Дербент райондин хуьруьн майишатрин зегьметчийрин нетижаяр ва экономика вилик физвай гьалар рикIер шадардайбур я. Ина гьар йисуз цIийи школаяр, спортдин залар, аялрин бахчаяр, ФАП-ар ахъаюн хъсан адетдиз элкъвенва.
Ина руководстводи хуьруьн майишатдин карханаяр чукIунин вилик пад кьуна МУП-ар, агрофирмаяр, лежбервилинни фермервилин ва хсуси майишатар арадал гъана. ЦIийи майишатра: багълара, салара бул бегьерар гьасилзава.
Чун и йикъара гатфарин кIвалахар физвай гьалдихъ галаз мукьувай таниш жез Дербент райондин Агълабрин хуьре кIвалахай машгьур саларбан рагьметлу Мегьамедан гада Мирземегьамед Магьсубован “Шамил” тIвар алай лежбервилинни фермервилин майишатдиз мугьман хьана.
Майишат федеральный шегьре рекьин къерехда ава. Ам алай чил эвелай яд квай, нацIари кьунвай чка тир. Рагьметлу Мегьамед Магьсубова, ахпа адан гадади анаг михьна, бегьем кьадардин накьвар хкана, ам хийир гудай чилиз элкъуьрнава. Сифте гвай чилел са гьакьван чка мад алава хъхьана. Гила анаг вижевай багъдиз элкъвенва. Имни, гьелбетда, рикI эцигна чIугур зегьметдин агалкьун я.
И майишат Магьсубов Мегьамеда 1992-йисуз арадал гъайиди я. Хизандихъ галаз салан майвайрин (помидорар, серкер) бул бегьерар гьасилиз, абур Россиядин регионриз тухуз, маса гана. Алай вахтунда бубадин баркаллу крар адан хва Мирземегьамед Магьсубова вичин хизандихъ галаз давамарзава.
Лежбервилинни фермервилин майишат 10 гектар чилел экIя хьанва. Адакай 5 гектар субарендада кьунвай чил ва 5 гектарни хсуси чил я. Абурукай 2 гектарда ципицIар, 5 гектарда маточникрин къелемлух, 3 гектарда ичеринни пIинидин багъ ава.
Хсуси майишатда кьуьд, гад талгьана, Мирземегьамед стха кьиле аваз, адан багърийри, вири санлай вад касди зегьмет чIугвазва. КIвалахар гзаф хьайила, мелерик мукьва-кьилиярни экечIзава. Алай вахтунда ципицIлухра ва багъда тегьенгрин ва тарарин кьурай ва герек авачир хилер атIанва, ятар ганва, жергейрин араяр цанва, тегьенгрин ва тарарин пунариз пер янава, къелемриз тIурар ганва ва икI мад.
Мирземегьамед Магьсубов 1965-йисуз Дербент райондин Агълаб хуьре дидедиз хьана. Агълабрин умуми образованидин юкьван школа акьалтIарна, ам Дербентдин хуьруьн майишатдин техникумдик кIелиз экечIна. Хъсан къиметралди техникум акьалтIарай ам “Белиджинский” совхозда бригадирвиле кIвалахал акъваззава. КIвалахдивай къерех тахьана, пешекарвилин дережаяр хкажиз Дагъустандин хуьруьн майишатдин институтдик экечI хъийизва. Адан зегьметдин рехъ сифте “Белиджинский” совхозда, ахпа “СССР-дин 60 йис” совхозда, “Агълаб” агрофирмада, санлай къачурла, и идарайра 18 йисуз бригадирвал ийиз кьиле фена.
Мирземегьамед стхадин гафарай малум хьайивал, адан къелемлухда Крымдин селекциядин станциядай, тIвар-ван авай Щербакован къелемлухдай къелем гуз (подвой) гъанвай набататриз — пIинийрин тарарин тIурар ганва. ТIур гун патал цанвай набататрин сортар ина гзаф ава. Адан багъда лап аскIан ва юкьван кьакьанвилин сортарин ичерин къелемарни ава. Заз акурвал, вичин чиле багъ кутаз кIанзавайбуруз инай хъсан еридин емишрин вири жуьредин сортарин къелемар жагъида.
— Чна, алава яз, чи майишатдин къвалав гвай 11 вацра арендада вугузвай са шумуд гектар чилелни зегьмет чIугвазва, — лугьузва ада. — 11 вацра арендада вугузвай чилел салан майвайрилай гъейри, маса затIар цаз жедач. А чил маса вахчунин мурад аваз, за кьуд гектарда багьа къиметдай Крымдин селекциядин станциядай, машгьур Щербакован къелемлухдай къачунвай маточный къелемрин багъ кутунва,- давамарзава ада. — Алатай йисуз абур сифте бегьердални атанвай. За а чилихъ гелкъуьн тешкилнава, кадастрадин аслу тушир къиметни чирна. Райондин кьиле авайбуруз за чил аукциондал эцигна, маса гун теклифзава, жуваз вахчудайвал. Зи тIем акакь тавуртIа, масада къачурай. Ваъ, аукциондал эцигзавач. Заз, са шумуд йисуз зегьмет чIугуна кутунвай багъ пунай акъудна, азад ая, ахпа аукциондал эцигда лугьузва…
Чилел кIвалахзавай, аквадай хьтин агалкьунар авай, вахт-вахтунда арендадин налог гузвай зегьметчидин къаршидиз райондин кьиле авайбур тефин аламатдин кIвалах я.
Адан гафарай малум хьайивал, 17 агъзур къелем Буйнакскдин селекциядин станцияди къачуна. Самур пата багълар кутазвайбуру къачузва ва масанрайни къвезва.
— Мирземегьамед стха, куьн техникадалди таъмин яни?
— Икьван гагьда чна чаз авай куьгьне МТЗ-82, еке Т-150 ва маса техникадал кIвалахна. Чахъ экскаваторни ава. Алатай йисуз чна цIийи трактор МТЗ -82 къачуна. Адалди чил къарагъарзава, ципицIрин араяр гьялзава, хуьлер язава. ЦIийи техника къачурла, агротехникадин кIвалахар кьиле тухуз гзаф регьят хьана. Гьукуматдин патай куьмек гуда лагьана, чна къачунвай МТЗ -82 трактордин са пай пул чав субсидияр яз вахкуда лагьана, гаф ганва. Чна субсидия къачун патал чарар туькIуьрзава.
Чилив къадирлувилелди эгечIзавай Магьсубоврин хизандиз баркалла. Алай йисуз мадни бул бегьерар хьурай.
Къагьриман Ибрагьимов
