалурнавай кхьинардайди инсанри гузвай пишкешра, гьакъида вил авачиз, Аллагь паталди алишверишдин икьрарар кхьизвай, савдадин шартIарни къайдаяр хъсандиз чизвай инсан яз хьунни мумкин я.

ГъвечIи лишан №26

Тапан шагьидвилер гзаф хьун

Тапан шагьидвал — им инсанди шагьидвал ийидайла масабурун гьакъиндай  таб авун лагьай чIал я: ада шагьидвализ лугьузва, бес, флан касдиз буржлу я са маса кас — таб яз ва буьгьтен яз шагьидвализ ва им чIехи гунагьрикай сад я.

Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«За квез виридалайни чIехи гунагьрикай хабар гудачни?».

(И гафар ада пуд сеферда тикрарна). Инсанри лагьана: «Эхь, я Аллагьдин Расул». Ада лагьана:

«Аллагьдиз шерик гъун ва диде-бубадиз яб тагун».

 (КьатI ама)

Ямин Мегьамедов, диндин алим

____________

1 Гьадис Агьмада гъана, шейх Шуэйб аль-Арнаута ам хъсанди я лагьана.

2 Гьадис ан-Насаиди гъана ва аль-Альбаниди «ас-Сильсиля ас-сахихда» ам якъинди я лагьанва.