2025-йисан 1-январдилай чи уьлкведин миллионралди агьалийриз талукь гзаф кьадар дегишвилер къуватда гьатнава. Агъадихъ чун инсанрин дуланажагъдиз екез таъсирзавай яшайишдин хилез талукь цIийивилерикай рахада.
МРОТ ва яшамиш хьун патал пулунин агъа кIанин кьадар хкажнава
Алай йисалай МРОТ (зегьметдин гьакъидин агъа кIанин кьадар) 3198 манатдин ва я 16,5 процентдин хкажнава. Гила адан кьадарди 22 440 манат тешкилзава (виликдай 19 242 манат тир). Им гьукуматдин кIвалахдал гьафтеда 40 сятина зегьмет чIугвазвай касдиз гузвай агъа кIанин мажиб я. Адалай тIимил гудай ихтияр авач. Ихтияр ава, эгер гьафтеда тIимил сятера зегьмет чIугваз хьайитIа. МРОТ-дин кьадар уьлкведин вири агьалияр патал федеральный законди тайинарнава, амма регионривай (федеральный кьадардилай тIимил тушиз) вичин кьадар тайинариз жеда.
Президент Владимир Путина хиве кьурвал, 2030-йисалди МРОТ-дин кьадар 35 агъзурдав агакьардайвал я.
РикIел хкин: 2018-йисуз МРОТ яшамиш хьун патал пулунин агъа кIанин кьадардихъ (прожиточный минимум) галаз барабарнай. Адалай тIимил тахьун патал гьар йисуз адан индексация кьиле тухузва. Алай йисузни и серенжем кьилиз акъуднава. ИкI, 2024-йис патал тайинарнавай кьадардилай ам 14,8 процентдин хкаж жеда. Санлай уьлкведа адан юкьван гьисабдин кьадарди 17 733 манат тешкилда, гьа са вахтунда зегьмет чIугваз жедай агьалияр патал 19 329 манат, аялар патал — 17 201 манат, пенсияда авай ксар патални — 15 250 манат.
Пенсиядикай ва маткапиталдикай
Алай йисуз страховой пенсиядин кьадарни 7,3 процентдин хкажнава. Гьа гьисабдай яз, — кIвалахзавай ксарин пенсияни. ЦIийи йисалай пенсиядин са коэффициент патал тайинарнавай къиметни хкажнава, яни гила адан кьадарди 142,76 манат тешкилда (виликдай 133,05 манат тир). 2025-йисуз страховой пенсиядин (фиксированная выплата) кьадар 8 агъзурни 730 манатдив агакьда, яни 600 манатдин артух жеда.
Алай йисан 1-февралдилай къуватда гьатзавай къанунрин бинедаллаз дидевилин капитал 7,3 процентдин хкажда. ИкI, сад лагьай аял хьайила гузвай кьадарди 676 398, 58 манат тешкилда, кьвед ва гуьгъуьнинбур патал, эгер ам къачунвачтIа, — 893 835 манат. Сад лагьай аял хьайила, хизанди дидевилин капитал къачунватIа, кьвед лагьай аялдиз ам 217 436 манатдин кьадарда аваз гуда.
Дидевилин капиталдин амай пай патални индексация кьиле тухуда. Эгер адан такьатрикай менфят къачунватIа, амай пай 7,3 процентдин хкажда.
ЗАГС-дин къуллугърин гьакъиндай
1-январдилай хизан чукIун багьаз акъвазда. ИкI, ЗАГС-диз чара хьунай гузвай пулунин кьадар (пошлина за расторжение брака) са шумудра артухарнава. Виликан 600 манатдин чкадал гила чара жезвай гьам итимди, гьам папа гьар сада 5 агъзур манат пул гун лазим къведа. И серенжем кьведан разивал аваз ва я суддин къарардалди кьилиз акъудиз хьайитIани, тафават авач. Эгер уьмуьрдин юлдашрикай сад фейи пад чизвачтIа, крар кьиле тухуз ва абурун патахъай жаваб гудай гьалда авачтIа ва я 3 йисалай виниз вахтунда дустагънаватIа, чара хьунай гузвай пулунин кьадарди 350 манат тешкилда.
ЗАГС-да цIийи хизан арадал атун регистрация авунай гузвай пулунин кьадар дегиш хьанвач, яни 350 манат яз ама.
Агьалиди вичин тIвар, бубадин тIвар ва я фамилия дегишарунин жигьетдай регистрация авун 1600 манатдилай 5 агъзур манатдал кьван хкаж хьанва. Хсуси документра дегишвал туниз талукь яз (гила — 700 манат), гьакI ЗАГС-дин документрин дубликат къачудайла, агьалиди гудай пулунин кьадарни 500 манатдив агакьнава (виликан 350 манатдин чкадал). Гьа са вахтунда агьалийриз ЗАГС-дин архиврай ва маса органрай справка гунин къиметни 200 манатдилай 350 манатдал кьван хкажнава.
Рулдихъ галайбурун фикирдиз.
Жермеяр хкажнава
Виликдай рекьерин гьерекатдин къайдаяр чIурунай жерме «оперативно», яни 20 югъ алатдалди гайила, адан кьадар 50 процентдин тIимил жезвай. Мисал яз, машиндин йигинвал 20-40 км-дин артухарнаваз, 500 манат жерме атIанвайла, 20 югъ алатдалди адан са пай, яни 250 манат гун герек тир.
ЦIийи йисалай и жигьетдай тайинарнавай жермедин кьадар артухарнава, яни гила 750 манат тешкилзава. Амма «оперативно» гуниз талукь яз йикъарин кьадар артухарнава, гила 30 йикъалди гуз жеда, гьа са вахтунда жерме анжах 25 процентдин тIимил жезва. Эгер виликан мисал къачуртIа, 750 манатдин чкадал 562,5 манат гана кIанзава. Фикир це: 250 манатдин чкадал гила 562,5 манат гудайвал хьанва.
Машиндин рулдихъ хатасузвилин чIул алукI тавунай жерме 500 манатдин хкажнава, яни гила и тахсиркарвиляй 1500 манат тайинарнава.
Рекьерин гьерекатдин къайдаяр чIуруниз, йигинвал артухаруниз, лишанрал амал тавуниз (ва икI мад) талукь яз жермейрин кьадарни хкаж хьанва. Ингье абурукай са шумуд:
= светофордин яру экв кузвайди кваз такьуна, машин гьалунай — 1000 манатдилай 1500 манатдал кьван;
= светофордин яру экв кузвайла, кваз такьуна, машин гьалуниз кьвед лагьай сеферда рехъ гунай 5 агъзур манатдилай 7500 манатдал кьван;
= къаршидиз къвезвай машинрин рекьиз экъечIунай 5 агъзур манатдилай 7 агъзурни 500 манатдал кьван;
= машин рекьин къерехдай (обочина) гьалунай 1500 манатдилай 2500 манатдал кьван;
= машин эцигун ва акъвазарун къадагъа тир лишанрал амал тавунай — 1500 манатдилай 2500 манатдал кьван;
= йигинвал 20-40 км-дин хкажунай — 500 манатдилай 750 манатдал кьван;
= йигинвал 40-60 км-дин хкажунай — 1000-1500 манатдилай 1500-2500 манатдал кьван;
= йигинвал 60-80 км-дин хкажунай — 2000-2500 манатдилай 3000-3750 манатдал кьван;
= йигинвал 80 км-дин ва адалай виниз хкажунай — 2000-2500 манатдилай 3000-3750 манатдал кьван;
= йигинвал 80 км-дин ва адалай виниз хкажун тикрарай дуьшуьшра 5000 манатдилай 7500 манатдал кьван хкажнава.
ОСАГО-дин полис авачиз машин гьалуниз талукь яз жермедин кьадар 3000 манатдилай 5000 манатдал кьван хкажнава. Амма полис гвачиз сад лагьай сеферда кьурла, адан кьадар гьа виликанди, яни 800 манат, яз ама.
Пиян яз, рулдихъ ацукьунай ва я пиян касдал машин гьалун ихтибарунай жерме 30 агъзур манатдилай 45 агъзур манатдал кьван хкажнава. Мадни гьа и кьадарда аваз праваяр авачиз ва абурукай магьрумнавай кас рулдихъ ацукьнавайла, жерме гуниз мажбур жеда. ГьакIни пиян яни, тушни чирун патал медицинадин ахтармишуникай (медосвидетельствование) отказ авурбурни винидихъ къалурнавай кьадарда аваз жерме ийида.
«Тади куьмекдин» ва полициядин машинриз рехъ тагунай жерме виликан 3000-5000 манатдилай 4500-7500 манатдал кьван хкажнава.
Техосмотрдикай
2025-йисан 1-январдилай чпин къимет хкаж хьанвай къуллугърик машиндин техосмотрни акатзава. ИкI, адан къимет 7,3-7,5 процентдин хкаж хьанва, яни чIехи пай регионра – 1021 манатдилай 1097 манатдал кьван.
РикIел хкин: 2021-йисалай кьезил машинрин сагьибриз, анжах 4 йисалай алатнавай машин учетда эцигдайла ва я цIийи кьилелай регистрация (перерегистрация) ийидайла, гьакIни адан конструкцияда дегишвилер твадайла, мажбуридаказ техосмотр кьиле тухун лазим къвезва. Пар чIугвадай машинрин, автобусрин ва такси хьиз ишлемишзавай машинрин техосмотр тайинарнавай вахтунда кьилиз акъудун герек я.
Къуватда гьатда
Алукьнавай йисуз 10 агъзурдалай виниз подписчикар авай блогерар патал закон къуватда гьатда. Эгер ихьтин чин, блог, канал махсус реестрда гьат тавуртIа, са кьадар маса къадагъайрихъ галаз сад хьиз, ана реклама, гьакIни блогер патал пулдин такьатар кIватIдай теклифар гудай ихтияр авач.
Винидихъ къалурнавай кьадарда подписчикар авай, амма регистрация тавунвай сообществода реклама гегьеншарзавай (рекламораспространитель) кас хьиз, ам ганвай (рекламодатель) касни жерме ийида. Кьилди къачуртIа, агьалияр патал адан кьадарди — 2000-2500, жавабдар къуллугъдал алай кас патал — 4 000-20 000 ва коллектив (юридический ксар) патални 100 000-500 000 манат тешкилзава.
ЦIийи закон къуватда гьатдай чинриз, блогриз ва каналриз талукь тамам сиягь ачухдаказ аквадайвал жедач, абурун сагьибрикай делилар санани къалурдач. Анжах тайин сообщество реестрда гьатнавайдакай малумат жагъуриз жеда.
Рагнеда Рамалданова
