Фиригърин цIирер

Бахт къажгъай хизан

Лезги чIалан кружокдай хтай заз чи кIвалин вилик квай гъвечIи майдандал кьве аял къугъвазвайди акуна. Садлагьана за абуруз са акьван фикир ганач. ЯтIани абур чи патарай туширди за кьатIана. Гьаятдиз гьахьайдалай кьулухъ за жуваз суал гана: “Вучиз чи варцин вилик? Мугьманар ятIа?”.

РакIарай дегьлиздиз гьахьай заз диде са дишегьлидив урусдалди рахаз акуна. Салам гана, за жував гвай ктабар авай чанта вичин чкадал эцигна, пальто вешалкадикай куьрсарна. И арада заз дидеди, гъилер чуьхвена, кухнядиз фин теклифна, са муштулухни гун хиве кьуна.

Фу тIуьрдалай кьулухъ дегьлиздиз экъечI хъувур зун дидедин рахунри къаршиламишна.

— Таниш хьухь, чан руш, и дишегьли Мария я. Чи чIалалди Марият. Ибур чи мугьманар я. Аллагьди ганвай. Дидедин и гафарик кваз заз акур рушни гада дегьлиздиз гьахь хъувуна. “И аяларни Мария халадинбур я, таниш хьухь”. Чун та­ниш хьана. Гададин тIвар Салигь тир, рушан  — Алия. Гададин тIварцIи зун фикиррик кутуна. И кардикай за Мария халадивай хабарни кьуна. Ада зун гъавурда туна хьи, вичин юлдашдин чIехи буба дяведилай кьулухъ Донбассда амукьна. Хьайи аялрини чка дегишарнач. Хтуларни анрив вердиш хьанвай. ЧIехи бу­бади лагьанай хьи, чпин тухумдин кьил куь хуьре ава. Тухумдизни “Али­бегар” лугьузвалдай.

Донбассдин дяведа, дугъриданни, яргъал миресар чеб чпел дуь­шуьш хъхьана: зи бубани Агъабег. Кьве аялни галаз подвалда яшамиш жезва лагьайла, Агъабегаз бубади хизан чиниз рекье хтун теклифна. Им ваъ лугьудай кар тушир.

Бахтунин чирагъ куьхкIвей хизан чина аваз тIимил вахт туш. Мария халади хуьре стоматологвиле кIвалахзава. Аялри кьведани чи мек­тебда чирвилер къачузва. Чна, вирида гьахълу бягьсинавай бубаяр гъалиб хьана хтун вилив хуьзва­.

Марьям  Рагьимова, 9-кл.

_______________________________________________________________

Лезгит

(Мах)

Хьана кьван, хьанач кьван Лезгит лугьудай кац. Ам Самур вацIун вини кьилера авай хуьрерикай сана  дуьньядиз атанвай. Гьеле лап гъве­чIизамаз ам, хизандихъ галаз яшамиш жез, Куьредиз куьч хьанвай. Бубадини адал Лезгит тIвар эцигнавай, яни лезги игит.

Кацерин мектеб куьтягьай Лезгит Донбассдиз кIвалахал рекье туна. Ина ада вад йисуз вичин пе­ше­­дай кIвалахна. ЦIусад лагьай йис алукьайла, зурба гьукумат, СССР, чкIа­на. Лезгитни хайи ватандиз хтана, эвленмиш хьана, майишатни кутуна, кIвалахни давамарна. ЯтIани ада вичин дуст Кускусахъ галаз телефондай алакъа хуьз хьана.

Хабар квекай? Хабар Донбассдин дяведикай. И ван хьайи Лезгитавай акъвазиз хьанач. Ам дустунин гьарайдиз тефена акъвазнач. Ана акурдини маса шикил хьана: кIвал кукIвар хьанвай, эменни амачир, чебни чиликай атIанвай къазмада яшамиш жезвай. И шикил акур Лезгитавай акъвазиз хьанач. Тадиз ам, Кускусан хизанни вахчуна, Куьредиз хтана. Ина кьве килфетни таниш хьайидалай кьулухъ кьве дустни, Лезгитни Кускус, чпин къармахриз къилав гана, Украинадин вагьшивилиз кьил янавайбурун тиф­тиф цавуз акъудиз рекье гьатна.­

Абур сергьятрилай алудна, зун кIвализ хтана.

Латифа Рагьимова, 10-кл.

________________________________________________________________

Сагълам там

Агъабег халу тамухъан тир. Ада там вичин кьве вил хьиз хуьзвай. Гьич садавайни са хелни, цуьрцни атIуз тадачир. Вични, тама яшамиш жезвайди хьиз, йиф-югъ тама жедай. И кар чиз, хуьруьнбур, адал алукь тавуна, аниз фидачир. Са сеферда, чун са гьалдин аялар тирла, чна тамай, данадиз гуз, пешер алай гъвечIи хилер атIана хкизвай. И арада чун Агъабег халудиз акуна. Пешер вахчуначтIани, ада чаз туьмбуьгьар авурди зи рикIел алама. “Там чи жигерар я, ам сагъламдиз хвена кIанда”, — лагьана, ада чун гъавурда тунай.

Мумкин тир, са вад йис алатнавай. Са сеферда тамуз фейила, заз Агъабег халуни кьилел алаз чи къунши Агьмеда мотор алай мишердалди тарар атIуз акуна. Им вуч сир ятIа, завай хабар кьун тавуна акъвазиз хьанач. Агъабег халуди зун гъавурда тунай: “Чна, чан хва, кьурай ва я кьуразвай тарар атIуз­ва. Абуру патав гвай жегьил тарариз винелди хкаж жедай мумкинвал гузвач. Нетижада абур патахъ жезва, гъвечIиз амукьзава. Чна исятда там сагъламдиз хуьн патал зегьмет чIугвазва. Там чи жигерар я лугьудай ихтилат биологиядин тарсара вунани кIелайди я. ГьакI хьайила, чна чи жигерар сагъламдиз хвена кIанзава. Инсандин жигерар харапI хьайитIа, адан нефес акъваз жеда эхир”.

Агъабег халуди сагълам тамукай кьвед лагьай сеферда ахъаяй ихтилат зи бейнида къени, гзаф ­йисар алатайлани, хъсандиз ама. Зун а кардин гъавурда акьуна хьи, тамни, инсандин беден хьиз, сагъламдиз хвена кIанзава кьван. Зун ам тIебиатдин бедендин важиблу паярикай сад тирдан гъавурда ­акьуна.

Аскер Бегов,  9-кл.

__________________________________________________________________

ЦIийи парталар

 

За псидиз суварар

Ийизва икI мубарак:

Къачуна са чекмеяр,

Перем, алай дуьгмеяр.

Эвянава чIарарни,

Цванва цIийи шалварни…

Амма жезвач алукIиз,

Тум яргъи яз амукьиз.

 

Жунгавни кьуьгъуьр

 

Кьуьгъуьр акур чи жунгав

Агатна, мез гуз, адав.

Вегьенмазди сифте мез,

ГалкIана ам, иви къвез.

Кьуьгъуьр хъуьрез алама:

— Зун векь яни, ярамаз?

 

П.Воронько

(Таржума авурди – М.Жалилов)

________________________________________

Гафунин къуват

 

АтIай хирер фад сагъ хъжеда, гафаринбур — ваъ.

Ширин меци гъуьлягъ тIеквяй акъудда.

Мез ширинди хьунал кар алач, кар алайди ам авай сивин иеси я.

ВиртIедикай рахуналди, сив ширин жедач.

Гаф алемдиз (виридаз) аквадач.

Гафунин гуж зурба я, са касдиндалай.

 

Абдулашим  Гьажимурадов, Муьгъверган

_________________________________________________________________

Марф

Ашукь Шириназ

 

Яваш-яваш, ван тийиз,

Чил гатазва марфади.

Кьабулзава, савкьат хьиз,

ТIебиатдин суфради.

 

Вун никIериз дарман я

Артух идай берекат.

На ви ериш явашмир,

Ая са кIус гьерекат.

 

Цихъ хьанавай гьарарат,

Яр-емишдиз яд хьурай.

Яд галукьай майвада,

Шуьрбетда хьиз, дад хьурай.

 

Тару, таму кьуд пата

Пакамлай чин чуьхуьзва.

За лагьайтIа, вакай, дуст,

Тарифдин чIал кхьизва.

Майил  Эфендиев

___________________________________

Нацистриз лянет!

 

Муаллимди ихтилатна классда,

ЧIуру хабар ава лугьуз Донбассда…

Нацистрикай халкьдин чара  атIанва,

Азадвилин женг чIугур вахт атанва­.

 

Россияди садазни гуж авур туш,

Ам тарихда дявекар яз хьайид туш.

Амма ада ислягь халкьар хвейид я,

Гьамиша ам гъалибчи яз хьайид я.

 

Муьжуьд йисуз, меслятар гъиз,  рахана…

Нацистри тIул… давамна, яб тагана.

Стха халкь тир украинар паталди

Хьана меслят квадрун абур гужалди.

 

Халкьдин авач ина тахсир зеррени,

Я хьайид туш халкь чаз акси бинени.

США-динни Европадин кицIериз

Темягь ава Россиядин чилериз.

 

Ав къачуна, элуькьзава кьуд патай

Ният чIуру иблис мецер, пад ктIай,

Пулар гузва, яракь гузва нацистриз,

ЦIийи кьиляй пайда хьанвай фашистриз.

 

Чир хьанва чаз: ният чIуру душмандкай

Дуст жерид туш, пай гайитIан ватандкай.

Пехъи кицIиз герекди са зунжур я…

Ахъа хьайла, ам мад кIасиз гьазур я.

 

Мергьяматлу я чи халкьдин инсанар,

Ватан патал чанни гуз чун гьазур я.

Чир хьун герек квез, кьве кIвач квай  гьайванар,

Чун гьарма сад Шарвилидин  гапур я!!!

Зарема Агьмедпашаева,

Кьулан СтIалар, 11-кл.

_______________________________________________________

ИчIи клеткайра герек тир рекъемер кхьихь

ЧIиж куьнуьдиз гьикI хъфида?

«Лезги газет»