ЦIи кьуьд хьаначтIани, ам акъатзава. Аялрини садра-кьведра къайи живедилай екез шадвалзава, чпи зиринг къугъунар гьикI тешкилнайтIа, кхьизва. Гила ингье гатфар, Яран сувар вилик ква. Къуй гзаф цуьквер авай гатфар ва ахпа бегьерлу, берекатлу гад хьурай. Аялрин къелемрикни гьерекат акатрай!

Фригърин аялри — хъуьтIуькай

ХъуьтIуьн игит

Чи чкайра хъуьтIуьз живер тIимил къвада. Ам вилеризни таквадай хъуьтIерни жеда. Амма цIи чаз жив гуьзлемиш тавур мугьман хьана.

Киш ва гьяд йикъара жив акъваз тавуна къвана. Кьуд пад лацу хьанвай. Син-легъв чир жезмачир, вири са тахтадиз элкъвенвай. Ая­лар кIвалерай жагъизмачир: садбур алерраллаз авахьзавай, кьвед ­лагьайбур кIватIи-кIватI къугъвазвай, пуд лагьайбуру живедин нинияр кьазвай, кьуд лагьайбуру… КIеретI-кIеретI аялри къаюз гьич фикирни гузвачир.

Хуьруьн кьилихъ галай кIунтIал жегьилри живедикай чIехи ни­ни туькIуьрнавай. Ам кьакьан кIун­тIунин кIане мягькемдиз акъвазнавай. ЧIулав вилер экъисна, авахьза­вай аялриз килигзавай ам. Газардин­ нерни путунин ведро адав ажебдиз кьунвай! Сивик хъвер квай адан са гъиле кул авай, муькуь гъиле — пер. Ам чи дерейрин лап игит касдиз ух­шар авайди хьанвай. Чахъ, аялрихъ, шадвилин кьадар амачир.

Живеди анжах са аялриз ваъ, тIебиатдиз вичизни хвеш ва къуват гъизва. Герек авачир пепе-шепе кьейила, тарарин хилер руквадикай михьи хьайила ва ахпа, живер цIрай­ла, жезвай яд чили кужумайла, битмиш жезвайди гуьзелвални бегьерлувал тушни!

Пас рекьидалди вацран нурдик къугъвай аялар йифен геж хьиз кIва­лериз хтанай.

Мегьамед  Хидиров, 5-кл.

_________________________________________

РикI алай мугьман

Сифте жив заз халисан хкет хьиз я. ЧIехи бубади тIебиатдикай чIагуриз-чIагуриз ахъайзавай, аламатдин шикиларни кутаз. Чи чкайра жив багьа,  аламатдин затIуниз элкъвенва. ГьикI хьи, ам чинриз рекьелай алатайди хьиз  къвезва. Секинвал, шадвал, аялриз агъзур къугъун гваз.

Декабрдин гьяддин югъ. Чаз жив мугьман хьана. “Мугьман пуд юкъуз мугьман ятIа, кьуд лагьай юкъуз кIвалинди я”, — лугьуда чи халкьди. Йикъар гьисабайтIа, ам не­инки кIвалинди, гьакI хуьруьндини хьана, арандиндини. Къай аваз хьайи гьафтеда живеди чи паласайра вичиз ял яна.

Са карди зун сефиларна: кIвач тIар хьанвай залай живедихъ галаз дуст жез алакьнач. ЯтIани гъвечIи ваха гъиз хьайи кIватIари зун  са гьал секинарнай. КIвалин пенжердай куьчедиз, къуншийрин саларизни къавариз килигуни заз са гьихьтин ятIани сабур гузвай.

Чи патара жив аялрин лап рикI алай мугьман я. Ам акурла ЦIийи йисни алукьнавайди тайин жезва. Гьамни аялриз гьамиша шад ва багьа сувар я. За фикирзава хьи, живеди гъвечIи чIавуз аялриз гьикI шадвал, гьевес гъизватIа, чIехи хьайилани рикIе гьахьтин шадвал амукьда.

Ильяс  Алиев, 5-кл.

_______________________________________

Сифте жив

Чи гуьзел чуьллери рикIни аладарда, гьевесни кутада. Чи уьруьшар иллаки гатфариз гзаф гуьзел же­да. Чи мезреяр, гатфарин гуьзел цуьквери чIагурнавайла, устад дидейри хранвай халичайриз ухшар же­да. Ам­ма чаз жив хъуьтIуьзни ак­ван тийизвай вахтар гзаф жезва. Кьуьд атайла­, живедихъ тамарзу яз амукьзава.

Киш югъ. Нисинилай къваз баш­­­ламишай жив гьяд юкъузни акъвазначир. Живедикай нинияр кьуникай, патав гвай кIунтIарай алерраллаз авахьуникай, кIва­тIи-кIватI къугъуникай чун инжиклу хьанач. Живедин нинидин аламатдин беденди, цIи­виндин чIулав вилери, кьилел алай кIан кумачир ведредини гъиле авай куьгьне кулуни чун, аялар, гатфарин чуьлдин гамарилайни ажайибдиз мягьтеларна.

Марьям  Тажибова, 5-кл.

______________________________________

Багъ кутуна

Вичин бубадихъ галаз,

Гьа и кардал рикI алаз,

Зегьмет кIани Брема

Битмишзава къелемар:

Ични чуьхвер, пIини хват…

 

Хъсан гелкъуьн себеб яз,

Бул бегьер хьун метлеб яз,

Хел, пеш гъана, миже кваз,

ЧIехи хьана вижеваз!

 

Гад фена, зул атайла,

Таза хилер чIагайла,

Накьв перцелди алудиз,

Са-са къелем акъудиз,

 

Хайи хуьруьн мектебдиз

Чпин патай савкьат яз,

Багъ кутуна мешребдиз

Анин чIехи гьаятда.

 

ЦIийи багъдиз килигиз,

Хуьруьнвияр атана.

Бубадизни мерд хциз

Квез баркалла лагьана!

Нариман Къарибов

________________________________

Чубарук

Чубарук, вун са къуш я зи рикI алай,

Гъурбатрайни шад хабарар гъизвай чаз.

Чархар ягъиз дагъдин кьакьан кьилелай.

Берекатар, чими гатфар гъизвай чаз.

 

Саламат яз хуьзва ви муг чи къавук,

Гьич са завал чна адав агуддач.

Мад ничхирар галаз хъша, чубарук,

Са жуьрединни азият ваз къалурдач.

 

Ви цIакулар гьарма сад са къизил я,

Якъутди хьиз нурар гузвай чуьллериз.

Лувар зирек, беден гьакьван кьезил я,

Пешерикай аквадач вун вилериз.

 

Чубарук, вун гьикьван кIан я зи рикIиз,

Гьазур я зун вун паталди чанни  гуз.

Пак илгьамдин бегьер гъизвай зи никIиз,

Гьазур я зун ви душмандиз къванни гуз.

 

Чубарук, ваз тапшуругъ я са гъвечIи,

Ракъинивай нурар гъваша  чIалариз.

Вун зи рикI хьухь, бедендин гъил хьухь эрчIи,

Муштулух це закай вуна эллериз!

Райсудин Набиев

__________________________________________________

Зи лезги чIал

Заз дидеди лайлаяр

Ягъай чIал я лезги чIал!

Зи кьепIинихъ хиялар

Авур чIал я лезги чIал!

(А.Абдурагьманов)

Дидед чIал!  Заз дидеди ба­гъишай чIал! Гьикьван назик ва ­ширин гафар я! Ам чахъ авай сад, сад я гьакI чахъ авай дидени. Сивяй сифте акъатдай гафни “диде” я. Дидеди зи кьепIинин кьилихъ ­ягъай  лайлайрин сес гилани зи япара ама. “Чан зи ширин  бала” гафарин ван чаз мад гьи чIалалди къведа? Заз зи чIал масан, ширин ва ба­гьа я, ам заз зи хайи диде ва ватан хьиз я.

Чи хизанда лезги чIалаз еке фикир гузва. Зи чIехи буба Аскер Мурсаловича мектебда гзаф йисара лезги чIалан тарсар гана. Гила лезги чIалан сирер аялриз зи халу Вадим Загьидиновича чирзава. Белки, и кардини дидед чIалал зи рикI ацукьарна. Диде захъ галаз гьа­миша лезги чIалалди рахазва. Ада зун лезги манийрални кьуьлерал ашукьарна. Зи диде-бубади гьар йисуз “Лезги газет”, “Куьредин хабарар” газетар, “Самур” журнал кхьизва. За гьар йисуз “Кард” журнални кхьизва. Анай за махар, мисалар, шиирар, мискIалар кIелзава. “Кард” журналдай заз тарсуниз  герек тир затIарни жагъизва.

Месела, чIалакай ихьтин хъсан мисалар кхьенва.

ЧIал халкьдин девлет я!

Жуван чIал усалармир!

Хайи чIалан тIям масад я!

Зи рикI шиирар туькIуьрунални ала. Жуван хайи чIалакай за ихьтин бенд туькIуьрнава:

Зи дидед чIал, хайи чIал!

Виридалай хъсанди.

Зи ширин чIал, лезги чIал

Авач валай масанди.

Гьар няниз чун Кьасумхуьруьн телевиденидиз килигзава. Анай язавай лезги манияр, ийизвай кьуьлер, кIелзавай шиирар акурла, гуьгьуьлар ачух жезва. Жуван лезги чIа­­лал генани дамах ийиз кIан жезва.

Гатуз зун дидедихъ галаз Моск­ва шегьердиз фенвай. Ана зи хала яшамиш жезва. Ана лезги чIалалди  рахазвай инсанрин ван атайла, чаз гзаф шад жедай. Амма шегьерда  яша­миш жезвай са бязи лезги хизанар кIвале урус чIалал рахазва. Чпин аялар дидед чIалавай къа­­къуд­на, урус чIалал рахадайла, ди­де-бубайриз абур чирвилерин вини дережадив агакьайди хьиз жезва. Шегьердай хуьруьз хтайла, аялриз четин жезва. Чи классдиз Москва ва Сургут шегьеррай аялар хтанва. Абуруз лезги чIал чизвач. Лезги чIалан гъавурда гьат тийиз, чпин фи­кирар лугьуз тежез, абур къерехда амукьзава. Чун абурухъ галаз лезги чIалал­ди рахазва. Рахаз жез­вачтIани, абур гъавурда акьазва. Гьа икI, яваш-яваш гьа аялризни лезги чIал чир жеда. Жуван хайи чIал чир тахьун айиб я!

Лезги тарсара чи муаллимри чаз лезги адетрикай, шаиррикай суьгьбетар ийизва. Чна ачух тарсар­, мярекатар, шаиррихъ галаз гуьруьшар тухузва. Ихьтин кIвалах­рини чи чIа­лан къуват, гуьрчегвал къалурзава.

Ви чан сагърай, чан диде, заз ихь­тин михьи, девлетлу, дерин тарих авай чIал багъишай! За зи чIа-лал гьамиша дамахда! За умудзава хьи, чакай гьар сад чи хайи чилин ва чIалан халис ватанперес жеда.

Мадрид  Исламов,

АгъастIал-Къазмайрин юкьван мектеб, 4 кл.

Нисейхалум  Шихнебиева, муаллим

_____________________________________________________

А.Фатагьован “Газет” гьикая кIелайла

— Айдемир бахтлу почтальон тир: адаз гьукуматди балкIан ганвай.

— Гилан почтальонриз гьич шакIваяр хьайитIани гузвач.

— Дахди “Лезги газет” хьиз, Аслана “ЦIийи дуьнья” кхьенвай­.

— “ЦIийи дуьньяни” Лезгистандин ярж хьана, “Лезги газетни”­.

— “ЦIийи дуьньядикай” къе виш йисавай жегьил хьанва.

— Аслан “ЦIийи дуьнья” газетдин чинебан мухбир тир.

— Аслана газет жегьилриз кIелзавайтIани, кьуьзуьбуруни яб гузвай.

— Газет хтайла, иллаки Мисриди япар хкажнавай.

— Дадашазни вичин япар хци ийиз кIан хьана.

— Дадашан япар яшари къуьруь авунвай.

— Аслана,  кIел-кхьин чизвайвиляй, газет яд хьиз кIелзавай.

— КIелиз течирбур Асланал пехил хьанвай.

— Газет кхьин тийиз, хабарар кIанзавайбур гзаф авай.

— Газет гвай Асланал патав гвайбур цеквер хьиз кIватI хьанва.­

— КIелиз чизвайтIа, Дадаша Асланавай газетдин тIвар хабар кьадачир.

— Яб гузвайбуру, чеб ацукьна, Аслан газетда къекъуьрзавай.

— Гьикьван къекъвенатIани, Аслан кIусни галатнач.

— Аслан газетда, вичин багъда хьиз, лезетдивди къекъвезвай.

— Садбуру Аслан, масадбуру газет вилерив тарашзавай.

— Яб гузвайбуру чпин вилерив газетдай тIеквенар акъудзавай­.

— Гьикьван яб гузвайтIани, кьуьзекар тух жезвачир.

— Газетдавай хабарар Аслана кимин япара цазвай.

— Асланаз газетда чапнавай вичин бала чир хъхьана.

(Гьазурайди  — А.Ашурагъаев)