Махачкъалада республикадин образованидин идарайрин къуллугъчийрин августдин совещание хьана. Вилик квай кIелунин йисаз талукь яз Дуст­вилин кIвале тухвай муаллимрин и мярекатда Дагъустан Республикадин Кьил Рамазан Абдулатипова, Халкьдин Собранидин Председатель Хизри Шихсаидова, республикадин вири министерствойринни ведомствойрин регьберри, районрай атанвай муаллимри иштиракна.

Совещание башламишдалди вилик Рамазан Абдулатипов, маса мугьманарни галаз Дуст­вилин кIвалин вилик тешкилнавай рес­публикадин вузрин выставкайриз килигна. Ина гьар са вузди девирдин цIийи истемишунрихъ галаз кьадайвал кIва­ла­х­завай тегьер аквазвай. Гьа са жергеда аваз  “Пери Инновации” бизнес-инкубатордин резидентри робототехникадин хиле къачузвай камарни къалурнавай, абур тарифиз жедайбур я.

Выставкайриз килигайдалай кьулухъ Рамазан Абдулатипова­ къейд авурвал, эхиримжи йисара властдин къурулушриз агьа­лийри ийизвай ихтибарвал артухарун патал чIехи кIвалах кьиле тухванва. Гьа жигьетдай яз умуми образованидин хилени.

— Школади къе масакIа кIва­лахиз башламишнава. Къе чаз “михьидаказ” ЕГЭ-яр тухунай РФ-дин Гьукуматдин патай туьгь­метарзавач, чухсагъулар лугьузва, — малумарна Р.Абдулатипова.

Совещание республикадин Кьили ачухна ва ада эхиримжи йисара къазанмишнавай агал­кьунрикай суьгьбетна. И карда образованидин къурулуш хъсан къайдада твадай пешекарар, тешкилатчиярни чарасуз герек тирди, и хиле вице-премьер Ека­терина Толстиковадин ала­хъунарни гъвечIибур туширди къейдна ада.

— 2013-йисалай инихъ республикада умуми образованидин идарайрин 32 дарамат, санлай ученикар патал 15 агъзур чка, ишлемишиз вахканва. Вири и школайра аямдин истемишунрив кьур тегьерда кIвалах тешкилун герек я. Образование — им государство, экономика, культура ва инсан виликди фин патал асул шартI я. Инсан вичин чирвилериз ва культурадиз килигна азад я. Анжах ихьтин инсандивай вичин хсуси ва гражданвилин лайихлувал хуьз жеда. Жуван веледриз чирвилер гунин везифа республикадин виридалайни яргъа авай хуьре яшамиш жезвай хизан, сихил патални сифте чкадал хьун герек я. ИкI истемишзава чи адетри ва Россиядин Федерациядин къанунри, — лагьана Рамазан Абдулатипова.

Ада алава образованидин, юкьван пешекарвилин образованидин важиблувиликайни суьгьбетна, ЕГЭ-йрин нетижайрални акъвазна.

Педагогар-пешекарар герек тирдакайни гегьеншдиз рахана. Республикадин Кьили къе школайра пешекарвал авай жегьил муаллимар бес тежезвайдакай лагьана.

Рамазан Абдулатипован рахунрай малум хьайивал, педагогрин устадвилин Центр ва Республикадин методикадин къуллугъ арадал гъун герек я. Ада методкабинетрин кIвалах цIийи къайдада туькIуьрда.

Региондин Кьили муаллимрин мажибар хкажунин месэлани фикир тагана тунач. Къейд авурвал, им образованидин къурулушда дегишвилер туналди алакьдай кар я. “Чна мажиб 3 процентдин хкаждайвал авуна, амма им тIимил я. Алава пулар гунин къайдаяр дибдай дегишарун герек я”.

Рамазан Абдулатипов вичин рахунра образованидин хилен кIвалахдин вири терефрал акъвазна. Гьа жергедай яз школади­лай виликан образованидални.

— Са тIимил вахт идалай ви­лик республикада школадилай виликан образование 19 процент аялривай къачуз жез­вай­тIа, къе и рекъем 84 процентдив агакьнава. Эхиримжи кьуд йисан вахтунда Дагъустанда школадилай виликан образованидин вишелай гзаф идараяр эцигнава, аял­рин ясли-бахчайра 32 агъзур чка арадал гъанва. Им чIехи кIва­лах я, вични, сифте нубатда, федеральный программа себеб яз тамамариз хьанвай. 2018-йисуз чна мажбури яз и рекъем 100 процентдив агакьарна кIанда, — алава хъувуна ада.

Рамазан Абдулатипова бажарагълу аялрикайни, абур патал республикада арадал гъанвай шартIарикайни, дагъустанви ученикри Вирироссиядин олимпиадайра иштиракуникайни суьгьбетна. Ада ихьтин олимпиадайра гъалиб хьайибур па­тал­ грантар тайинарун герек тир­ди къейдна.

— Республикада образование авай гьалдикай, гележегдикай чна вирида фикирзава. Квелай Дагъустандин, чи аялрин гележег аслу я. Куьн пак кардал маш­гъул я, — лагьана вичин докладдин эхирдай республикадин Кьили, муаллимрихъ элкъвена.

Республикадин образованидин ва илимдин министр Шагьа­бас Шагьова Дагъустандин образованидин къурулуш вилик финикай, гележегдин планрикай ва месэлайрикай, ЕГЭ-яр кьиле фейи гьалдикай, алатай кIелу­нин йисуз ишлемишиз вахкай образованидин идарайрикай суьгьбетна.

Дагъустанда “Вириреспубликадин образовательный брендар”  проект уьмуьрдиз куьчуьрмишзавай гьалдикайни рахана министр.

— И проект тайин тарсарай ученикрин итижар хкажуниз талукьди я ва ахьтин 3 школа ава: “Физтехшкола РД”, “Филологическая школа РД” ва “Этнокультурная школа РД”. Жегьил бажарагъар виликди тухун патал образованидин “Сириус-Альтаир” центр арадал гъанва. Алава образованидин хиле къазанмишнвай агалкьунрикай сад республикадин аялрин “Кванториум” технопарк арадал гъун я, — давамарна министрди.

Махачкъалада кьиле фейи муаллимрин совещанида Татарстан Республикадин образованидин ва илимдин министрдин заместитель Ильдар Мугьаметовани иштиракна. Ада чпин регионда кIвалах эцигнавай къайдадикай суьгьбетна.

— Хъсан гьазурвал авай кадрияр арадал гъун патал чна алатай йисалай республикада кьит пред­метрай пешекарар гьазурунин кар алай проект уьмуьрдиз куьчуьрмишиз башламишна. Тайин макьсад аваз  чирвилер къачунин проектдин сергьятра аваз студентриз гьар вацра 15 агъзур манат стипендия гузва. Идалайни гъейри, вуз акьал­тIа­райдалай кьулухъ абуру чпихъ галкIурнавай школада вад йисалай тIимил тушиз кIвалахун герек я, — чпин тежрибадикай суьгь­бетна ада.

КIелунин цIийи йисан вилик муаллимрихъ элкъвена, тестированидин федеральный центрадин директор Юлия Егорова, Москвадин образованидин ачух институтдин ректор Алексей Рыт­ов, Дагъустандин хуьруьн майи­шатдин госуниверситетдин рек­тор Ягъя Бучаев, РД-дин Кьи­­лин патав гвай агъсакъалрин Советдин председатель Абдулла Мегьамедов, РД-дин педагогрин Ассоциациядин председатель Анжела Байрамбегова ва масабур рахана.

Мярекатдин сергьятра аваз образованидин идарайрин тафаватлу хьайи къулугъчийрив ва муаллимрив Дагъустан Республикадин государстводин шабагьар вахкана.

Дагъустандин меркезда образованидин къурулуш авай гьал­дикай ва адан гележегдикай Махачкъала шегьердин мэр Муса Мусаева суьгьбетна ва Дагъустан Республикадин виридалайни хъсан муаллим Марина Гьажиевадив яшайишдин кIвалин сертификат вахкана.

Дагъви Шериф