И мукьвара Россиядин шегьерра, районра, кIелдай чкайра комсомолдин 100 йис тамам хьуниз талукьарнавай шад мярекатар кьиле фена.
Комсомолдин уьмуьрдикай, жегьил несилдин агалкьунрикай вичин фикирар лугьун патал зун Герейханован 1-хуьруьн агьали, комсомолдин ветеран Гьажиханова Нелля Даниловнадин патав фена.
— Куьн Дагъустандиз, Герейханован хуьруьз гьикI акъатайди я? — хабар кьуна за.
— Зи буба Волоченко Данил Украинадин Черниговский областдин Ромадан лугьудай станциядилай тир. 1930-йисара СССР-да колхозар, совхозар арадал къведайла, Украинада каш аваз акурла, ам Дагъустандиз акъатнай.
И вядеда КПСС-дин Кьасумхуьруьн райкомдин сад лагьай секретарь Ю.Герейханова “ШаракIунтI” лугьудай чкада емишрин къелемлух кутунин буйругъ гана. Гуьгъуьнлай адакай Россияда тIвар-ван авай совхозни хьана.
Совхоз арадал гъизвайбуруз сифте яшайишдин баракар эцигна. КIвалахун патал иниз дустагъарни гъанай. ЦIийиз арадал атанвай совхоздиз Украинадай, Белоруссиядай, Дагъустандин дагълух хуьрерай рабочияр къвез хьана. Абуруз вахт-вахтунда хъсан мажибарни гузвай. Беденда комсомолдин иви ргазвай жегьилри, ина кIвалер эцигиз, хъсан хуьр кутуна.
Зи бубади лагьайвал, сифтедай адаз дагъустанвияр къал квай халкь хьиз аквадай. Са вахт алатна, санал ацукьиз-къарагъиз, акуна хьи, лезгияр гьуьрметлу, хатурлу, намуслу инсанпересар я. Чи хизандиз лезги стхаяр, вахар жуванбур хьана. Лезги халкьдин сурарин арада зи дидени, бубани фаракъатнава. Герейханован хуьр зи ватан я. Зи бубани, стхаярни инай гуьгьуьллувилелди Ватан хуьз фейиди я.
— Нелля Даниловна, комсомолдин йисарикай вуч лугьуда Куьне?
— И йикъара комсомолдин юбилейдин шад мярекатар телевизоррай къалурдайла, зун цавув агакьна, зи рикIел жуван комсомолдин йисар хтана.
Комсомолри дяведин йисара къалурай кьегьалвилер, чпин чанар Ватан патал телефай агъзурралди рушарни гадаяр чи рикIелай садрани алатдач. Комсомолри чан гъайи Узбекистандин, Къазахстандин хам чилер, эцигай электростанцияр, заводар, фабрикаяр — ибур вири чи акьалтзавай несилдиз хъсан чешне я. Жуван комсомолдин билет за гилани хуьзва. Коммунистрин партияди комсомолрихъ ихтибарзавай, гьина цIийиз эцигзавай объектар аватIа гьаниз комсомолар ракъурдай. Абуру гьакъисагъвилелди кIвалахни ийидай.
Чи комсомолдин йисар школада, обществода лайихлувилелди, чIехи-гъвечIидаз гьуьрмет ийиз акъатна. Чна, школадин ученикрин производственный бригададик кваз, гатун вахтунда багълара, заводда кIвалахна, совхоздиз куьмекар гана. КIвалахда тафаватлу хьайи комсомолар, аялар тарихдин метлеб авай чкайриз тухудай. Комсомолди чаз халис ватанпересар жез куьмекна.
Нелля Даниловна 1939-йисуз Кьасумхуьрел дидедиз хьана. Герейханован 1-хуьруьн школада 7-класс акьалтIарна, ам Дербентдин педучилищедик экечIна.
Зигьин, алакьунар авай руша ам 1958-йисуз хъсан къиметралди куьтягьна. Нелля Къарабудахкент райондиз рекье туна. Кьве йисуз ана кIвалахайдалай кьулухъ, ам Герейханован хуьруьн 2-отделенидин, ахпа 1-отделенидин 7 йисан школада муаллимвиле тайинарна.
Школада урус чIалан тарсарни гуз, ада Дагъустандин педагогикадин институтни акьалтIарна, урус чIаланни литературадин муаллимвилин пеше къачуна.
1961-йисуз Герейханован тIварунихъ галай совхозда кьилин агрономвиле кIвалахзавай жегьил Гьажиханов Буньямудинани Волоченко Нелляди чпин рикIин сирер сад авуна. Нелляди Буньямудиназ 3 хва багъишна. Абур ватанпересар, инсанпересар яз тербияламишна. ЧIехи хва Камалудина Дагъустандин политехнический институт куьтягьна, инженер — эцигунардайдан пеше къачуна. Вадимани, Идаята Дагъустандин политехинститут куьтягьна, Москвада ва Махачкъалада кIвалахзава.
1939-йисалай Герейханован хуьре яшамиш жезвай ва вичин савадлу уьмуьр аялриз чирвилер, тербия гуниз бахш авур Гьажиханова Нелля Даниловнадиз вичи кIвалахай и хуьруьн 1-нумрадин юкьван школадин коллективдин, гьакIни вири хуьруьнвийрин арада еке гьуьрмет ава. Ада тарсар гайи гзаф жегьил-жаванри кьилин чирвилер къачуна, гьукуматдин идарайра зегьмет чIугвазва.
Н.Гьажихановади хуьре кьиле физвай саки вири мярекатра иштиракзава. Ам хуьруьнвийрихъ галаз дилавардаказ лезги чIалал рахазва. “Зи ватан Лезгистан, зи вахар-стхаяр лезгияр я” лугьуз, и кардал дамахзава. Вичин кьисметдал хьиз, ам лезги халкьдилайни рази я.
Сад лагьай категориядин муаллим, хъсан тербиячи, бахтлу веледрин мегьрибан диде Гьажиханова Нелля алай вахтунда пенсияда ава. Уьмуьрдин юлдаш Буньямудин Идаятович 2003-йисуз рагьметдиз фена. Веледри дидедин гьуьрмет хуьзва, мукьвал-мукьвал адал кьил чIугвазва, суварриз вири санал кIватI жезва.
Эхь, комсомолдин жергейра зегьметдал рикI алай, намуслу инсанпересар, ватанпересар тербияламиш хьана.
Вадим Жамалдинов
