Алай йисан 19-мартдиз Уллу-Гъетягърин хуьре  Яран сувариз талукьарнавай шадвилин мярекат кьиле фена. Аник Дагъустандин­ филармониядин манидаррини — София Разуевади, Пьер Айджоди, Хадижат Ибрагьимовади, Диляра Надыровади ва “Восток” ВИА-дин солист Бирембег Гьуьсейханова иштиракна.

Яран сувариз  хуьруьн клубдин къуллугъчийри тIямлу хуьрекар гьазурнавай: хъчарин афарар, хинкIарар, тIач, семена, чуьк, иситIа, чул, мехкIуьт, чIахарин аш, цикIе­нар, гузанияр, шуьреяр… Шадвилин мярекат Агъарзаева Зуьреханума кьиле тухвана. Сувар му­баракун патал Дилярадиз гаф гайила, ада пара итижлу ихтилат авуна: “Гьуьрметлу зи дидедин хуьруьнвияр! Вад йис идалай вилик Белгород шегьердай Дагъустандин культурадин министерстводиз чар атана. Адан куьруь мана ихьтинди тир: “Чина еке ав­­торитет авай дагъустанвидин юбилей къейдзава. Адаз хуш жедайвал, манидаррин са десте ракъура”. Ракъурна. Дестедик зунни квай. Чун хъсандиз кьабулна. Чнани юбилярдиз милли манийралди шад вакъиа тебрикна. За мани лагьайдалай гуьгъуьниз юбиляр зи патав атана ва лезгидалди хабар кьуна:­

— Вун гьинай я, чан руш?

— Зун Дербентда яшамиш жезва. Диде зи Гъе­тягъай, буба Хив райондай я, — жаваб гана за.

— Зунни Гъетягъай я, — лагьана ада, мадни­ шад хьана. — Ихьтин аламатни аквада хьи ви­­лериз. Ярагъал Урусатда кьве гъетягъви сад-садал гьалтна. Заз хуьр такуна 47 йис я.

Ам Рамазанов Алескендер тир”, — хълагь­най Диляра ханумди.

Манидардин ихтилатди зи рикIел баркаллу тухумдин векилар хкана.

Рамазанов  Алескендер  ХIХ асирда ви­чи­кай хъсан майилар тур Рамазанов Рама­занан птул я. Адаз чи хуьруьн школада за тар­­сарни гайиди я. Гила ам подполковник, жур­налист, писатель я. Рамазанов Рамазана­ ва адан камаллу 5 хци Гъетягърин жемятдиз ва чи Ватандиз къуллугъна. Алескендеран чIехи буба — Нагъвая 1912-йисуз чи район­да Гъетягърин хуьре сад лагьай светская шко­ла ачухна. Кьилин чирвилер авай адан стха Абдулхаликьа аялриз пулсуз тарсар га­на. Хуьре мискIин эцигдайла (1911-йис), пулдин куьмекар авуна. 1920-йисуз хуьре, школадин дарамат авачиз акуна, ада вичин подвалар квай, къавуз ракь янавай, чIехи зал ва 5 кIва-лин дарамат, бегьер гузвай са гектар багъ­ни галаз школадиз вичин патай багъишна.

ХХ асирдин сифте кьилерай Алескендеран чIехи имиди —  Рамазанов  Казима   Бакуда ва Москвада военный училищеяр куьтягьна. 34 йисан яшда авайла, адакай полковник хьана. Дуьньядин сад лагьай дяведин­ женгера (1916-йисан юкьвара) залан хер хьана, ам немсерин есирда гьатна. Ам са шумуд­ ордендин сагьибни хьанвай. Туьркверин тIа­лабуниз килигна, Германияди Казим абурув вахкана. 1918-йисуз  Казимаз генералдин чин гана. Туьрквер Бакудиз акъатай 3-юкъуз, Казим адан стхадини чи хуьруьнви Рагьманов Ламета (большевикрин партиядин член — агитатор) Кьиблепатан Дагъустандин большевикрин ячейкайриз регьбервал гузвай “Фарук” комитетдиз тухвана. Аниз тухвайла, комитетдин регьберриз генералди лагьана: “Гила закай, туьркверин пашадикай, куь аскер жеда. Зун куьне тапшурмишай кIвалахар кьилиз акъудиз алахъда”. 1919-йисан августдин вацра “Фарук” комитетди Т.Юзбеговални К.Рамазановал Кьасумхуьрел алай Деникинан гарнизон кукIварун, Куьредин халкьар дяведиз къарагъарун тапшурмишда. “Дагъустандин тарих” ктабдин 93-чина икI кхьенва: “Куьредин округда Т.Юзбегован, К.Ра­мазано-ван, К.Акиман, А.Мурсалован игитвилин регьбервилик кваз хуьрера агитацияр, соб­ранияр, съездар тухвайдалай гуьгъуьниз гапурарни тфенгар гвайбур галаз 24-августдиз (1919-йис) Кьасумхуьрел алай Де­никинан гарнизондал гьужумна ва ам кукI­варна. ЦIийи гьукумат патал женгиниз къарагънавайбурун гъиле 1800 винтовка, 10 пулемет, 3 туп ва 2 миллиондилай виниз патрумар, снарядар гьатна”.

Гьа ктабдин 94-чина давамарзава: “Сентябрдин эхирра 4 округдай женгиниз къарагънавайбур — Къайтагъ — Табасарандин (500 кас), Куьредин (1000), Самурдин (450), Даргийрин (200) Т.Юзбегован, К.Рамазанован регьбервилик кваз Белиж галай патахъай Дербент къачуз фена. Куьруь са вахтунда дагъвияр кьушундиз эл­къуьрна. Яру партизанрин дестейрикай ибарат Дербентдин фронтдин командующийвиле А.Дьяков тайинарна. Казим Кьиблепатан фронтдин штабдин начальник яз туна. Большевикрин патал элячIайвиляй Казим Нури-пашади ва полковник Казим-бея, пул гана, яна рекьиз турла, Дья­кова халкьдин рекье чан эцигай касдин экуь къаматдиз талукьарнавай митинг тешкилнай ва ам хайи хуьруьз хутахнай.

Алескендер Энверович Рамазанов 1950-йисуз Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчи Рамазанов Энверан хизанда Махачкъалада дидедиз хьана. 1957-йисуз гада 1-классдиз фе­­на. Гьа и йисуз фронтда хьайи залан хирерикди адан дах рагьметдиз фена. Алескендера школада хъсандиз кIелна. Художественный ктабар кIелунални адан гзаф рикI алай. ЧIехи классриз акъатайла, Алескендера урус чIалалди шиирар кхьиз гатIунна. Да­гъустандин халкьдин шаир Расул Гьамза­това, газетдай адан шиирар кIелайла, икI ла­гьанай: “Алескендер является надеждой русскоязычной поэзии в Дагестане”.

Алескендераз дидед чIални хъсандиз чир хьун патал диде-бубади ам хуьруьз, ими­­дин патав рекье хтуна. 9 ва 10 классар га­дади Гъетягъа куьтягьна. Гьар киш юкъуз ада школадин библиотекадай 5-6 ктаб къачудай. Математикадай ада муаллимдиз  тажуб жедай суалар гудай. Зи фикир авай, шко­ла куьтягьайла, ам са технический вуз-диз кIелиз фида лагьана. 1968-йисуз ам Да­гъустандин хуьруьн майишатдин институтдик экечIайла, муаллимар тажуб хьанай. Заз чирвал, ада гьанани хъсандиз кIелзавай, шии­рарни кхьизвай, газетризни акъатзавай. Спортсмен яз, акъажунрани  иштиракзавай. Вучиз ятIани, институт акьалтIарнач. Ам хушуналди армиядиз фена. Ада Туьркме­нияда Ирандин сергьятдин патав гвай радиотехнический базада къуллугъна.

Алескендера хъсандиз къуллугъна. Махачкъаладиз офицер яз хтана. Хуьруьн майи­шатдин институт яру диплом къачуналди куь­тягьна. Алакьунар авай Алескендераз армия­диз эвер хъувуна. 1977-йисуз ам Поль­ша­дин сергьятдин патав гвай ротадиз замполитвиле ракъурна.

1980-йисуз Афгъанистандин гьукуматдин тIалабуналди СССР-дин са кьадар кьушунар а уьлкведиз ракъурнай. Алескендеракай ди­визиядин газетдин корреспондент хьанвай. А вахтунда адахъ армияда къуллугъ авунин кьуд йисан тежриба хьанвай. 80-йисара журналистриз инсанрин арада гзаф гьуьрмет авай. Афгъанистандиз акъатайла, дивизиядин­ корреспондент Алескендер мукьвал-мукьвал­ разведчикрин, саперрин, аскеррин дестейрихъ галаз  гьар жуьредин операцийриз фе­­на. Алескендера Афгъанистанда вичин кьилел атай са ихьтин агьвалат ахъайнай. “Зу­лухъай, экуьнин ярар ядайла, чун час­ту­низ­  хъфизвай. Ре-кьин кьве патахъайни прунз­дин никIер аквазвай. Садлагьана чун гранатометрай ягъиз башламишна. Элкъуьрна машинар, БМП-яр, инихъ-анихъ фидай чка авачир. Цив ацIанвай прунздин никIериз гьализ жезвачир. За БМП-дин къалпагъ алудна, ши­ки­­лар ягъиз башламишна. Машинрай хкадарна, хурухъди чиляй галчIур жез ва катиз, мад чилел ярх хъжез, къарагъиз, виликди физвай ва гранатометчикар алай чкаяр жагъуриз­ алахъзавай аскерин шикилар яна”. Са 2-3 йи­къалай аскерриз газетдай чпин шикилар акунай.

Афгъанистанда Алескендер 9 йисуз хьана. 1981-1989-йисара Афгъанистанда Алескендеракай Батчинский дивизиядин “Солдат России” газетдин кьилин редакторни хьана. Адалай кьулухъ ада “Го­лос афганца” радиостанцияда кIвалах­на. Советрин аскеррикай, офицеррикай гзаф зарисовкаяр, макъалаяр, очеркар кхьена. Афгъа­нистандай Ватандиз хтайла, ада Киев­дин военный округда кIва­лахна. Вичин къуллугъдин везифаяр намуслувилелди кьи­лиз акъудна. СССР чкIайда­лай кьулухъ адавай Украинадин присяга кьабулун тIалаб­на. Лезги хци икI лагьана: “Чи Ва­тандин Армиядин присяга за садра кьабулна. Маса гьукуматдин присяга за кьабулдайди туш”.

Гьа икI, гъетягъви Ватандиз хтана ва ам 201-дивизиядин “Солдат России” газетдин кьилин редакторвиле тайинарна. 2002-йисуз Алескендер Энверович Рамазанов пенсиядиз фена. 20 йисалай виниз ада “Солдат Рос­сии”, “Фрунзевец”, “Ленинское знамя”,  “Красная звезда”, “Красный воин” военный газетра кIвалахна. 9 йисуз Афгъанистанда вилериз акур вакъиайрикай “Война затишья не лю­бит”, “Дивизия цвета хаки”, “Зачем мы вер­нулись, братишка?”, “Последний легион им­перии”, “Родная афганская пыль”, “Трагедия в ущелье Шаеста” ктабар акъудна. Афгъанистандин дяведа къалурай игитвилерай ва армияда намуслувилелди къуллугъ авунай  адаз “СССР-дин яракьлу кьушунра Ватандиз къуллугъ авунай” Яру Гъед орденар ва “Военный лайихлувилерай” медаль ганва­.

Назир  Шихгьасанов