Дармандин набататар
ЧIехи алим А.Гуьлмегьамедован баянрин гафарганда къалурнавайвал, “зигил” гафунихъ чи чIала са шумуд мана ава. Чи дуьшуьшда “зигил” тарарал (месела, муьткверрал, шамагъажрал) жедай затI (урус чIалал — “шишка”) я.
Шамагъаждин цIийи зигилар дегь девиррилай дармандин такьатдин еринда ишлемишзава. Кьилди къачуртIа, зигилар цинга (С витамин бес тахьуникди пайда жезвай азар), бронхит, верем ва мекьивилелай акатзавай азаррин, жалгъайрин тIалдин аксина таъсирлу такьат яз ишлемишзава. Иллаки Сибирдин агьалийрин арада шамагъаждин таза зигилар машгьур тир. Халкьдин медицинадал машгъул тIебибрини зигилар хийирлу яз гьисабзавай, абурукай жевгьер (настойка), мурабаяр, мелгьемар гьазурзавай.
Цацар хьтин пешер алай тарарин зигилар кьвед лагьай йисуз бегьем жезвай ва кIалуб дегишарзавай хилер я. Кьвед лагьай йисуз кьуру гарун таъсирдик зигилар ахъа жезва. Амма сагъардай дармандин еринда зигилар анжах тазазмаз (цIийи, къацу вахтунда) кIватIна кIанда. Абурук кьетIен жуьредин сагъардай таъсирлувал авай “живица” лугьудай шкьакь ква. Гьавиляй зигилар кутуна гьазурнавай цикай давление авайбуру, кIарабра тIал гьатзавайбуру хийир къачузва.
Пешекарри тестикьарзавайвал, шамагъаждин зигилрин бинедаллаз гьазурзавай такьатри тайин дережада инсультдин аксинани таъсирзава. Набататдин инал къейднавай ерияр алимри илимдалди субутнава.
Шамагъаждин зигилрик ихьтин такьатар ква: эфирдин ягъар, фитоцидар, шкьакь хьтин кислотаяр, са жерге витаминар (В, А, К, Р, С), крахмал, минеральный кьелер ва масабур.
Пешекарри тагькимарзавайвал, гьатта халкьдин медицинадин такьатарни жавабдарвилелди, абурун виже текъвервилин, акси лишанар фикирда кьуна, дуьздаказ ишлемишун чарасуз я. Месела, дуркIунрихъ галаз алакъалу тайин азарар авайбуру зигилрин дарман мукъаятвилелди хъвана кIанда. Яшлубуруни тайин къайдайрал амал авун герек я. РикIелай ракъурна кIандач: гьар са дармандикай хьиз, зигилрикайни анжах пешекаррин меслятрал амал авуналди, гьабурун теклифар фикирда кьуналди хийир къачун эвелни-эвел важиблу я.
«Лезги газет»
