16-майдиз Каспийск шегьердин “Анжи-Арена” стадиондин мулкунал Россиядин жинсинин лапагрин ва цIегьерин XXIII выставка шад гьалара ачух хьана.  Чна идалай вилик хабар гайивал, Дагъустанда сифте сеферда яз тешкилнавай и выставкадин кIва­лах 19-майдалди давам жеда. 

Йиса садра кьиле физвай гегьенш мярекатда иштиракун патал Дагъустандиз Россиядин 26 региондай ва къецепатан уьлквейрай жинсинин лапагар ва цIегьер кутунал машгъул тир тахминан 90 майишатдин векилар атанва.

Выставкадин мугьманрин арада РФ-дин хуьруьн майишатдин ми­нистрдин заместитель Андрей Разин, Выставкайрин комитетдин председатель, Хипехъанрин милли союздин президент, РАН-дин  академик Харон Амерханов ва  адан вице-президент, РАН-дин академик Петр Чемарев ава.

Шад мярекат Дагъустандин Гьукуматдин Председатель Абдулмуслим Абдулмуслимован тебрикдин гафарилай башламишна. Ада къейд авурвал, республикадин гьукуматди хуьруьн майишатдиз талукь яз  кьиле тухузвай кIвалах мадни еримлу ийида ва хипехъанвилин хилез куьмек гун инлай кьулухъни давамарда.

“Шад жедай кар ам я хьи, алай, яни санкцийри басрух гузвай, недай суьрсетдин жигьетдай гьалар муракаббур тир вахтунда Да­гъустан лапагрин як гьасилзавай кIвенкIве­чийрин арада ава. ИкI,  2022-йисан нетижайралди, республикади лапагдин 37,4 агъзур тонн як маса ганва, 2021-йисан делилрилай им 12,7 процентдин гзаф я. Ири ва куьлуь карч алай гьайванрин санлай къачур кьадардал гьалтайла, Дагъустан уьлкведин субъектрин арада 1-чкадал ала. Республикада уьлкведа санлай къачур кьадардин 22 процентдиз барабар лапагар ва цIегьер, 5 процент малар, 6 процентдив агакьна калер ава. Вири и рекъемрин ва садрани тахьай кьадаррин кьулухъ адетдин инсанар гала — зегьмет­чияр­, къайгъударар, гьихьтин манийвилерал гьал­тайтIани, чпин гъиле авай кардиз вафалувал хуьзвайбур.

Заз и хиле зегьмет чIугвазвай гьар са касдиз рикIин сидкьидай чухсагъул лу­гьуз кIан­зава. Куьн се­беб яз, виш агъ­зуррал­ди чи ватанэгьлийрин суфрайрал  Дагъус­тандин ерилу, кфетлу суьрсет ала ва гьамиша жеда. Им чаз агакьнавай нетижайрал рази хьана акъваздай ихтияр авач ва чна хипехъанриз куьмек гунин кIвалах давамарда лагьай чIал я”, — лагьа­на РД-дин премьер-министрди.

Идалай гуьгъуьниз  Дагъустандин Гьукуматдин Председателди  республикадин Кьил Сергей Меликован патай мугьманриз тебрикдин чар кIелна.

XXIII выставкадин иштиракчийриз ва мугьманриз тебрикдин келимаяр Андрей Разинани лагьана.

“Сифтени-сифте заз мугьманар хушвилелди кьабулунай республикадин руководстводиз ва гуьзел халкьдиз чухсагъул лугьуз кIан­зава. Иниз мугьман хьун гзаф хуш я. Куьн и мярекат тешкилу­нив ри­кIин сидкьидай эгечIнавайди аквазва. Инанмиш я, мукьвал йикъар гзаф итиж­лубур, ацIайбур, выставкадин къалин программадилай гъейри, ина руьгь девлетлу ийидай, выставкадин сергьятра аваз чаз ма­садаз ухшар тушир, кьилди ви­чиз хас тир жуьредин чIехи культурадихъ галаз таниш жедай мумкинвал ачух жеда. Гьелбетда, заз мярекатдин тешкилатчийриз виридаз чпин пешедив рикI гваз эгечIунай чухсагъул лугьуз кIанзава. Да­гъустандин чIехи халкьдиз малдарвилин хел виликди тухунин кардик чIехи пай ку­тунай, санлай ватандин агропромышленный комплекс еримлу авуниз куьмек гунай мад сеферда чухсагъул”, — лагьана ми­нистрдин заместителди.

Андрей Разина РФ-дин хуьруьн майи­шатдин министр Дмитрий Патрушеван патай тебрикдин чарни кIелна.

Идалай гуьгъуьниз  А.Разин ва А.Абдулмуслимов выставкадиз гъанвай лапагрин ва цIегьерин жинсерихъ галаз таниш хьана. Ина  гьар жуьредин 30 жинсинин 450 гьайван майдандиз акъуднава. Абурукай чпел виридалайни гзаф фикир якIун ва сарин жинсерин гьайванри  желбзавай.

Къейд ийин хьи, выставкадал Да­гъус­тан Республикади майдандиз сифте сеферда яз некIедин жинсерин гьайванар ва кIвалин цIегь­ренни Дагъустандин ­турдин “хизанда” арадал атанвай жинс майдандиз акъудна. Эхиримжи йисара республикада некIедин лапагрин майишат арадал гъун патал еке кIва­лах тухузва.

ЦIийи жинсерин гьайванар — нубиан, кутумдин ва мериноланд — выставкадиз маса субъектрай тир векилрини гъанвай.

Шад мярекатдилай гуьгъуьниз, выставкадин сергьятра аваз, “Хипе­хъанвилин хиле алай вахтунда авай гьалар, сарин базар еримлу­ авунин мумкинвилер” эл­къвей­ стол кьиле фена. Идалай кьулухъ мугьманар Къизилюрт райондин Кульзеб хуьре “Дагмясо” комбинат эцигзавай чкадин къандахда сифе къван эцигунин мярекатдиз фена.

Выставкадин сергьятра аваз, саласа юкъуз Каспийскда Да­гъустан ва Крым республикайрин арада малдарвилин хиле санал кIва­ла­хунин жи­гьетдай икьрардал къулар чIугуна. Документдал къулар РД-дин хуьруьн ма­йи­шатдин ва не­дай суьрсетдин министр Мухтар­бий Аджекова ва Крымдин хуьруьн майишатдин министр Андрей Савчука эцигна.

М.Аджекова къейд авурвал, икьрарди кьве региондин арада сифтени-сифте хипехъанвилин хиле  алакъаяр мягькемарун  лазим я.

“Фикирзава, ида чи республикайрин арада алакъаяр виликди финин гьерекатдин йигинвал кутада. Чавай чи тежриба ва авай мумкинвилер пайиз жеда. Крымдай тир амадагри малдарвал, хипехъанвал еримлу авунин месэладиз кье­тIен итиж ийизва ва чна, са шакни алачиз, абуруз вири патарихъай куьмекар гуда. Фикирзава, хъипехъан­вилин хиле кIвенкIвечи регион тир чи меслятар абур патал менфятлубур, хийирлубур жеда”, — лагьана­ министрди. Ада малумарайвал, Да­гъустан ва Крым ухшар регионар я. Кьилди къачуртIа, республикайрин тIебиатдин ва гьавадин шар­тIар саки сад хьтинбур я. И жигьетдай  республикайривай агротуризмдин хиле сада масадан тежрибадикай менфят къачуз жеда. Крымдин аграрийри хъипехъанвилин хел еримлу авуниз еке фикир гузвайди Андрей Савчукани тестикьарна. Адан гафаралди, республикади Дагъустандихъ галаз ала­къа­яр  мягькемаруник еке умудар кутунва­.

“Къуй им къул чIугунвай адетдин документ ваъ, кIвалахдин рекье  менфятлудаказ ишлемишдай  важиблу алат хьурай”, — лагьа­на ада.

Россиядин жинсинин лапагрин ва цIе­гье­рин 28 лагьай сеферда кьиле тухузвай выставкадин сад лагьай йикъан нетижаяр кьадайла, Мухтарбий Аджекова къейдна:

“Ихьтин дережадин выставка чна кьабулзавайди сифте сеферда я. Им еке жавабдарвал истемишзавай кIвалах я, гьаниз килигна, адаз гьазурвал чна виликамаз акваз башламишна. И карда чаз виле акьадай хьтин куьмек гунай заз Дагъустандин руководстводиз чухса­гъул лугьуз  кIанзава”.

17-майдиз  “ЯкIун жинсерин лапагрин бегьерлувал хкаждай рекьер ва лапагрин ерилу як къенепатан ва къецепатан  базарра маса гун”, “Сар гьасилун ва абур уьлкве­дин кьезил промышленностдин карханайриз ва къецепатан уьлквейрин базарра маса гун” месэлайрай элкъвей столар, “Россиядин хипе­хъан­вал ва цIегьерхъанвал. Агалкьунар ва вилик фидай мумкинвилер” пленарный совещание, гьакIни са жерге семинарар  кьиле фена.

Жасмина Саидова