Алай йисуз “Мавел” чапханада алим, писатель, общественный деятель Къурбан Халикьович Акимован “Азадвилин философия” ктаб чапдай акъатна. Рецензентар философиядин илимрин доктор, ДГУ-дин профессор О.М.Гьуьсейнов ва ДГПУ-дин профессор М.М.Къурбанов я.
Алатай йисуз алимди кlелдайбурун ихтиярда “Лезги халкьдин философия” тIвар алай итижлу ктаб тунай. А ктабда лезги халкьдин философиядикай фольклорда, эдебиятда, тарихда ва адетра веревирдерзавайтIа, нубатдин ктабда азадвилин философиядин месэлайриз жуьреба-жуьре девирра дуьньядин халкьарин кьисметра килигнава.
КIелзавайдан чирвилерин алем гегьеншардай делилар, фикирар, веревирдер ктабда булдалди ава. Гьавиляй чавай алимди чIугунвай нубатдин зегьметдин бегьер халкьдин арада марифат чукIурдай хъсан чешмейрин сиягьдай яз гьисабиз жеда. Ктабдин рецензент, профессор О.Гьуьсейнова къейднавайвал, монография неинки Дагъустандин, гьакI Россиядин сергьятрани кIелдайбур патал менфятлуди я. Алимди-философди ктаб Москвадани чапдай акъудун, къецепатан чIаларизни таржума авун герек яз гьисабзава.
“И ктаб азадвилин месэлаяр ахтармишунин карда автордин нубатдин кам ва цIийи агалкьун я”, — рецентзентди лагьанвай келимайрихъ галаз чунни рейсад я.
“Инсан. Халкь. Азадвал” кьил ганвай сифте гафунилай башламиш жезвай ктабдин асул паяр алимди-писателди вад чкадал пайнава: “Инсанар сифте яшамиш жез башламишай девирдин жемиятда азадвал”, “Феодалрин девирда азадвал”, “Капитализмдин жемиятда азадвал”, “Социализмдин девирда азадвал”, “Олигархрин жемиятда азадвал”. Эхирдай веревирдер умумиламиш хъувунва. Ктабда бязи къейдер, ишлемишнавай литература ва О.М.Гьуьсейнован рецензия ганва.
“Лезги халкьдин философия” ктабдилай тафаватлу яз, “Азадвилин философияда” азадвал, аслу туширвал патал хейлин халкьари тарихда кьиле тухвай женгерикай галай-галайвал кхьенва. Амма вири кьилера лезги месэлайрикай, миллетдин лайихлу векилрикай ва азадвилин женгина абуру авур гьерекатрикай, гьам шаирри, гьам алимри къарагъарай месэлайрикай философиядин жуьредин веревирдер ава.
Ктаб кIелзавай касдиз эвелни-эвел лезгийрикай итижлу малуматар пара чир жеда, идалайни гъейри, авторди дуьньядин гьар жуьре девиррин хейлин философрин, писателрин келимаяр, абуру дуньядикай авунвай фагьумарни веревирдер лазим чкайрал чешне патал гъизва. Ашкара жезвайвал, им автордин еке зегьметкешвилин, арифдарвилин дережадин гьакъиндай шагьидвалзавай делилни я.
Месела, “Феодалрин девирда азадвал” паюна чал жуьреба-жуьре халкьарин цIудралди алимрин-философрин, шаиррин тIварар гьалтзава, азадвал патал абуру авур крар, гьерекатар, кхьенвай эсерар чир жезва. Кьилди къачуртIа, кIелзавайбурун фикир желбун патал бязи тIварар кьан: Давдакь, Низами, Гьаким ибн Агъа ал-Ахцегь, Седредин Сулейман ал-Лакзи, Дасхуьруьнви Моисей, Омар Хайям, Франческо Петрарка, Куьре Мелик, Миграгъ Къемер, Ялцугъ Эмин, Кьуьчхуьр Саид, Лезги Агьмед, Эразм Роттердамский, Аввакум Петрович, Гьажи Давуд, Мегьамед Ярагъви, Нуредин Шерифов, Антон Чехов, Жан-Жак Руссо, Лезги Фетали хан хьтин хейлин маса ксарини азадвиликай авунвай фикирар, и темадай кхьенвай эсерар, келимаяр гъуналди, алимди ктабдин метлеб артухарнава; материал кIелчи сугъул ва кагьул тийидайди хьанва.
Маса гафаралди лагьайтIа, 160 чиникай ибарат ктабди кIелзавай касдиз жуьреба-жуьре рекьерай тамам чирвилер гуда. Гьавиляй цIийи ктаб алимриз, муаллимриз, студентриз, мектебрин чIехи классра кIелзавайбуруз ва азадвилин философиядин месэлайриз итиж ийизвай вирибуруз теклифнава.
Куругъли Къалажухви
