(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024-йисан 2-3-нумрайра)

 Къияматдин югъ алукьдай вахт  мукьва хьунин гъвечIи лишанар

Хавариджар сад лагьай сеферда  пайда хьун

Сыффиндин патав кьиле фейи женг акьалтI хьайила, Шамдинни Иракдин агьа­­лийрин кьве дестедин арада меслятдин дуван кьиле тухудай икьрардал атана. Али асгьаб (къуй адалай Аллагь рази хьурай) Куфадиз хтана, хавариджар лагьайтIа, адахъай галатна (яни адавай чара хьана). Адан кьушунда абурун кьадар муьжуьд агъзур кьван тир (бязи фикирралди, цIуругуд агъзур итим авай). Абур Гьарураъда акъвазна.

Али халифади абурун патав ибн Аббас асгьаб ракъурна (къуй абурулай Аллагь рази хьурай) ва ада абурухъ галаз рахунар кьиле тухвана. Нетижада абурукай бязибур элкъвена Алидин – мусурманрин халифадин (къуй адалай Аллагь рази хьурай) муьтIуьгъвилиз хтана, амайбур ягъалмишвиле амукьна. Али халифади (къуй адалай Аллагь рази хьурай) Куфадин мискIинда абуруз насигьат авуна, элкъвена. Амма мискIиндин жуьреба-жуьре патарихъай ихьтин гафарин ванер къвезвай: «Къарар кьабулун (дуван авун) анжах Аллагьдиз талукь я». Абуру гьакIни лугьузвай: «Вуна ширк авуна, дуван ийиз­вайбур яз инсанар тайинарна, Аллагьдин Ктабдал бинеламиш хьана дуван кьиле тухузвач».

Али халифади (къуй адалай Аллагь рази хьурай) лагьана: «Чна квез мис­кIин­риз атун къадагъа ийизвач, дяведа душмандивай гьатай шейэрин куь пай квез къадагъа ийизвач ва куьн чIуру крар ийиз эгечI тавунмаз, чна квехъ галаз квелай вилик дяве ийидач».

Амма ахпа абур санал кIватI хьана ва чпин патавай физвай мусурманар яна кьена. Абуру Абдулла ибн Хаббаб ибн аль-Арат кьена ва адан уьмуьрдин юлдашдин руфун, чукIул сухна, падна. Али халифадиз (къуй адалай Аллагь рази хьурай) и кардикай хабар хьайила, ада абурувай жузуна: «Ам ни кьена?». Абуру жаваб гана: «Ам чна вирида кьена». Анжах идалай кьулухъ Али халифади дяведиз гьазурвилер акуна, ан-Нагьраван женгина абурухъ галаз гуьруьшмиш хьана ва ада абуруз барбатI жедай ягъунар кьуна.

ГъвечIи лишан №11

Тапан пайгъамбарар пайда хьун

Къияматдин югъ мукьва хьунин ишарайрикай ва лишанрикай сад, инсанриз чеб пайгъамбарар я лугьуз, чпин тапарралди абурун арада гъулгъула твазвай тапархъанарни яланчияр пайда хьун я. Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) хабар гайивал, ахьтин инсанрин кьадар къанни цIудаз мукьва жеда.

Ада лагьана (мана):

«Тапархъанарни алцурардайбур ра­­­­къур тавунмаз, Къияматдин югъ алукьдач ва абурун кьадар къанни цIу­даз мукьва жеда. Абурукай гьар сада вич Аллагьдин расул я лугьуда»1.

Къияматдин йикъан и лишан винел акъатнава: виликдайни, исятдани гзаф кьадар тапан пайгъамбарар пайда жезва ва са вил авай, тапархъан ад-Дажжал (адан фитнедикай (рекьяй акъудуникай)­ хуьн патал чна Аллагьдивай куьмек тIа­лаб­зава) пайда жедалди, мад маса тапархъанарни акъатун арадай акъудиз жедач.

Са сеферда Аллагьдин Расулди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) хутIба ийизвай чIавуз лагьана (мана):

«Гьакъикъатда, за Аллагьдал кьин­ кьазва, къанни цIуд тапархъан пайда жедалди, абурукай эхиримжиди са вил авайди ва тапарардайди (Дажжал) я, Къияматдин югъ алукьдач»2.

Савбан асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Зи уьмметдай тир тайифаяр мушрикьрик эхкечI тавунмаз ва абуру­ бутриз икрам ийиз эгечI тавунмаз, Къияматдин югъ алукьдач. Гьакъи­къат­дани, зи уьмметда къанни цIуд тапархъан жеда ва абурукай гьар сада вич неби я лугьуда. Зун  небийрин муьгьуьр я, залай кьулухъ мад неби хъжедач»3.

Дугъриданни, алатай девирда ахьтинбурукай гзаф кьадар пайда хьана:

1. Пайгъамбардин (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) уьмуьрдин эхир кьиляй Йемендай тир аль-Асвад аль-Гьансийди вичин пайгъамбарвиликай малумарна. Ам, муртадвална, Исламдай экъечIна ва вич пайгъамбар я лугьуз хьана. Аллагьдин Расулдин (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) девирда ам сифте динда аваз, гуьгъуьнлай муртадвал авур сад лагьай кас я. Вичихъ галаз санал женгера иштиракзавайбурухъ галаз ада пуд ва я кьуд вацран къене Йемендин вири вилаятар вахчуна. Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) Йеменда­ авай мусурманрин тIварцIел чар рекье туна ва абуруз адахъ (яни аль-Асвад аль-Гьансийдихъ) галаз дяве авуниз эвер га­на. Абуру Пай­гъамбардин (Аллагьдин­ патай салават­ ва салам хьуй вичиз) тек­лифдиз жаваб гана (яни кьабулна) ва ам адан папан куьмекдалди вичин кIва­ле­ кьена. Къейд ийин­ хьи, ам вичин папал, адан сифте итим яна кьена, къас­туналди эвленмиш хьанвай. А дишегьли­ лагьайтIа, Аллагьдихъ ва адан Расулдихъ­ (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) иманлу паб тир. Ам кьейидалай кьулухъ Йеменда мусурманар ва Ислам гъалиб хьана. Абуру­ Пайгъамбардиз (Аллагьдин патай сала­ват ва салам хьуй вичиз) и кардикай хабар гун патал чар рекье туна, амма и чар агакьдалди адав гьа йифиз цаварилай гъалибвиликай вагьйдин хабар агакьнавай ва ада и агьвалатдикай вичин асгьабриз ахъайна. И тапархъандин гьукум, вич пайгъамбар я лагьана ашкара авур йикъалай та рекьидалди, пуд ва я кьуд вацра давам хьана.
2. Тапархъанрин арада гьакIни ТIу­лей­ха ибн Хувейлид аль-Асадийни авай. Мусурманри адахъ галаз са шумуд сеферда дявеяр тухвана. Гуьгъуьнлай ада Ислам кьабулна ва адакай хъсан мусурман хьана. Ам мусурманрин кьушунрик экечIна, абурухъ галаз санал жигьадда зурбадаказ иштиракна ва Нагьаванд чкада кьиле фейи жигьадда шагьид хьана (къуй адалай Аллагь рази хьурай).

(КьатI ама)

Гьазурайди — диндин алим Ямин Мегьамедов

____________________

1 Гьадис аль-Бухарийди гъана.

2 Гьадис якъин баянарни галаз имам Агьмада­ гъана.

3 И якъин гьадис Абу Дауда ва ат-Тирмизиди гъана.