Нариман Мегьтиев хьтин касдикай суьгьбет авун, кхьин зун патал дамахдай ва гьа са вахтунда жавабдар кар я. И кас заз фадлай чида. Ада вичелай гуьгъуьниз тазвай гел жанлуди, масадбуру чешне къачудайди я. Гьикьван вахтар алатайтIани, а гел квахьзавач, я ам рангсуз жезвач. Ада цIийи кьилелай нур гузва, инсандин къени крариз мадни дуьзгуьн къимет гуз тазва. Вични — Нариман Жаруллаевич Мегьтиев хьтин касдин.

Уьмуьрди тестикьарнавайвал, инсандин­ важиблу бинеяр гъвечIизмаз тайин жезва. Са рахунни алач, адаз кIвачел мягькемдиз акъвазунин карда гзафни-гзаф бубадин тербияди куьмек гузва.

Испикви Мегьтидин хва Жарулла 1885-йисуз дидедиз хьана. Мегьти Кьасумхуьруьн медресада араб чIалан тарсар гузвай алим тир. Мегьтидин чIехи буба Абдулманаф эфенди ислам диндин алим хьиз машгьур хьана. Адан хва мулла Велимет (Мегьтидин буба) диндин рекьяй еке чирвилер авай кас ва машгьур шаир Етим Эминан дуст яз тарихда амукьна. Жарулладиз гъвечIи вахтунда кIелдай мумкинвилер хьана. Сифте — школада, ахпани Гори (Гуржистан) шегьердин муаллимрин семинарияда. Ана испикви гележегда тIвар-ван акъатай машгьур композитор Узеир Гьажибеговахъ галаз таниш хьана. Адан куьмекдалди Жаруллади вичиз азербайжан чIални чирна. Музыкадихъ галазни алакъалу хьана. Иштагь недайла ачух жеда лугьудайвал, гада зур кам къачуна акъвазнач. Ада, музыкадал рикIивай машгъул жедай ният аваз, скрипка маса къачуна. Ам ягъизни чирна вичиз. Еке, пешекар музыкант хьаначтIани, скрипкади адахъ галаз гзаф рекьер атIана. Гьар азад макъам хьанмазди, Жаруллади скрипка ядай.

1901-йисуз Жарулла семинариядин эхиримжи курсунай акъудна. Ада пачагьдиз акси мярекатра иштиракзава, гьукумдин тIварцIихъ герексуз гафар эзберзава лугьуз. Вучда? Жегьил Бакудиз фена, Биби-Эйбатдин нафтIадин мяденра кIвалахал акъвазна. А вахтунда Баку шегьер яшайишдин, азадвилин истемишунар ийизвай фялейрин гьерекатрин, марксиствилин кружокар пайда хьанвай ва чинебан литература инсанрин арада чукIурзавай зурба центрадиз элкъвенвай. Инкъилабдин нурар куькIвенвай шегьерда Жарулладивайни фялейрин жергейрик экечI тавуна акъвазиз хьанач. Лезги, азербайжан, урус, гуржи чIалар чизвай жегьил итимди  лап фад фялейрин арада авторитет къазанмишна. Шегьерда гзафбуруз чизвай инкъилабчи Къазимегьамед Агъасиевахъ галазни мукьувай таниш хьана. Гуьгъуьнлай ам адан соратникни хьана. Агъасиеван теклифдалди Мегьтиева нафтIадин мяденрин фялейрин арада гъавурдик кутунин кIвалах тешкилна.

Октябрдин инкъилаб Мегьтиев Жаруллади шадвилелди къаршиламишна. Гадади аник вичин пайни квайди яз гьисабзавай. Дагъустандиз рекье хтур испикви Куьре округдин Гуьнедин ва Кьиблепатан Табасарандин участокдин комиссарвиле тайи­нарна.

Тарихдин алим, профессор Н. Эмирова вичин «Къазимегьамед Агъасиев» ктабда икI кхьенва: «…Чкайрал партиядинни совет­рин кIвалах тешкилиз ва советрин гьукумдиз акси къуватрихъ галаз женг чIугваз куьмек гайибурукай сад Мегьтиев Жарулла тир…»

1921-йисуз Дагъустан АССР тешкилайла, Мегьтиева Куьре округдин чилерин отделдин заведующийвиле, ахпани халкьдин образованидин отделдин начальниквиле кIвалахна. Жарулла ктабрал рикI алай касни тир. Идакай хва Нариманани менфят къачуна. Ада гилани бубадин гафар рикIел хкизва: «Жаванвилелай эгечIна мефтIер чирвилерив ацIура, абур ахпа уьмуьрда лап герек къведа. Гьамиша намус вине яхъ. Намус михьи касдиз са куьнихъайни кичIе жедач», — лугьудай ада вичин веледриз.

Чилерихъ галаз алакъалу отделдин чIехидаз чпин дерди туькIуьрун патал лапагар, малар (ришвет) гъидай. Жаруллади абур элкъуьрдай. Гъавурда акьан тийизвай, алат тийизвайбуруз ада лугьудай: «Зун къуллугъдал аламачирла ихьтин пишкешар тагъайдакай ва абур къачун тавурдакай           ламран хва хьурай».

Нариман патал Жарулла буба намусдин, ахлакьдин, марифатдин вини кукIуш тир. Хвани буба хьтинди жез алахъзавай. Адан патай наразивилер тахьун патал Наримана хъсандиз кIелзавай ва гьар юкъуз ада бубадиз, тарсарай «вадар» къачуна лугьуз, муштулухни гудай.

1943-йис Мегьтиеврин хизан патал перишанди хьана. Жарулла рагьметдиз фена. Кьасумхуьруьн юкьван школадин 8-классда кIелзавай Наримана хизанди гьич гуьзет тавур къарар кьабулна – «кIвалахиз фида зун». Са йисуз кьван ада Кьасумхуьруьн МТС-дин механизаторрин бригададин учетчиквиле зегьмет чIугуна. Дидеди адаз мад кIвалахдай ихтияр хганач. «Вуна кIелна кIанда, чан хва. Бубадиз вакай савадлу пешекар хьана кIанзавайди тир. Бес я, чна са жуьре чи кьил акъудда, хъвач школадиз»,- лагьана.

Нариман кIелунив мадни ашкъидивди эгечIна. Школа ада къизилдин медаль къачуналди куьтягьна. Рекьерикай, цIийи чкайрикайни къурху тахьана, испикви 1947-йисуз Ленинграддиз фена, госуниверситетдин юридический факультетдик экечIна. Им жегьил патал чIехи гъалибвал тир.

КIелунра ва гьакI университетдин комсомолдин ва общественный крарани ада усалвал къалурнач. Гьар са карда ам вилик­ жергейра жез алахъна. Дуьзгуьн диплом гваз ватандиз хтай Нариман Мегьтиеваз Дагъустандин прокуратурада кIвалах гана. Яваш-яваш адал жавабдар къуллугъар ихтибарна. Махачкъала шегьердин прокуратурадин силисчи, Кьасумхуьруьн райондин прокурордин куьмекчи, гьа и райондин прокурор, Хасавюрт райондин ва шегьердин прокурор…

1963-йисуз КПСС-дин Дагъустандин обкомди Нариман Мегьтиев МВД-дин къурулушда кардик кутазвай силисчивилин цIийи аппаратдиз рекье твазва. Кьве йисуз начальникдин заместителвиле кIвалахай юрист 1965-йисуз Кьасумхуьруьн райондин халкьдин судьявиле хкязава. 1970-йисуз республикадин МВД-дин министр В. Свис­тунован теклифдалди Мегьтиев ДАССР-дин МВД-дин силисчивилин аппаратдин начальниквиле тайинарзава. И четин ва жавабдар къуллугъдиз Мегьтиева вичин уьмуьр­дин цIуд йис бахшзава.

Везифаяр лап муракаббур тиртIани, чIе­хи коллективдиз регьбервал гузвайтIани, Нариман Жаруллаевич лап четин тахсиркарвилер дуьздал акъудунин силисчивилин кIвалахдални машгъул жезвай. Мисал яз, Буйнакск шегьерда 1970-йисара вад касдикай ибарат угърийрин дестеди агьалияр къалабулухдик кутунвай. Абуру цIудралди шегьерэгьлийрин кIвалер атIанвай, багьа-багьа шейэр, пулар чуьнуьхнавай.

Силисдин серенжемрив эгечIайла, Мегьтиева сифте нубатда чуьнуьхнавай шейэр маса гузвай чкаяр, ксар чирун кьетIна. Ахпа, абур тайин хьайила, абурун куьмекдалди халисан угъриярни тайинарна. Нетижада абуру чуьнуьхнавай кьван шейэр вахчуна. Хейлин шейэр угърийри чпин мукьвабурун кIвалера чуьнуьхнавай. Силисчийри кIватIнавай дуьзгуьн делилрин бинедаллаз угърийри чпин тахсиркарвилер хиве кьуна ва абур жазадивни агакьарна.

Мад са мисал. Первомайскдин чехирар­дай заводдай ругуд тонн спирт ва чехир чуьнуьхна. И материалар авай къадалай виниз челегар Сергокъала райондин тамай жагъа­на. Мегьтиев тади гьалда райондиз фена. Райондин ОВД-дин къуллугъчияр челегар хкиз ва абур саламат чкада хуьз гьазур хьанвай. Амма республикадин кьилин силисчиди вири гьа авайвал тун ва челегар кIевирнавай чкадал гуьзчивал авун буйругъна.

Ихьтин къарардикай угърийриз ва абурун хийирдихъ галайбуруз хабар тахьун патал гуьзчивалдай мумкинвал республикадин БХСС-дин отделдин къуллугъчийриз га­на. Са югъ, кьве югъ алатна. Силисчи­яр шак­лувилик акатна. Амма нянихъ, челе­гар вахчуз, гьа чехирардай заводдин автомашин атана. Машиндин шофер геждалди вич тахсиркар, угъри туширди тестикьариз алахъна. Амма заводдин охранадин ва маса къуллугъчийривай гъавурда аваз силис кьурла, вири тайин хьана ва угъриярни дуьздал акъудна. Абур суддин виликни акъвазарна.

Угърияр, тахсиркарар дуьздал акъудза­вай, силисдин уламрай гъалибвилелди экъе­чIай дуьшуьшар, МВД-дин силисдин ап­па­ратдин начальникдин везифаяр тамамардайла, садни кьвед хьанач. КьетIендиз къейд авун лазим я хьи, Мегьтиева пара жавабдар везифаяр тамамарай йисара адан гъилик кIвалахай са къуллугъчини, силисчини, са гьихьтин ятIани тахсир себеб яз, жавабдарвилиз чIугунач, садани вичин къуллугъдикай, чIуру фикир аваз, менфят къачунач.

МВД-дин къурулушда зегьмет чIугур йисара Мегьтиеван алахъунар СССР-дин ва республикадин прокуратурайри цIувадалай виниз жуьреба-жуьре шабагьралди къейднава. Ам гьакI ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумдин, МВД-дин Гьуьрметдин грамотайрин, «МВД-дин къурулушда намуслувилелди къуллугъ авунай» 1, 2, 3 лагьай дережайрин, юбилейрин ва «Зегьметдин ветеран» медалрин сагьиб я. Милициядин полковник Нариман Мегьтиеван кIвачихъ Кьасумхуьруьн са куьчени янава.

Нариман Мегьтиев хьтин хъсан, намуслу инсандихъ галаз таниш хьунал ва санал кIвалахунал за дамахзава. Мурад Муратханован «Дагъустандин силис» ктабда ихьтин гафар ава: «Нариман Мегьамедович Абдулмегьамедов МВД-дин органриз милициядин полковник, МВД-дин силисдин отделдин начальник Нариман Жаруллаевич Мегьтиеван теклифдалди кьабулайди я».

Мурад Муратханова вичин ктабда, къуллугъдин, пешедин везифаяр тамамардайла, Нариман Мегьтиев пара михьивал, кIеви принципар гвайди яз къейдзава.

Нариман Мегьтиеван дуьзгуьн, гьакъи­сагъ, законлу кIвалахдиз тIвар-ван авай журналист рагьметлу Ильман Алипулатовани фикир гана. Ада вичин гьикаяйрин «Зи девирдин инсанар» ктабда Нариман Мегьтиевакай «Адан буржи» тIвар алай очерк ганва. Адакай гьакI МВД-дин ветеранар тир Василий Бунтуриян ва Асият Цахаевадин «Зи милиция» ктабдани кхьенва.

Вахт акъвазнавач. Ам вилик физва. Са девир, къурулуш масада дегишарзава. Амма вири вахтара инсанвилин ерияр, гьакъисагъ зегьмет,  буржидиз, пешедиз вафалувал дегиш тежедай девлет яз амукьзава.

Нариман  Абдулмегьамедов,

МВД-дин ветеранрин советдин векил