Женетханов  Ламет  Эседович  1954-йисуз Мегьарамдхуьруьн райондин Хъартас-Къазмайрал Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчи, ви­ри кIвалахар ийиз алакьдай ус­тIар (шикилар чIугвадай, эцигунардай, чатун устIар, гуьгъуьнлай ГАИ-дин работник) Эседан хизанда­ дидедиз хьана. Юкьван школада кIел­дай йисара ам шикилар чIу­гунал рикIи­вай машгъул хьана. Вири тарсарин арада изобразительный искусстводи кьетIен чка кьунвай. Шикилар чIугунал рикI алай бубадини адаз чирвилер гузвай. Гележегдин пешени гьим хкя­датIа, артух фикирар авун лазим атанач.

Художникдин пеше къачун ада икI рикIел хкизва: “Школа акьалтIар­завай 10-классда кIелдайла, за ге­ог­­рафиядин тарсунай олимпиадада иштиракна. Районда сад лагьай чка кьур зун республикадин олимпиадада иштиракиз Махачкъаладиз ракъурна. Ина за  кьвед лагьай чка кьуна. Школада кIелунар акьалтIа­руниз талукь межлисдал зи патав республикадин олимпиадада иштиракдайла таниш хьайи ДГПИ-да тарсар гузвай муаллим ат­ана, географиядин факультетдик экечIунин теклиф гана. Зи рикI шикилар чIу­гунал алайди чир хьайила, муаллимди заз ДГПИ-да художественно-графический факультет ачухнавайдакай хабар гана ва, Махачкъаладиз атана, аник экечIун меслят къалурна. Вад экзамен, абу­рукай пуд махсусбур, вахкана, 1973-йисуз зун институтдик экечIна. Хъсандиз кIелуниз ва тешкиллувилин алакьунриз килигна, кьвед лагьай курсуна кIелдайла, зун курсунин староставиле хкяна.

ЦIийиз ачухнавай художественно-графический факультетдин студентриз чирвилер гуз, Россиядин вузрай пешекар муаллимар рекье тунвай. Ламета лугьузвайвал, адан ва амайбурун бахтуни гъана, тежриба авай хъсан муаллимрин гъилик искусстводин хиляй сирер чирна, вердишвилер къачуна. Ина кIел­дай йисара ам, азад темадай яратмишунрин кIвалахар ийиз, Карелиядиз, Архангельскдиз, Санкт-Петербургдиз, Вологдадин  областдиз ва маса шегьерриз ракъурна. Вичин зегьметдин нетижа — чIугур тIе­би­ат­дин шикилар-этюдар тамашун ва къимет гун патал факультетдин залда эцигна. Ада Белиждин консервиярдай заводдиз гьахьзавай цлал, Дербент шегьердин Азадвилин майдандин кIаник квай вад мертебадин кIвалин, Дербентдин педколледждин цларал, чпин факультетдин декан, лезгийрин машгьур художник, скульптор Шериф Шагьмарданован эскизрай зурба мозаикадин панояр кIватIунра иштиракна. Махачкъаладин бязи дараматра, куьчейра, туьквенра дизайнервилин кIвалахар тамамарна. Дипломдин кIвалах ада СССР-дин зурба скульптор Гьайбат Гьайбатован вилик хвена. Адан дипломдин кIвалах, рангаралди чIугур  шикил — “Экуьнахъ” — алай вахтунда Из­бер­башдин педколледждин фойе­да ава.

Ламет Эседович кIвалахиз вичин райондиз хквезва. Вуч лагьай­тIа­ни, аял вахтар фейи хуьруьвай са тIимил яргъа, Мегьарамдхуьруьн 1-нумрадин школада муаллимвиле ва аялрин яратмишунрин кIвале художниквиле кIвала­хал­ акъваззава. “Зун патал школа гьамиша хквез кIан жедай экуьвилинни чимивилин къул я. Зи вири уьмуьрда ада заз дуьз рехъ къалурзава”, — лугьузва Ламет муаллимди.

Ингье накьан студент къе, изобразительный искусстводай ва тех­но­­логиядай чирвилер гуз, аялрин вилик­ акъ­вазнава. Ам вичин тарс, ви­чиз кIан­­дайвал, аялризни кIана­риз алахъ­зава. Абурун ачух вилер акурла, ада вичин уьмуьрдиз са вуч ятIа­ни важиблуди къвезвайди гьиссза­ва­.

Пуд йисуз школадани аялрин яратмишунрин кIвале кIвалахна. Ина ада, вузда къачур чирвилер иш­­ле­мишна, хъсан бажарагъ авай аялар винел акъудна. Шикилар чIу­гунай конкурсра иштиракай аялри райондин ва республикадин конкурсра кIвенкIвечи ва пишкешдин чкаяр кьазва.

1981-йисуз Ламет Эседович кIва­­лахиз ЛукIарин умуми обра­зо­ва­нидин школадиз хквезва. Инани ада вичин пешедай зегьмет чIуг­вазва.

— Ламет Эседович, вуна ИЗО-дин предмет школада важиблуди яз гьисабзавани? — хабар кьуна за.

— Эхь. Вучиз? Изобразительный искусство гьамиша инсандихъ галаз санал ала. Лап дегь девиррилай ин­санри чпин фикирар, гьиссер рагарал, чархарал шикилар чIугу­нал­ди къалурзавай. А шикилрай чаз инсандин тарих аквазва. Илим, техника вилик фин лап геж хьайиди я.

Шикил аялди вичин фикир ачухна къалурзавай са къайда я. Лап гъве­чIи чIавалай, гъиле карандаш, я фломастер кьуна, шикил чIугу­налди, вич къалур тийизвай аял ба­жагьат жеда. ТIебиатди гьар са аялдин бейнида яратмишунрин бине эцигнава. Ам вилик тухун чи, муаллимрин, везифа я.

Ламет Эседовичан гъилик чирвилер къачузвай аялри олимпиадайра хушдиз иштиракзава. Райондин ва республикадин олимпиадайра М.Къадировади — сад лагьай чка, яратмишунрин кIва­лахрай конкурсра Радмила Кабиевади сад лагьай ва Анна Къадировади 3-чка кьуна.

Дербент райондин образованидин управленидин ИЗО-динни технологиядин предметрай методсекциядин руководитель яз, ада докладар ийизва, семинарра ишти­ракзава, чешнелудаказ ачух тарсар, мастер-классар тухузва. Вичин теж­рибадикай райондин школайрин муаллимризни чирзава.

ЛукIварин школа цIийи дараматдиз экъечIайла, Ламет муаллимдал, художник хьуниз килигна, амай муаллимрилай гзаф пар ацалтна. Ада кьве гьавадин дараматдин дегьлизар безетмишиз куьмекар гана.

ЛукIварин школадин гьаятда Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчийриз ва далу патан зегьметчийриз эцигнавай тимталдин проектдин автор Ламет муаллим я. И кIва­лах кьиле тухун патал школадин директор Айнудин Османова зурбаз къуьн кутуна. Эцигунриз лазим материалар къачудай спонсорар жагъурна. Тимтал гьакъисуз эцигун муаллимди вичин хивез къачуна.

Ада Хъартас-Къазмайрал, Эмин­хуьруьн юкьвални Ватандин ЧIехи дяведа иштирак авур хуь­руьн­вийрин тIварар эбеди авун патал мемориалдин кьулар ва тимталар вичин проектрин эскизрай эцигиз пара зегьмет чIугуна.

Хъартасрик туькIуьрнавай стадион, парк — ибурни Ламет муаллимдин дизайн-проектар я. Ада абур туькIуьризни активнидаказ иштиракна. Ахцегьа Шарвилидин сувар кьиле тухузвай паркунин проектни Ламет муаллимди гьазурайди я. Ам сурар алай чил тирди чир хьайила, ам а кIвалах-ди­вай къерех хьана. Ада рикIел хкизвайвал, Имам Мизамудиновичани муаллимдин тереф хвена, райондин кьиле авайбурувай парк патал цIийи чка къалурун тIалабна.

Ламет Эседовича са шумудра РД-дин образованидин министерстводи тухвай республикадин “Художник-муаллим” выставкайра иш­тиракна ва кIвенкIвечи чкаяр кьуна. Ам РД-дин минобразованидин гьуьрметдин са шумуд грамотадин сагьиб я. Акьалтзавай несилдиз эстетикадинни ватанпересвилин тербия гунин рекье къазанмишнавай агалкьунрай ва гьакъисагъ зегьметдай ам Дербент райондин, гьакIни школадин руководстводин патайни гьуьрметрин грамотайриз лайихлу хьана.

Яргъал йисара гьакъисагъдаказ кIвалахзавай кьилин дережадин муаллим Ламет Эседовичан зегьметдиз гьукуматдини лайихлу ­къи–мет ганва. Ам РФ-дин Президентдин грантдин сагьиб, РФ-дин умуми образованидин гьуьрметдин работник, РД-дин лайихлу муаллим я.

Ам гатун вахтунда Вологда шегьердани яшамиш жезва. Ина бе­гьем­ шикилар чIугунай ва шегьердин общественный уьмуьрда активнидаказ иштиракунай Ламет Женетханов Вологдадин областда авай Дагъустандин диаспорадин патай къадим Дербент шегьердин 2000 йис къейдзавай суварик къвезвай областдин делегациядик кутунай. Суварик иштиракиз атай делегация ада са шумуд юкъуз вичин кIвале къунагъламишна.

Россиядин художникрин Союздин член, АИАП ЮНЕСКО-дин изо­бразительный искусстводин рекьяй международный ассоциациядин член Ламет Эседовичан яратмишунрин рехъни зурбади я.

Искусстводал рикI алайбуруз адан яратмишунрин кIвалахар “Зима. Уголок России” тIвар алаз Москвада авай Владимир Вы­соц­кийдин тIварунихъ галай музейда, Кьиблепатан Россиядин Дондал алай Ростовдин, Черкесскдин, Грозныйдин, Вологдадин, Дербентдин, Махачкъаладин выставкайрин залра акуна ва хъсан къиметни гана.

Выставкайра эцигай адан саки 20 шикил искусстводал рикI алайбуру къачуна, чпин хсуси коллекцийра хуьзва.

“Дустунин портрет”, “Студентрин портрет”, “Художник” портретрай чаз хас тир сифетар, гьиссерин рангар, рикIиз таъсирдай эсерлувал аквазва. Им художник Ламетан алакьунрин патахъай ша­гьидвалзавай лишан я.

Ламет муаллимдин яратмишунрин чIе­­­хи пай пейзажри кьунва: “Дагъдин хуьр”, “Самурдин де­ре”, “Куьгьне регъвер” ва масабур. Ли­рический пейзаж художникдин рикI алай жанр я. Адавай тIе­би­ат­дин, яни пейзаждин эсерар мадни гуьзелдиз, гуьрчег ранга­ралди арадал гъиз хьан­ва.­

Ада скульптурадин жанрдани кIвалах­зава. И рекьени адахъ чIе­хи ва гъвечIи кIвалахар ава.

Ламет муаллимдин шикилрихъ виниз тир дережада рикIиз эсердай ва руьгь кутадай къуват ава.  Адан эсеррин рангарин дуьзвили ва устадвили, техникади чпел фикир желбзава. И техникади са нукьсанни квачир дуьзвал истемишзава. Иниз килигна, художникдиз вичин хатI ва къайда ава.

Ада вичин шикилар бязи ше­гьеррин галереяйриз пишкешнава. Кьилди къачуртIа, Вологдадин ­об­ластдин шикилрин галереядиз ада “Куьгьне Дербент” шикил пишкешна.

Ламет Эседовича вичин муаллимар хьайи Вадим Скугареван, Ше­­риф Шагьмарданован, Любовь Шагьмардановадин, Гьайбат Гьай­бато­ван тIварар хушдиз рикIел хкана, абуруз рикIин сидкьидай сагърай лу­гьуз­ва. 1976-йисуз вичин уьмуьрда хьайи са итижлу вакъиани ада ри­кIел хкана: “Дагъустанда скульптурадин искусстводин диб эцигай Хасбулат Аскар-Сарыджа за кIва­лах­завай факультетдин мастерскойдиз атана. Зи яратмишунриз килигна, машгьур скульпторди заз Москвада­ кIелун давамарун теклифна. Гьа­йиф­ хьи, хизандин че­тин шартIа­риз килигна, завай аниз физ хьанач. Ахь­тин зурба муаллимар тахьанай­тIа, за жувални гьамиша кIвалах таву­найтIа, бажагьат закай къе ихьтин художник-муаллим жедай”.

Ламет Эседович, гьуьрмет авай ва кар алакьдай хъсан художник ва муаллим хьиз, туькIвей хизандин кьилни я. Уьмуьрдин юлдаш Людмила Арсеньевнадихъ кьилин образование ава.  Ада Мегьарамдхуьруьн райондин церин майишатда ва Белиждин чехиррин заводда лабораториядин заведующийвиле кIва­лахна. Алай вахтунда кIвалин кайвани я. Абуру чпин веледарни намуслубур, гъвечIи-чIехиди чидай­бур яз тербияламишнава. Эльвирадиз вичин хизан ава. Гада Тимур хизанни галаз Вологдада яшамиш жезва, къанун-къайда хуьдай ор-ганра кIвалахзава. Абурун рикIер муьжуьд хтулдини шадарзава.

Къагьриман  Ибрагьимов