Немсерин чапхунчийрихъ галаз Ватандин азадвал патал женг чIугурбурун жергедик кваз чи райондайни гзафбуру кьегьалвилелди иштиракна.
Абурукай сад Кьурагьрин хуьряй тир Мусаев Багьаудин Мусаевич тир. 1939-йисан сентябрдиз, 22 йисан яшда аваз, адаз Яру Армиядин жергейриз эверна. Дяве башламишайла, ада стрелковый 657-полкуник кваз Баганяйдинни (Литва) Польшадин часпардал Шауляйдихъ физвай пад хуьзвай. Садлагьана немсерин чапхунчийри гьужумайла Прибалтикадин сергьятар хуьзвай чи кьушунар, гзаф хкатунар аваз, Ленинград галай патахъ кьулухъди финиз мажбур хьана. 1941-йисан августдин сифте кьилера Багьаудинал хер хьана. Госпиталда пуд гьафте акъудай ам фронтдиз хъфена.
1941-йисан сентябрдиз стрелковый 125 — дивизия Ленинграддихъ рекье твазва ва ада Колпинодин патав сергьятар хуьдай позиция кьазва. 1942-йисан январдиз Красный Бор патал женгера Багьаудин Мусаевал мад хер жезва, стрелковый 657-полкунин са пай аскерар телеф жезва.
Сагъ хъхьайдалай гуьгъуьниз Багьаудин Мусаев Дубровка поселокда авай Ленинграддин Фронтдин 67-Армиядик акатзавай 11-бригададиз рекье твазва.
1942-йисан сентябрдиз старшина Багьаудин Мусаева 1-автоматчикрин ротадин командир яз “Невский пятачок” лугьудай чка азадзавай женгера иштиракна . И женгера къалурай кьегьалвилерай 1942-йисан 26-октябрдиз адаз “Яру гъед” орден гана.
«1942-йисан 30-сентябрдилай 5-октябрдалди ада вичин дирибашвал ва игитвал къалурна, Арбузово кьадайла ада подразделенидиз регьбервал гана ва вичи кьве ДЗОТ хъиткьинарна, немсерин са шумуд аскер тергна.
1942-йисан ноябрдиз Багьаудин Мусаев военный писатель Павлов Лукницкийдихъ галаз гуьруьшмиш жезва. Гуьгъуьнлай писателди Ленинграддин блокададикай «Ленинград действует» ктаб акъуднай. Ана кьурагьвидиз талукь кхьинарни ава.
«Дагъустанви, Кьурагьрин хуьряй тир «Яру гъед» ордендин сагьиб старшина, лезги Багьаудин Мусаевич Мусаев батальондавай вирибуруз дирибашвиляй кIан тир”, — къейднава ктабда.
Дяведин вилик квай йисара ам вичин районда райземотделда ислягь бухгалтер тир.
Гуьрчег, кьелечI чин алай, ачух рикI авай кас хьиз аквазвайтIани, ам туьнт хесетрин итим тирди чир жезвай. Сад хьтин лацу сарар къалурна, хъуьрейла, къвалав авай виридак хвеш акатдай. Зун адахъ галаз яргъалди рахана, адан ачух ва намуслу чин акурла, заз гзаф хуш хьана.
Прибалтикада хер хьайи хъуьтIуьз старшина лап зайиф хьана, ам госпиталдилай гуьгъуьниз «лацу билетни» гваз сагъар хъийизвай батальондиз рекье тунай. Амма бригададин командиррин гуьруьшдал ада вич сифте женгериз тухун тIалабнай.
Са гьафтеда «пятачокдал» хьайидалай кьулухъ ада муьжуьд аскерни галаз са шумуд гьужум авуна, младший политрук Акимовахъ галаз немсерин са шумуд танк тергна. Минайрин кIусар метIен кIаник фенвайтIани, сад лагьай ротадихъ галаз операциядин эхиримжи йикъалди чпи кьунвай сенгер хвена…
“1943-йисан 12-январдилай 30-январдалди “Искра”операциядин сергьятда аваз Багьаудин Мусаева 67-армиядик кваз женгера иштиракна. Ленинград гьалкъадай акъудуникни кьурагьвиди вичин пай кутуна.
Младший лейтенант Багьаудин Мусаев 1943-йисан 13-февралдиз Ватандин ЧIехи дяведин 1-дережадин ордендиз лайихлу хьана.
1943-йисан 18-январдиз немсерин группировкайри чи сенгерар хуьзвай подразделенидал гьужумайла, Мусаеваз душмандин далу патаз фена, абурун дяведин къайдаяр чIурунин буйругъ гана. Вичин подразделенидин къуватар тадиз къайдадик кутуна, далу патаз фена, ада душмандик къалабулух кутуна.
Юлдаш Мусаева вичин аскеррихъ галаз душмандин 300-дав агакьна кьван фрицар ва офицерар тергна, 20 автоматчикни галаз 196 кас есирда кьуна.
1943-йисан февралдиз Багьаудин Мусаевал залан хер хьана ва ам Молотовский областдин Кизел шегьерда (алай вахтунда Пермский край) авай госпиталдиз рекье туна, ана ам 1943-йисан июндалди сагъар хъувуна. 1943-йисан 13-июндиз, сагъламвилиз килигна, Багьаудин Мусаев армиядай ахъайна.
Гьа инал чи игитдин женгинин рехъ куьтягь хьана, ам вичин Ватан тир Кьурагьиз хтана. Ада хейлин йисара райондин идарайра жавабдар къуллугъар кьилиз акъудна.
Ватандин ЧIехи дяве куьтягь хьайила, ада вичин дяведин юлдашрихъ галаз алакъа квадарнач. Ам мукьвал-мукьвал Ленинграддиз физвай, абурухъ галаз гуьруьшмиш жезвай, военный парадра иштиракзавай.
Ватандин ЧIехи дяведа къалурай кьегьалвилерай Багьаудин Мусаеваз Ватандин ЧIехи дяведин 1-дережадин орден кьве сеферда, “Ленинград хуьнай”, “Ватандин ЧIехи дяведа Германидал гъалибвал къачунай” медалар гана.
Дяведа дирибашвал къалурай Багьаудин Мусаевал чна, акьалтзавай несилди, дамахзава. Чна абурун кьегьалвал садрани рикIелай ракъурдач, абуруз кьил агъузна икрамда.
Алван Рамазанова
