Гьамзатова  Амина  Тофиковна 2000-йисуз Кьурагь райондин Ругунрин хуьре дидедиз хьана. 2007- йисуз ам хайи хуьруьн школадиз фе­на. 2011-йи­салай кIе­лу­нар КIирий­рин юкьван школада давамарна. Ина кIел­завай йисара алакьунар авай руша райондин ва республикадин олимпиадайра иштиракна, кIвенкIве­чи чкаяр кьуна. Хъсандиз кIелунихъ галаз сад хьиз, Ами­нади школадин уьмуьрдани активнидаказ иш­ти­рак­завай. Алай вахтунда школа акьалтIарна­ватIа­ни, ада вичиз тарс гайи муаллимрихъ галаз алакъаяр хуьзва, мукьвал-мукьвал абу­рал кьил чIуг­ваз­ва­.

Школада кIелзавай йисарилай гатIунна Аминади шиирар кхьизва. Агъа­дихъ чна кIелзавайбуруз адан са шумуд эсер теклифзава.

КIири хуьр

Дагъларавай пIир я вун са,

Заз багьа тир зи КIири хуьр.

Булахдавай яд я михьи,

Вун — зи масан зи хайи хуьр.

 

Вал ашукь я вири халкьар,

Кьуд пад я ви къацу дагълар,

Тахьурай ваз зиян крар,

Зи играми, зи КIири хуьр.

 

Игит Эседан Ватан я вун,

КIири Бубад макан я вун,

Чи рикIериз дарман я вун,

Чан гуьрчег тир зи КIири хуьр.

Дагъустан

Дагъустан, ви кьакьан дагълар

РикIиз хуш я зи,

Цуьк акъатай къацу багълар

Лап гуьрчег я чи.

 

Кам эцигиз кIан жедач гьич

Къацу чуьллерал.

На лугьуди са рагъ я вич,

Дуьньяд чилерал.

 

Гьар дагъвидин рикIевайди

Вун я, Дагъустан!

Чи буржи я ваз гьуьрметун —

Вун я, Дагъустан!

 

Зиянкарар ваз такурай,

Садрани, Ватан.

Ви дун даим вине хьурай,

Азиз Дагъустан.

Зи лезги чIал

Зи лезги чIал, зи хайи чIал,

Бубайрилай атанвай.

Ви гьар са гьарф, гьар келима

ВиртIедивди ацIанва.

 

Лезги чIалав гекъиг жедай

ЗатI дуьньяда авач гьич.

Чи лезги чIал хуьн тийирди,

РикIиз такIан жеда вич.

Диде

Экуьнахъ фад къарагъна зун,

Пенжердилай килигна.

Хкатзавай ракъинин нур

Лап зи чина акьуна.

 

А ракъинин нурари хьиз,

Чим гузва на, диде, заз.

Къе вун хайи гуьрчег юкъуз

Чи тебрикар вири — ваз…

Хтулдиз

Кьве йис хьана вал вил алаз,

Агъзур хиял рикIе аваз,

Эхир, къе вун чи утагъдиз

Сад Аллагьди гана, рагъ хьиз.

 

Вун дидедин къужахдаваз,

Бубад виле шад нагъв аваз,

И муштулух гайи чIавуз,

Акъатнай чун ирид цавуз.

 

Сад Аллагьдиз икрамзава,

Чаз къе и хва багъиш авур.

АкьалтIзавач зи мецелай

И шадвилин алхиш авун.

Мектеб

Мектеб хьтин хъсан чка

Чаз дуьньяда жагъидай туш.

Муаллимри чаз гайи илим

Чи рикIелай гьич фидай туш.

 

Са чIавузни пашман жемир,

Мектеб вилик ква лагьана.

Муаллимдин хатур хамир,

Ван хкажна терс рахана.

 

Ингье виш йис хьанва къе чи

Хуьре мектеб — нур ахъайна.

Игитарни хьана хуьре,

Кьегьалвилин зур ахъайна.

 

Салигьован тIвар ганва ваз,

Вун игитрин бин бине я.

Чи муаллимрин куьмекдалди

Гьамишанда вун вине я!

* * *

Лезгистандихъ рухваяр ава,

Дагъда авай лекьер хьтин.

Адахъ гуьрчег рушар ава,

Багъда авай цуьквер хьтин.

 

Лезги хцихъ хьун лазим я

Къуват, гьевес, викIегьвал.

Лезги руша хуьн лазим я

Намус, виждан, михьивал.

 

Дидед гайи нек гьалал хьуй

Чи акьуллу рухвайриз.

Бубад гайи тербия хуьй

Чи играми рушари.

Амина Гьамзатова

___________________________________________________________________________________________________

Ширин я!

Яд авахьиз булахдай чи,

Гьамгадилай михьи я.

Гъизва югъ чаз ада экуь,

Гвайди ракъин верги я!

 

Ашукьбур я чун булахдал,

Шад я адан миже хъваз.

Чун а гьамга хуьз алахъда­,

Авахьдайвал вижеваз…

* * *

Цавар кьазва булутри,

Чебни — пара мичIибур.

Дагъ аквазва набут хьиз.

Синер хьанва ичIибур.

Циф алатда, Мад цава

Дем кухтада Ракъини.

Юмшагъ жеда югъ, гьава,

Чи жегьилвал якъиниз…

* * *

Синер кьада цуьквери,

Нурар чикIиз атIласдин.

Гуьне чалда лифери,

Гьава атIуз алмасдин.

 

РикIиз пара шад жеда,

Ванцел ширин манидин.

Булахра бул яд жеда, —

Хкягъ жуваз кIаниди!

Сабина Маметова

_____________________________________________________________________________________

Гатфархан ва Кьуьдханум

(Мах)

Са мус ятIани, са гьина ятIани Бахтсузтан тIвар алай вилаят хьана. Кьуьдханум тIвар алай дишегьлиди анаг идара ийизвай. Адаз дуьньядал тек са вичин къанунар дуьзбур, гьахълубур яз аквазвай. Гьавиляй адаз вич гзаф мергьяматлуди, акьуллуди ва гуьрчегди хьиз авай. Амма ада вичин инсафсузвал, къанихвал рикIелни гъизвачир.

Хабар нивай? Хабар къунши вилаятдин пачагь Гатфарханавай. Анаг акьван гуьрчег, акьван рикIиз хуш чка тир хьи, ана вилаятдин хал­кьар, каш-мекь, инсафсузвал чин тийиз, бахтлудаказ яшамиш жезвай. Белки, гьавиляй тир жеди а вилаятдиз Бахтлустан лугьузвайди. Анаг цуькверивди безетмиш тир. Ана гъилер ачух, фикирар михьи, рикIерин гьиссер чими инсанар яшамиш жезвай. Анаг хиперин суьруьйралди, маларин нехирралди, балкIанрин рамагралди, дурнадин вил хьиз ргазвай къайи булахралди, гурлу вацIа­ралди, гегьенш чуьллералди, къалин тамаралди дев­летлу тир. Ихьтин девлетрикай Бахтлустандин инсанри чпиз лезетни къачузвай.

Мад хабар нивай? Хабар Гатфарханавай. Адаз ван хьана хьи, бес Бахтсузстан вилаятда халкьар тежер кьван азиятдик яшамиш жезва. И хабарди адав секинвал вахганач. Эхирни ада Кьуьдханумал гьужумна, анин халкь азадна.

Лугьуда хьи, сад хъхьай халкь Бахтлустанда гилани бахтлудаказ яшамиш жезва.

Фиригърин хуьруьн мектебдин 11-классдин аялар

_____________________________________________________________________________________________________

ЦицIибдин сир

Гьаятда цицIибар галай вечре чил чалзавай. И тегьер ада гьаят кьацIурун заз хуш хьанач. Гьавиляй за ам цицIибарни галаз салаз акъуд­­на. Са цицIибдивай ракIарин кIаняй синехъди янавай тахтадилай элячIиз хьанач. Аквадай гьаларай, ам виридалайни гъвечIиди тир. Адан ванцел КьуьртIуь салай адан патав хквез-хъфизвай. И кар акур за хъипи памбаг хьтин цицIиб, явашдиз къачуна, тахтадилай алудна. Сифте ам акъваз хьана заз килигна, ахпа жезмай кьван кIевиз дидедин патав катна.

Яраб заз килигайла цицIибди куьмекдай чухсагъул лагьанайтIа? А кар заз къени сир яз ама.

Карина Гьажимегьамедова, 8-кл.

________________________________________________________________________________________________

ЦIицIали

( Лезги халкьдин махунай )

Хьана, хьанач кьван са нехирбан. Адаз пабни авай. Са юкъуз шегьерда кьейи итим авай. Адан кIвализ гзаф инсанар кIватI жеда кьван. Иниз нехирбандин паб виридалайни вилик фена. Касни авачиз акур ам къулан патав ацукьна. Са герендилай иниз са девлетлудан паб атана. Нехирбандин паб кьулухъна, ам къулан патав ацукьна. Ахпа судьядин паб атана, нехирбандин паб мадни ракIарихъди хьана. Ахпа мад са паб атана. Эхирки, къвез-къвез и кIвал папарив ацIана, нехирбандин паб лап ракIарин патав акъатна.

Ам пачагь авай шегьер тир кьван. И пачагьдин рикI алай къази аваз, адан  пабни и кIвализ атана акъатна. Ам атайла, ина авай папар вири къарагъна, адаз гьуьрмет авуна, ам кIвалин лап вини кьилиз акъудна. Гила нехирбандин паб ракIарай къецел акъатна. Нехирбандин папа фикирна: “Идаз икьван гьуьрмет ийизвайди, идан гъуьл кIелайди тирвиляй я. За зи гъуьлуьвни кIелиз тун тавуна тач”.

Нянихъ гъуьл хтана. Адан тIвар ЦIицIали тир. Папа ЦIицIалидиз вичин кьилел атай агьвалат ахъайна ва лагьана: “Килиг, пакамалай вуна кIелай­тIа, кIелда, тахьайтIа, и кIвале ви кар амач”.

ЦIицIалидиз папан гафар зарафат хьиз хьана. Ваъ, рикIивай я. Ада лагьана: «Я паб, гила зи яхцIурни цIуд йис я. И яшдив агакьнавайла, завай кIелиз жедани? Бес нехир гьикI хьуй?” — “Нехирдин къайгъу маларин иесийри ийида, — лагьана папа. — Вуна кIелна кIанда. ТахьайтIа, и кIвале ви ажал авач. Пака атIа чи магьледа авай фекьидин кьилив алад. Ада ваз кIел-кхьин чирда”.

ЦIицIалидиз чара хьанач: ам пакад юкъуз нехирдивни фенач, кIелунин къайгъуда хьана. Ада устIардив элифар кхьидай кьул расиз туна. Фекьидин кьилив фена, вичин дерди лагьайла, фекьиди тажубвална. Ахпа фикирна: “Заз вуч ава? Зи гьакъи за гьикI хьайитIани къачуда, кIелрай вичиз”. И йикъалай кьулухъ ЦIицIалиди кIелиз башламишна. Элиф, бей, тей…

Эхир элифар куьтягьна, жузар кIелиз башламишна. Гьарфар кIелна куьтягьай ЦIицIалидин кефияр тIимил куьк хьана. Ам са няниз сейрдиз фе­на. Къекъвез-къекъвез фена, шегьердин патав гвай еке вацIал алай муь­къуьв агакьна. И вацIун муьгъ алай чка, банд яна, регъвериз яд тухуз, деринарнавай кьван. И арада калай пачагьдин девейрин карван хквез хьана. И карвандик пачагьдин гзаф рикI алай са деве квай кьван; муькъве­лай фидайла, девейри сада — сад чуькьведа, пачагьдин гзаф рикI алай де­ве муькъвелай аватна, батмиш жеда кьван. И кар тек са ЦIицIалидиз акуна, маса са касдизни…

Няниз девеяр хтана, пачагь килигайтIа, вичин рикI алай деве амач. Пачагьди хабар кьуна карвандин кьилел алайдавай: “Бес зи рикI алай деве гьикI хьана?” “Заз акваз-акваз шегьердиз гьахьна”, — лагьана жаваб гана  девечиди. Пачагьди фикирна хьи, шегьерда угърияр ава, деве угърийри чуьнуьхна. Угъри чирна кIанда. Ида буйругъ гана: “Шегьерда авай кIелайбур вири кIватIа, абуру угъри жагъуррай”. Сифте и шегьерда авай гзаф кIелайбуруз эверна, ахпа тIимил кIелайбуруз, ахпа анжах кIелна лугьудайбуруз эверна. Амма ибурук угъри жагъурдай кас хьанач. “Мад шегьерда кIелай кас амани?” — лагьана хабар кьуна пачагьди.

— Са ЦIицIали лугьудай кас ама, — лагьана. — Амма ада кIелунар и мукьвара башламишайди я.

— Эвера, — лагьана пачагьди, — белки, гьадаз чир жен угъри.

ЦIицIалидиз лагьана пачагьди: “Зи рикI алай деве угърийри чуьнуьхна,  чуьнуьхай кас чирна кIанда. Эгер вуна ам жагъурайтIа, са пут къизилар гуда за”.

ЦIицIали, хиве кьуна, хтана.

Пакад юкъуз экв жедалди ЦIицIали пачагьдин кьилив фена. “Ви деве, —  лагьана ада, — садани чуьнуьхнач. Ам, муькъвелай вацIуз аватна, батмиш хьана. Эгер вун чIалахъ туштIа, итимар ракъура, къармахар вегьена, ахкъудрай”.

Пачагьди къармахар гваз итимар ракъурна; абуруз, дугъриданни, ЦIицIалиди лагьай чкадилай деве жагъана. ЦIицIали, вичиз хиве кьур къизиларни къачуна, хъфена. Адан кIвал авадан хьана…

Абур гьана амаз, зун иниз хтана.