Къурушрин тарих зурбади тирди гьам хуьруьн алимриз, гьам масадбурузни чида. Шалбуз дагъдин ценерив гвай и хуьр Да­­гъус­танда  екебурукай сад, зи суьгьбетни руьгьдиз кьакьан къурушвидикай — Арабов  ­Рашид  Халидовичакай  я. Ам 1939-йисан               5-де­кабрдиз муаллим Халиданни адан кай­вани­ Муминатан хизанда дидедиз хьана. Буба Ватандин ЧIехи дяведиз ту­ху­дай­ла, Рашидан пуд йис хьанвачир. Ам­ни анай хтанач. Гьа йикъалай диде гъарикI хьана. Вичин  балаяр галаз Муминат Азербайжандиз фена, къурушвияр яшамиш жезвай хуьрера кIва­лахар ийиз, аялрин кьил хуьз хьана.

Халидан аялар Рашидни Рахиб амаз, вири кечмиш хьана. Рашидан  авай са вах  адан ви­лик кечмиш хьайи вахт гьич рикIелай фидачир лугьудай. ЧIуру хъчарин афар тIуь­на, агъу­ламиш хьаналдай ам. Азабрик зегьмет чIуг­ваз, рикIиз теселли гуз, Му­мина­та аялрив мектебда хъсан къиметралди кIелиз туна.

Гьукуматдин къарардалди, Къурушрин  хуьр 1952-йисарилай Хасавюрт райондиз куь­чарна. Хуьруьнвияр, кьулухъ элкъвез, дагъ­лариз са вил хъиягъиз садбур курпашман яз, масабур кIубан яз, дуьзендиз эвичIна, бал­кIанрин ятахар хьайи чкадал цIийи хуьр кутуна. Абурун арада Арабоврин хизанни авай. Муминатан рухвайрини мектебар хъсан къиметралди куьтягьна. Муаллимар иллаки хъсан зигьин авай Рашидалай рази тир.

Къурушрин юкьван школа куьтягьайла, Рашид Саратов шегьердин университетдин экономикадин факультетдик экечIна ва анаг хъсан къиметралди акьалтIарна. Жегьил пешекар Карагандадин областдин “Енебек” майи­шатдиз рекье туна. Майишат еке тир­тIани, Ара­бова вичи регьбервал гузвай майи­шат мадни вилик тухвана. Ада авторитет аваз кIва­лахна. Амма Арабова хуьре авай ди­деди­кай­ни, стхадикай фикирзавай. РикIи, умудри жегьил пешекар илимдин рекьиз чIуг­вазвай.

Дагъустандиз хтайла, Р.Арабова сифте  “Дагводстройда” инженер яз кIвалахна, ахпа ам “Дагсельэлектростройда” кьилин инженервиле тайинарна. И вахтунда  (1974-йис)  Арабо­ва Вирисоюздин илимдинни ахтармишунрин церин институтдин аспирантурада кIелиз башламишна. Пуд йисалай адакай алим хьана. Арабован диссертациядин мана-метлеб екеди тир. Гьам илимдин ва гьам про­из­­водство­дин жигьетдай жегьил алим Союздин церин министерствода еке къуллугьдал эцигнай.

Вахтар фейила, Арабова Россиядин  хуь­руьн майишатдин министерствода отделдин начальниквиле кIвалахна. Муминатан мурад кьилиз акъатна, бубадин чин такур, сур течир хва Москва шегьерда яшамиш жезвай, чIехи къуллугъдал алай. Муминатаз­ хва Дагъустанда яшамиш хьана кIанза­вай.

Рашид Арабова вичин кьисмет цмурви Ярагьмедан руш Иминатахъ галаз садна. ­Абу­руз вад велед хьана: Гуьльнара, Рустам, Ме­гьамед, Муминат, Залика. Арабоври чпин  аял­рив  чIехи кIелунар ийиз туна, вири динжар­на. Аялри чпин диде-бубадиз хтуларни ба­гъиш­на. Гьайиф хьи, гьеле чагъиндамаз алим Арабов Рашид Халидо­вич чи арадай акъатна. Ам рагьметдиз фена 12 йис алатнаватIани, хизанриз ам, геж хьана, кIвалахал аламай хьиз жеда къени.

Зи рикIел адан кьакьан буй-бухах, ачух ва мерд чин, кьанажагълу уьмуьр, бахтлу  кьис­­мет, гьунарлу хесетар, такабурлу къилих­ ала­­­ма. Заз Арабов Рашид лап мукьувай чидай­­. Са шумудра зун адан патав фена. Ме­гьа­рамдхуьруьн райондин “Комсомольский” сов­хоз еке майишат тир. Жегьил директор Мегьтиев Сабирав а береда  вил ачухиз  тазва­чир чалкечирри, тарашзавайбуру. Чун куьмек­ кIанз Арабов Рашидан патав фена. Ада ми­нистр­дин вилик са бязи делилар эцигна ва совхоз министерстводиз табий жедай къарар акъудайла, зун гьейран хьана амукьнай.

Са вахтар алатайла, ада Сабирни вичи кIвалахзавай министерстводиз хутахнай. Па­ра мерд ва ачух руьгьдин инсан тир Рашид Халидович. Низ чида, мад ада кIеве гьатай шу­муд касдиз куьмекнатIа. Вахт хьайила, Рашид Халидович дагъда авай хуьруьз ял ягъиз хизанар, ярар-дустарни галаз хкведай. Бубайрин ватан адаз гьамиша ишигъ­лу, рикIиз чими тир.

Бикеханум Алибегова