Дагъустан Республика фадлай дотацийрал алайди къе садазни сир яз амач. Эхиримжи йисара адаз регьбервал гайи инсанар фад-фад дегиш хьана. Республикадин экономика пайгарди авун патал абур налогар кIватIунин месэла хъсанариз алахъна. Гьайиф хьи, виле акьадай хьтин дегишвилер арадал атанач.

Алай вахтундани республикада налогар кIватI­завай гьалдилай я чкадин гьакимар, я Россиядин Фе-дерациядин Президент, я РФ-дин Гьукумат рази туш. ЦIинин сад лагьай кварталда налогар гана кIанзавай юридический идарайрал ва агьалийрал 6 миллиард манат бурж алай. Гилани ам тIимил ваъ, гзаф хьанва.

Са шумуд гьафте вилик видеоконференциядин сергьятда аваз РД-дин Кьил В.Васильев республикадин муниципалитетрин руководителрихъ галаз рахана ва ада налогар кIватIуниз талукь яз къейдна: “Масадан гьисабдай яшамиш хьун ва ахпа ваз куьмек­ авун гуьзетун герексуз кар я. Гьар са руководитель идан гъавурда гьатна кIанда. Яргъал алач, чна инлай кьулухъ гьар са руководителдиз  ада вич алай чкадал­ ийизвай кIвалахдиз, гьа гьисабдай яз налогар кIватI­завай гьалдиз килигна къимет гуда”.

Са рахунни алач, шегьеррин, районрин муниципалитетриз, федеральный къуллугърин региональный идарайриз, къайдаяр хуьдай органрин отделенийриз регьбервал гузвай ксарихъ налогар кIватIунин гьал хъсанардай мумкинвилер ава. Гьайиф хьи, абур кардик кутазвач. Гьар са шегьерда, районда, талукь ор­ганра регистрация тавуна, карчивилел, гъвечIи бизнес­дал машгъул жезвай цIудралди, вишералди инсанар, фирмаяр ва маса идараяр ава.  Абуру, йисаралди налогар гун тийиз, кIвалахни ийизва. Ихьтин карханайрик, идарайрик базарар, банкетдин залар, ресторанар, АЗС-ар ва масабур акатзава.

И мукьвара талукь идарайрин пешекарри ва администрациядин работникри Дербент шегьерда кардик квай базарар, АЗС-ар, банкетдин залар ахтармишна. Малум хьайивал, документра гьар са АЗС-да­ ва банкетдин залда сад-кьве касди кIвалахзавайди яз къалурнава. Гьакъикъатда лагьайтIа, анра чпин кардал цIудралди инсанар машгъул я. Абурулай карханайрин  руководителри налогарни гузвач. Базаррани регистрация тавуна  кIвалахзавай инсанар ава.

Махачкъалада налогар гун тийизвайбурухъ галаз женг чIугвадай цIийи къайдадал элячIнава. РД-дин МВД-дин, налогрин къуллугъдин работникри, приставри санал шегьердин куьчейра рейдар тешкилзава, налогрин бурж алай ксар жагъуриз, абур бурж алу­дуниз мажбурзава. ИкI, са юкъуз  рейддин иштиракчийри республикадин бюджетдиз 300 агъзур манат хкана. Налогрин бурж алайбурулай 100 истемишун кхьена.

Дагъустандин Огни шегьердани налогар кIватIунин месэла тарифдай гьалда авач. Мукьвара хьайи ведомствойрин уртах комиссиядин заседанидал къейд авурвал, налогар кIватIунин планар  тамамарун патал кьетIи серенжемар кьабулун лазим я. Шегьердин талукь органра регистрация тавуна, бизнесдал, карчивилел машгъул жезвай ва налогар гуникай кьил къакъудзавай ксар дуьздал акъудун патал полициядин къуллугъчияр, налогрин къуллугъдин инспекторар ва администрациядин работникар галаз мукьвал-мукьвал рейдер тухун хийирлу я. Гьа са вахтунда, гьар са гьаятдиз физ, шегьерэгьлияр квел машгъул ятIа, абуру гьина  кIвалахзаватIа чирунни герек я.

Гьа ихьтин гьалар Дербент райондизни талукь я. 2018-йисан 1-сентябрдин делилралди, районда саки 5 миллион манатдин налогар кIватIнавач. Райондин администрациядин кьилин заместитель С.Бабаева ну­батдин совещанидал къейд авурвал, налогар та­мамв­илелди кIватI тийизвай хуьрерин, идарайрин работникриз талукь яз кьетIи серенжемар кьабулда.

Азад Абадов