27-29-октябрдиз Дербентда пуд лагьай сеферда «ЧIехи бубайрин ирс» лишандик кваз тарихдинни ватанпересвилин межрегиональный форум кьиле фена. Пуд юкъуз давам хьайи мярекатдин тешкилатчийрин арада ФЛНКА, миллетрин крарин рекьяй Федеральный агентство, миллетрин арада авай алакъайрин рекьяй РФ-дин Президентдин патав кардик квай Совет, Урусатдин халкьарин кIвал, А.Гьасанан тIварцIихъ галай медениятдинни марифатдин центр ва «Национальное возрождение» фонд авай.
Форумдин асул макьсадрик Урусатдин жуьреба-жуьре регионра яшамиш жезвай агьалийриз лезгийрин ва Дагъустандин маса халкьарин тарихдинни медениятдин ирсиникай гегьеншдиз хабар гун, миллетрин арада авай алакъаяр мягькемарун, Урусатдин халкьарин медениятдин ирс хуьнин месэлайрал фикир желб авун ва масабур акатзавай.
Лагьана кIанда, «ЧIехи бубайрин ирс» форумди 26-октябрдиз алай аямдин Урусатдин мулкарал мусурманрин дин атайдалай кьулухъ 1380 йис тамам хьуниз талукьарна международный дережада аваз кьиле тухвай «Дербентдин Исламдин тарихдинни медениятдин ирс: чирун, хуьн ва гегьеншарун» илимдин конференция давамарна.
Руьгьдин ирс, Дагъустанда Исламдин тарих ва ада кьунвай чка, акьалтзавай несилриз тербия гунин карда руьгьдин ивиррихъ авай метлеб ва са жерге маса месэлаяр веревирд авур мярекат ФЛНКА-дин Советдин член Гьуьсен Шагьпазовани журналист Руслан Къурбанова кьиле тухвана.
Мярекат сифте гаф лугьуналди, ФЛНКА-дин президент Васиф Гьасанова ачухна. Ада лезгийрин федеральный тешкилатдин Советдин председатель, миллетрин арада авай алакъайрин рекьяй РФ-дин Президентдин патав кардик квай Советдин член Ариф Керимова иштиракчийрин тIварцIихъ рекье тунвай Тебрикдин чарни кIелна. Гуьгъуьнлай форумдин сергьятра аваз Урусатдин халкьарин кIвалин директордин меслятчи Тимур Мугьамедов, РД-дин Халкьдин Собранидин депутат, Комитетдин председатель Фирудин Ражабов, РД-дин Халкьдин Собранидин депутат Марат Алияров, РД-дин милли сиясатдин ва динрин крарин рекьяй министрдин сад лагьай заместитель Арсен Магьмудов, физикадинни математикадин илимрин доктор Тагьир Аушев, Дербентдин мэрдин меслятчи, ФЛНКА-дин Советдин член Амиль Саркаров, шегьердин къеледа сиягьатар тешкилзавай отделдин начальник Ферзали Мурсалов ва масабур рахана.
Т.Мугьамедова Урусатдин халкьарин кIвалин директорди форумдин иштиракчийрин тIварцIихъ рекье тунвай Тебрикдин чар кIелуналди къейдна:
«Зун Узбекистанда дидедиз хьана, 20 йисалай виниз девирда Урусатда яшамиш жезва ва зи бинеяр лезги халкьдихъ галаз алакъалу хьунал за дамахзава. Са шакни алач, и залда авай гьар сада вичин бинейрал, халкьдал дамахзава. Амма чакай гьар садал хайи хуьруь, жемятди, республикади, уьлкведи, хайи веледри дамахун генани важиблу я. ИкI хьун патал чна ватанпересвал сифте чкадал эцигна кIанда. Чна чи веледарни ватанпересар, хайи чIалахъ, чилихъ рикI кузвай кьегьалар хьиз чIехи авун лазим я. И карда лагьайтIа, сифте нубатда чна чи тарих, меденият, чIехи бубайрин адетар чирун шартI я. Форумдин асул макьсадрикайни сад гьам я», — лагьана ада.
Къейд ийин хьи, вилик йисара тухвайбурулай тафаватлу яз, алай йисуз форумда къецепатан уьлквейрай – Египетдай, Иорданиядай, Саудиядин Аравиядай – атанвай мугьманарни авай: Мугьаммад Абдуррагьим аль-Баюми (Каир шегьерда авай Аль-Азхар университетдин Исламдин образованидин факультетдин декан), Рашид Амжад (Иорданиядин университетдин алим, Шариатдин илимрин доктор), Саад бин Мусса Аль-Муса (философиядин илимрин доктор, шейх, Мекка шегьерда авай Умм Аль-Кура университетдин профессор). Абурун рахунар араб чIалай урус чIалаз бине Ахцегь райондин Луткунрин хуьряй тир алим, Шариатдин илимрин доктор Гьашим Мегьамедова таржума авуна.
Къецепатан уьлквейрай атанвай мугьманар рахайдалай кьулухъ «Пак Къуръан ва адан манайрин таржума – лезги чIалал» ктабдин презентация кьиле фена. Ам Къуръандин аятрин манаяр араб чIалай лезги чIалаз элкъуьрнавай диндин алим Ямин Мегьамедова кьиле тухвана.
Алкьвадар Гьасанан тIварцIихъ галай медениятдинни марифатдин центради кьилиз акъудзавай проектрикай гегьеншдиз и центрадин директор, «Лезги газетдин» кьилин редактор, Урусатдин журналистрин Союздин Дагъустанда авай отделенидин председатель, ФЛНКА-дин Советдин член Мегьамед Ибрагьимова суьгьбетна.
Форумдин кIвалахдин пуд лагьай паюна «Проектная мастерская» лишандик квай мярекат кьиле фена.
28-октябрдин нянихъ форумдин гьуьрметлу мугьманар патал СтIал Сулейманан районда авай Алкьвадар Гьасанан музейда сиягьат тешкилна. Форумдин иштиракчийриз Дагъларин уьлкведин машгьур алимдин кIвалахрихъ, ирсинихъ галаз мукьувай таниш жедай мумкинвал хьана.
29-октябрдиз мярекатдин тешкилатчийри мугьманриз Дербентдин къеле ва шегьерда авай тарихдин надир имаратар къалурна.
Агьмед Магьмудов
