Гьуьрметлу дустар!

Ингье фадлай вилив хуьзвай гатфар алукьна! Чна Яран цIа­ярни хъувуна, яшлу дидейризни бубайриз сифтегьан таза хъчарни гъана. Бадейрини сусари абурукай дадлу афарар, пичIекарни авуна.

Гила саларани багълара кIвалахда. Тарарин пунариз пер яда, цIийи къелемар акIурда, абуруз ятар гуда. Кул-кусар, цуькверин кIапIалар кьурай амукьайрикай михьда, абуруз дарманар яда…

Гатфарин муьгьлетарни вилик ква. Чна музейриз, ктабханайриз сиягьатда. Багъларани тамара чи дустар тир къушариз цIийи мукарни артухарда. Ял ягъайдалай кьулухъ чун мад чи мектебра кIелунрив эхгечIда.

Эхь, гатфари чун цIийи крарал, цIийи агалкьунрал руьгьламишда!

_________________________________________________________________________________________________________

Диде — рагъ

 

Къекъуьгъ вири чилерал,

Чи дидейрив гекъиг жер

Рагъни авач. Эзбера:

“Дидеяр я чи иер!..”

 

Шикил ягъиз хьана кIан

Хайи инсандин жуван,

Четин къвазна заз а кар,

Жагъин тийиз гьич рангар.

Туш эхир ам гьакI кьве цIар

ЧIугун, чIуриз михьи чар.

Туш ам гьакIан зарафат —

Дидедиз я чи савкьат!

РикIин михьи дериндай

Дидеяр чаз ширинда!

 

Алахъзава кIвалени,

Квачиз  жизви гьиллени,

Михьивал, нур артухиз,

Дидед гуьгьуьл ачухиз.

Полни кIвалин чуьхуьдай —

Бахчадиз бес вуж фидай?

За адаз мад куьмекда,

Гьар са кIвалах гуьрчегда.

 

Дидедилай масанди,

Акурди туш хъсанди.

Гьар затIунал нур гъида,

Цуькведин абур гъида!

 

Дидедал за дамахда

Фидай чIавуз кIвалахдал.

Хтайла мад кIвализ ам,

Гелкъведа чахъ милиз ам.

Шиткиз михьда, чуьхуьда,

Чайни хуьрек ийида,

Течидай гьич кар авач, —

Диде хьтин тIвар авач!

 

За дахдизни килигда,

Адани кар эцигдач:

Машгъул жеда газетдал,

Телевизор гуьзетда.

Виридалай, чIалахъ хьухь,

Регьят хьиз я заз дах хьун…

* * *

Ша вирида куьмекин, —

КIвалин рикI я диде чи!

Сад туш абур вирибур,

Расу, чIулав, шуьтруьбур,

Гьар жуьредин вилерин,

Гьар жуьредин гъилерин…

 

Са кардиз я сад абур —

Балайрал я шад абур.

Авач чеб кьван багьабур,

РикIиз чими, мукьвабур.

Къекъуьгъ вири уьлквейра,

Вил вегь вири дидейрал,

Акьван вич чаз кIани тир,

Рагъни авач чими тир!..

Петр  Малаев

Урус чIалай. Таржума — Мерд  Алидин

__________________________________________________________________________________________________

ЧIал течиз

Атана гад, муьгьлетар

Бул хьана чи аялриз.

Вахт амачир фикирдай

Шегьердавай хизанриз.

Рахкурда фад бицIекар

Бадедин патав хуьруьз:

Амукь тавуй балаяр

Жуван хайи чIал течиз.

Вахтар, къвез, икI алатна,

Куьтягь хьана муьгьлетар.

Рекье гьатна хизанар,

Хкидайвал килфетар.

КIвализ гьахьай хизанар

Мягьтел хьана амукьна:

Баде рахар урусдал

Япарихъ ван галукьна!

 

Хтулдин жаваб

“Мугьманар, къвез, хъфида…

И мугьман са жуьре я.

Вичиз недай суьрсетар

Авай чанта хъуьчIевай.

Икьван  иер затIар бес,

Гваз атайла вуна ваз,

Куьз атанач рикIел зун,

КIан хьаначни буба ваз?”

БицIека заз са хъверна,

КIиркIирдалди рахана.

Лагьана, за кьатIайвал:

“Ваз, буба, за зун гъанва.

Лагь кIани тир затIар мад

Ви фикирдик кумани,

Залай ширин нямет ваз

А чантада авани?”

 

Сабир Эфендиев

____________________________________________________________________________________________________

Фригърин цIирер

Букварь

Мектебдин сад лагьай классдиз фейи вахтар Юсуфан рикIел хъсандиз алама. Абур фикирдай акъат­дай­­ хьтинбур тушир. Вучиз лагьай­тIа, сад лагьайди, Юсуф сифте яз мек­­теб­дин партадихъ ацукьнавай. Кьвед ла­гьай­ди, адаз муаллимди кта­­­бар, ручка ва са шумуд дафтар га­­най. Амай затIарилай гзаф адан фи­­кир ктабри чпел желбна. Иллаки цIал­­цIам чинал “Букварь” кхьен-вай­да.­

— И ктабди, — лагьанай гьа сифте юкъуз муаллимди, — квез, азиз ая­лар, гьарфарилай гъейри кIелизни чирда. “Буквардихъ” галаз дуст хьухь, ам михьиз хуьх.

Дугъриданни, Юсуф ктабдихъ галаз халис дуст хьана. Гададиз ам гзаф бегенмиш хьанвай. Ктабда, кхьинрилай гъейри, гуьрчег шикиларни авай. Абурни гьар жуьре рангаринбур, рикI гваз янавайбур ва уьмуьрдай къачунвайбур тир.

Ктабдай ам са шикилриз килигдачир, гьар са чина вуч кхьенватIа, гьам эзбердай. Иллаки адаз “Ранда гвай Билал”, “ГъвечIи чубан”, “Цуькверан къазар”, “Сеферан дана”, “Ктабдин дуст” хьтин гъвечIи гьикаяяр ва шиирар пара хуш тир.

Юсуфа вичиз гайи “Букварь” кIел­на куьтягьна гзаф йисар хьанва. Ам­ма ада гьеле уьмуьрдин букварь кIелна куьтягьнавач. Ам кIелун­ же­гьил­ пешекарди гилани дава­марзава.­

Альбина  Хидирова, студентка

ЧIехи тIвар

Гьеле аялрин бахчадиз фидалдини, Тагьиран рикI, къугъунрал хьиз, кхьинрални алай. КIарасдин гапур, тапанчи гваз, гъвечIи машин гьализ, “чуьнуьхгумбатI” ва маса къугъунар адаз хъсандиз чидай. Кхьинар ийизни адаз пис чидачир. Дуьз лагьайтIа, кIелунилай кхьинар адан гъиляй къвезвай. Ктабдай са цIарни кIелиз тахьайтIани, ада михьи чарчел къелемдалди вичиз кIандай хьтин яргъи-куьруь цIарар гзаф ийидай, гьич гъалатIни тахьана. А кардалди ам вич вичелай гзаф рази тир.

Чарчин чин яру-вили-чIулав цIа­рарай ацIайла, Тагьира ам гагь диде­дин, гагь бубадин патав, вичик гъа­латIар кватIа килиг лугьуз, туху­дай. Вичини — гьикI. Дамах къачунивди…

Тагьиран гъвечIи вахтарни, аялрин бахчада хьайи йисарни са югъ хьиз акъатна. Амма абур бада феначир. Тагьираз ана цIийи танишар, цIийи дустар хьанвай. Адаз такур затIар, ван тахьай дидед чIалан гафар гзаф чир хьанвай. Гила адавай, тади квачиз, са вуч ятIани кхьиз ва я кIелиз жезвай.

Са юкъуз бахчадин тербиячиди абуруз лагьана: “Азиз балаяр, гатун ял ягъунилай кьулухъ куьн мектебдиз фида. Квел ана “ученик” ла­гьай тIвар акьалтда. Бахчада къа­чур тербия, кIел-кхьин чирун, ди­дед чIалал рикI хьун гегьеншарун акъвазармир. Кьилинди яз, “ученик” лугьудай чIе­хи тIварцIиз лайихлу хьухь…”

Сентябрдин сифте юкъуз хуьруьн мектебдин ракIарар аялар патал ачух хьана. Сифте яз атанвайбур гзаф шад тир. Абурук кваз — Та­гьирни.

Вири секин хьайила, муаллимди лагьана:

— Гьуьрметлу аялар. Къе куьн сифте яз мектебдиз атанва. Квекай гила ученикар хьанва. Им чIехи тIвар я. Адаз вафалу хьухь. Чирви­лер къа­чуз алахъ, хъсан инсанвилин тербиядин иесияр жез чалишмишвал ая.

КIвализ хтай Тагьира ракIара амаз гьарайна: — Буба, зал къе “ученик” тIвар акьалтна!

— Мубаракрай, чан хва, — рахана диде шаддиз. — Гьелелиг ваз и чIехи­ тIвар бесрай. Гележегда вун мадни чIехи тIварариз лайихлу хьурай…

Марьям  Мамедова,

Марьям  Рагьимова, 8“б” кл. ученицаяр

Бахтунин цуьквер

Роддомдай Карина хкай сифте юкъуз, аял мубаракиз, адан хала Гуьзел атанай. Ада аялдиз, гъвечIи­ япагьанрилай, ширинлухрилай гъейри, лазим авай пек-лекни къачунвай. Таза аялдиз хъуьтуьл хьун патал халади абур памазиндикай цванвай. Вири са рангунинбур ва сад хьтин цуьквер алайбур тир.

— Валлагь, чан вах, — лагьана ди­­­де­ Оксанади, — аялдиз за къачунвай пе­керни цуьквер алай памазиндинбур я.

— Лап хъсан хьана, зи вах. Къуй а цуьквер Каринадиз бахтунин кIунчIариз элкъуьрай.

Дидедизни вахан гафар иер акуна. Вуч къачуз хьайи­тIани, ам аялдиз цуьквер алайбур къачуз алахъна. Хатадай цуьквер алачир партал къачур чIавуз дидеди адал сад ва я кьве цуьк алкIур хъийидай. Белки, а цуьквери Карина чпел желбни авуна жеди. Гьавиляй ада, мумкин я, аялрин бах­чада вичин альбомда цуькверин ши­килар гзаф ядай, чуьлдиз, багъ-бахчадиз фейила, руша дидедиз чуьлдин цуькверин кIунчIар хкидай…

Альбина  Рамазанова, студентка

_________________________________________________________________________________________________

Зи Дагъустан

 

Зи Дагъустан гуьрчег я вун,

Шагь дагълар ви къашар я.

Дувулар хупI дерин я ви,

Гьуьл ви ачух кьуршах я.

Гьар са жуьре миллет ава,

Гьар са жуьре чIалар ава,

Дагъдин яшар пара я ви,

Яшлу бине — кIвал ава.

Гьар са миллет я ви адлу,

Гьуьрметлу я вирибур.

Дагъустанда бахтар хьурай ,

Гьар са кlвале — дирибур!

 

Имарат Хала

 

Духтур я вун тlвар-ван авай,

Шагь маралдиз ухшар авай.

Лацу халат ала ажеб,

Дарманарни, авай метлеб.

Больницада кlвалахзава,

Районди вал дамахзава.

Начагъбуруз куьмекзава,

Вун гьамиша зирекзава!

 

Куьгьне хуьрер

 

Куьгьне хуьрер чукlурнава,

Аранрикай дуст хьанава.

Ичlи хьанва кlвалин къенер,

Авахьзава дагъдин къванер.

Чкlанва къе шумуд хуьрер,

Шехьзава къе жуван вилер.

Аквазва заз кlамар, чуьллер,

Пашманзава дагъдин синер.

Шумуд тарих авай хуьрер,

Гьайиф къвезва хуьруьн пlирер,

Гадарна гьикI хайи чилер?

Амач калер, амач хипер…

 

Къизилгуьлер

 

Къизилгуьлер кlан я хьи заз

Гьамишанда къужахда кьаз.

Багъиш ая къизилгуьлер,

Ачух ая рикlин сирер.

* * *

Ярдин гуьзел  вилерай заз

Экуь дуьнья аквазава,

Ширин гафар лугьузва ваз,

Муьгьуьббатдин юкьва аваз…

Ирада  Герейханова, медколледждин студентка

___________________________________________________________________________________

Имуча-мучаяр

 

* * *

Къугъвада ам зирекдиз,

Гъуьрчез фида вич текдиз,

Пичин къулав ксуда,

Къарагъна, чин чуьхуьда.

* * *

Далдам гатаз тарара,

Жеда гад-кьуьд багълара,

Я риб гвач, я алат,

Акъудда тIекв саламат,

Ам вуж я, ахьтин устIар?

Лагь куьне чаз адан тIвар.

* * *

Вилер вичин — мержанар,

Дамахар гвай жаван я.

Жугъундал ам акьахда,

Эвериз чаз кIвалахдал.

Вил галатIа куь адахъ,

Къарагъа фад пакамахъ.

Саид-Агьмед  Абдурашидов