1941-йисан 19-июлдиз «Правда» газетдин сифте чиниз СССР-дин дишегьлийрин патай эвер гун акъатнай: «Гитлеризмдилай, фашизмдилай гъейри дуьньядин дишегьлийриз маса душман авач! Чна, вири къуватар кIватIна, сад хьана, фашизмдал гъалибвал къачун лазим я».
Дагъустандин дишегьлийри и эвер гунин тереф хвена ва гъалибвал къачуник чпин лайихлу пай кутуна. Кьве агъзурдалай виниз дагъви дишегьлийри, гуьгьуьллувилелди дяведиз фена, къати женгера иштиракна.
ИкI, Ахцегьрин хуьряй тир лезги руш Соня Мурсаловади Украинадин пуд лагьай фронтдин кьушунрин жергейра аваз Молдавия, Румыния азад авунин женгера иштиракна. Берлин, рейхстаг къачудайлани, ада вичин гьунарар къалурна.
Дяведин йисара колхозрин, бригадайрин, фермайрин, звенойрин кьиле акъвазна, йиф-югъ кIвалахиз, фронтдиз агъзур тоннралди техил, нек, як, чIем, ниси, какаяр, емишар ракъуриз, чкайрал зегьметдин фронтда кIвалахзавай жемятарни хвейи къагьриман дишегьлиярни чахъ гзаф хьана.
Ихьтинбурукай яз Кьасумхуьруьн райондин КуркIурхуьруьн ва Ичинрин «Правда» колхоздин председатель, ДАССР-дин Верховный Советдин депутатвиле хкягъуниз лайихлу хьайи Жафарова Зарбафан, Докъузпара райондин Карл Марксан тIварунихъ галай колхоздин лапагрин фермадин заведующий Османова Бикедин тIварар кьаз жеда.
Хив районда 500-далай виниз дишегьлийри фронтдиз чпелай алакьдай куьмекар гана. Кашанхуьряй тир викIегь дишегьли Рамазанова Тават партиядин жергейриз кьабулна ва ам жемятди чпин хуьруьн советдин председателвиле хкяна. Ада кIеве авай фронтовикрин хизанриз еке галайвилер авуна. И райондин Ургъарин хуьряй тир Мирзоева Ракъуята районэгьлийрин арада дяведин заем кхьинин карда зурба кIвалах тухвана.
Хив хуьруьн Кирован тIварунихъ галай колхоздин парторганизациядин секретарь Шалбузова Беса, вичелай амайбуруз чешне къалуриз, оборонадин фондуниз 10000 манат пул ва 300 килограмм къуьл гана.
Чуьвекрин колхоздин парторганизациядин секретарь Назарова Шагьселема, ЦIинитIрин хуьруьн парторганизациядин секретарь Межидова Бисена, Шалбузова Бесан тереф хвена, фронтдиз куьмекарна.
Агъа ЗахитIрин хуьряй тир Гьуьсейнова Султанхалума, Къурбанова ФатIимата, вахар тир Гьуьруьят ва Селми Омароври гьар сада агъзурдав агакьна гуьлуьтар, бегьлеяр, шарфар храна, фронтдиз ракъурна.
Цналрин хуьряй тир Гьасанова Беса, Фатулаева Перихади, Усманова Гьуьруьхади, Велибегова Перихади гьар сада чпин рикIни жигер тир рухваярни дяведиз рекье туна, югъ-йифди игитвилелди далу пата кIвалахиз, фронтдиз куьмекарни гана.
И хуьруьн Ф.Энгельсан тIварунихъ галай колхоздин бригадирар яз хьайи, чпин жегьил гъуьлер дяведиз фейила, абурун чкаяр хкьур Абдулаева Беса, Рустамова Гегьвера, Алиева Сувара дяведин эхирдалди планар ацIуриз, фронтдиз недай суьрсет ва чими парталар агакьарна.
Са рахунни алач, чи дишегьлийри, дидевилин, кайванивилин везифаярни кьилиз акъудиз, фронт патални зегьмет чIугуна ва Гъалибвилик еке пай кутуна. Баркалла чпиз!
…Дяведин цIай галукь тавур са кIвални амукьнач. Ватан хуьз райондай фейи 1800 кьегьалдикай 1100 касдилай виниз къати женгера игитвилелди телеф хьана. Абурун виридан тIварар къизилдин гьарфаралди Гъалибвилин паркуна райцентрадин юкьни-юкьвал Гъалибвилин 70 йисаз бахшна туькIуьрнавай мемориальный комплексдин чинал кхьенва. Гьамишалугъ рикIера хуьн патал районда абуруз 16 памятник — обелискар эцигнава ва райондин тарихдин рикIел хкунин ктабда абурун пак, михьи тIварар кхьенва. Гзаф школайриз, куьчейриз дяведин иштиракчийрин тIварар ганва.
Гитлеран чапхунчийрин винел ЧIехи Гъалибвал къачуна 75 йис тамам жезвай суварин гьуьрметдай райондин вири школайра, СДК-ра талукь стендар, пипIер туькIуьрнава.
Райцентрадал тешкилнавай музейда, гьакI хуьрерин школайрин музейра гьунарлу яру аскерриз кьилди чкаяр ганва.
Рамазан Велибегов, тарихчи
