Библиотека — и гаф чаз виридаз хьсандиз таниш я. Библиотекаяр мус арадал атана? Анра ктабар кIватIиз, хуьз ни башламишна? Вучиз абуруз библиотекаяр лугьузва? За и кардиз артух фикир ганачир, мумкин тир идалай къулухъни тагун, эгер зи гъиле 2004-йисан декабрдин вацра акъатнавай “73-регион” (Ульяновск шегьерда) газет гьатначиртIа.
ИкI, а газетда кхьенвайвал, библиотека гаф грек чIалан “ктабар” ва “хуьзвай чка” гафарикай, “ктабар хуьдай чкаярни” лап дегь заманайра арадал атана. Къадим Грецияда библиотекаяр килисайра авай. Сифте библиотека ачухай касни Аристотель яз гьисабзава. Чи девирдин сад лагъай асирда Къадим Римда библиотекайрикай анжах диндиз къуллугъзавайбурувай ва девлетлуйривай менфят къачуз жезвай.
Къадим Россияда сад лагьай библиотека 1037-йисуз Ярослав Мудрыйди Софийский соборда ачухна. XVIII асирдин сифте кьилера Россияда, I Петрди реформаяр тухун себеб яз, светский ва илимдин литература авай библиотекаяр арадал къвез башламишна.
Сифте яз Петербургда ктабрин чIехи коллекция I Петрдин тапшуругъдалди кIватIнай. 1725-йисуз и коллекция илимрин Академиядив вахкана.
1775-йисуз Москвадин университетда илимдин библиотека ачухна. Идалайни гъейри, XVIII асирдин эхирра Россияда кIелзавайбурув ктабар пулунихъ вугудай библиотекаярни арадал атана.
1814-йисуз Петербургда Публичный библиотека ачухна. Ам революциядилай виликан Россияда виридалайни чIехиди яз гьисабзавай. Библиотекайрин кьадар къвердавай артух жез эгечIна. Губернийрин, уездрин библиотекаярни арадал атана. Амма абурун кьисмет регьятди хьанач. Пачагьдин полицияди библиотекайрин кIвалахдал къадагъа эцигай вахтарни хьана. Асирдин юкьвара, агьалийрин наразивилер себеб яз, виликдай агалай библиотекаяр кардик кухтуна ва цIийибур ачухна.
1862-йисуз Москвада Румянцеван музейда ачухай библиотека къенин девирдани чи уьлкведа чIехибурукай сад яз ама.
Гьазурайди — Хазран Кьасумов
