29-октябрь Виридуьньяда инсультдихъ галаз женг чIугвадай югъ яз къейдзава. Адан кьилин макьсаддик, азардин вилик пад кьуниз талукьарна, медицинадин идарайра са жерге серенжемар кьиле тухунихъ галаз сад хьиз, инсультди яргъалди вичикай хабар тагунин  фендигарвилел фикир желб авунни акатзава. Виридуьньядин здравоохраненидин тешкилатдин (ВОЗ) делилралди, гьар кьве секундда дуьньяда са низ ятIани инсульт жезва. Россиядин здравоохраненидин министерстводин штатдик квачир кьилин невролог Николай Шамалова инсульт квелди хаталу ятIа, ам гьикI чирдатIа ва адан вилик пад кьунин серенжемрикай суьгьбетзава.

РикIел хкин: 2004-йисуз ВОЗ-ди инсульт гзаф инсанар кьиникьал гъизвай еке завал яз малумарнай. 2006-йисуз инсультдихъ галаз женг чIугвадай Виридуьньядин организация тешкилнай, адани и азардихъ галаз женг чIугвадай югъ тайинарнай.

— Инсультдикди ги­ла жегьиларни гзаф азарлу жезва лугьузвай фикир дуьзди туш. ГьикI хьи, виликдай жегьилриз инсульт хьанвайди чирун четин тир, ам гзаф вахтара маса азардай кьазвай. Къенин юкъуз диагностика дуьм-дуьзди я. Яшар 45 йисалай тIимил тир ксарин арада инсульт 5 процентдилай артух я. И азарди тади гузвай итимрин ва дишегьлийрин кьадар сад хьтинди я. Инсульт “секин” азар, кар кардай фидалди, вичикай хабар тагун адан фендигарвал я. Тек-бир дуьшуьшра азарлу хьан­вай­да, вичин кефи чIур хьунай кьуна, адаз кIвачел алаз­ни дурум гун мумкин я. Амма гьа и жуьреда алатай инсультдини кьилин мефтIедиз пис таъсирдай процессриз рехъ ачухун инкариз жедач. Дамарра ивидин гьерекат йигинди хьун ва атеросклероз (ивидин дамаррин яргъалди сагъариз тежезвай азар я, ам себеб яз дамаррал холестериндин бляшкаяр арадал къвезва, ахпа дамарар гуьтIуь жезва) — ибур инсульт арадал гъизвай кьилин кьве себебдик акатзава. Гзаф инсанар чпин дамарра ивидин гьерекат йигинди тирдакай хабар авачиз яшамиш жез хейлин йисарни алатун, ахпа и кар себеб яз са юкъуз инсандин кефи садлагьана чIур хьун мумкин я. Ихьтин вахтунда инсан вичи вич тухвай саягъдилай (яни вич вичикай квахьдалди вилик акур серенжемрилай), “тади куьмек” агакьай вахтунилай, гьакIни патав гваз хьайи инсанрин чалишмишвилерилай инсульт хьанвай касдин гележег са кьадарда аслу жезва. ГьикI хьи, инсульт башламишай сифтегьан кьуд сят инсан патал гзаф важиблуди я, — къейдзава Николай Шамалова.

Пешекардин гафаралди, инсульт хьунин хата­лувал авайбурун дестедик (винидихъ къалурнавай ­кьилин кьве себеб квачиз) бедендин заланвал артух тир, шекердин диабет, рикIин азарар авай ксарни акатзава.

Гзаф вахтара пиянди хьиз аквазвай инсан инсульт хьанвайди яз хьун мумкин я. Ихьтин дуьшуьшра вахт квадар тавунихъ еке метлеб ава.

Кьилин неврологди и азар чир жедай регьят къайдадикайни суьгьбетна. ИкI, инсульт хьанвай кас, рахунар чIур хьунилай гъейри (адавай гьатта вичин тIвар­ни дуьз лугьуз жедач) мадни ихьтин лишанралди чир жеда: адавай хъуьрез жедач, сивин са пад агъуз аватда; гъилер кьведни хкажиз жедач, са гъил аватда; кьил писдаказ тIазвайди, вири беденда бушвал авайди гьиссда; чиниз, гъилеризни кIва­чериз (ва я са патан гъилизни кIвачиз) хабар амукьдач; вилерин ишигъ зайиф хьун мумкин я.

Ихьтин дуьшуьшра, гьасятда «тади куьмекдиз» зенгна,  пис хьанвай кас къаткурна ва я ацукьарна кIанда. Медицинадин куьмек гьикьван фад агакьай­тIа, гьадалай адан уьмуьр ва гележег аслу жезвайди рикIелай ракъурна виже къведач.

Рагнеда Рамалданова