И мукьвара Сулейман-Стальский райондин Кьил Нариман Абдулмуталибов муниципальный тайин метлебдин “2013-2020-йисара районда фад бегьердал къведай жуьредин багъманчивал вилик тухун” программадин республикада чIехибурукай сад тир “СтIалрин багълар” проект кьилиз акъудзавай “Паласа” ООО-диз мугьман хьана. И проектдин сметадин къимет са миллиард манатдилай виниз я.
Инвестицийрин проектда къалурнавайвал, ина алай аямдин Европадин къайдайрал амал авуна адетдин ва лап фад бегьердал къведай жуьредин багълар кутада. Виниз тир бегьерлувилин багълари, санлай къачурла, 1000 гектардин (500 гектар ичин, 200 гектар пIинидин ва 300 гектар шуьмягъин) майданар кьада.
Лагьана кIанда, и проектдин сергьятра аваз 2013-2015-йисара Вини СтIалрин хуьруьн чилерал, “Дугун” участокда 105 гектарда емишрин, гьа гьисабдай яз 15 гектарда лап виниз тир бегьерлувилин багълар кутунай. Гуьгъуьнлай, 2016-2017-йисара, «Паласа» участокда, вири истемишунрал амал авуналди, 60 гектарда ичин цIийи жуьредин багълар кутуна, чебни виниз тир бегьер гудай “Голден”, “Делишес”, “Грени Смит”, “Гала”, “Ред Чиф” ва “Фуджи” сортаринбур.
Лап виниз тир бегьерлувилин ичин багълар кутун патал 60 гектар чил гьазурнава: 60-65 сантиметрдин деринвал аваз цанар цана, дуьзарнава и йикъара ана къелемар акIуруниз гьазурвилер аквазва.
Багъда акIурдай ракьунни бетондин дестекар ва маса затIар Кабардино-Балкариядай хкизва. И республикадин “Базис-Монтаж” ООО-ди ина дестекар акIурунин кIвалахар кьиле тухузва. Гуьгъуьнлай “АИК” ООО-ди багълариз стIал-стIал яд гудай система туькIуьрунив эгечIда.
Икьрар хьанвайвал, са гектардал 32000 ацалтдай кьадарда аваз Италиядай ва Сербиядай цадай къелемар маса къачуда.
Программа кьилиз акъудунин сергьятра аваз инвестицийрин майдан инженервилин къурулушрин жигьетдай таъминарунин рекьяйни кIвалахар тухузва. ИкI, 4 километрда виниз тир гужлувал авай экверин линия тухванва, трансформатордин станция эцигнава, херхем вегьена, дуьзарна 7 километр рехъ туькIуьрнава, 6 километрдин яргъивал авай дигидай цин къанал ремонт хъувуна, яд кIватIдай чка ва насосрин станция эцигнава.
Инвестицийрин майдандал 50000 тонн емишар хуьз жедай чка ва пластикадин ящикар гьазурдай цех эцигун патал проектдинни сметадин документар гьазурун патални зегьмет чIугвазва. КIвалах гзаф ва кутазвай багъларин майданар екебур хьуниз килигна, и объект кура-кура эцигда. Гележегда Мамрач-Ташкапур шегьредал экъечIдай 20 километрдин рехъ туькIуьрунни пландик кутунва.
Проект кьилиз акъудзавай майдандал фейила, Нариман Абдулмуталибов карханадин пешекаррихъ ва рабочийрихъ галазни гуьруьшмиш хьана, ада тарарин хилер атIузвайбурун кIвалахдизни фикир гана. Месела, агроном Мингьажудин Мегьамедова тарарин хилер атIунин ва абур кIалубдиз гъунин къайдаяр къалурна.
“СтIалрин багълар” проект 2022-йисуз кьилиз акъудна акьалтIарун лазим я.
Нариман Абдулмуталибова къейд авурвал, и проектдихъ райондин экономика патал еке метлеб ава. Ида 1000-далай виниз инсанриз кIвалахдин чкаяр арадал гъида ва гузвай налогрин кьадар артухарда. Нетижада райондин агьалийрин яшайишдин, агьваллувилин шартIар хъсан жеда.
Хазран Кьасумов
