(Эвел — 47-48-нумрайра)

Акьуллу женгчи

“Гьар са месэла ислягьвилелди гьялна кIанзавайди я”, — лугьудай ада. Дидед чIал хуьн ва вилик тухун патал алатай асирдин 60-йисара “РикIин гаф” кIватIалди чIугур женгиник Ядуллагь Шейдаева ла-йихлу пай кутунай. Садра кIва­тIал­дик квай бязи ксари чи республикада Лезги драмтеатр, гьакIни дидед чIалан муаллимар гьазурдай техникум ва вуз кардик кутун паталди КПСС-дин ЦК-диз чар кхьена гьазурнавай. Чарчин эвелда Совет гьукуматдин сиясатдикай пис кхьенвай бязи фикирар авай. “Ваъ, икI жедач, — лагьана Ядуллагь муаллимди. — Акси яз, чна Совет гьукуматдин тарифун герек я. Ада чаз мектебра дидед чIалал тарсар гудай, газетар, журналар, ктабар чапдай акъуддай мумкинвилер гана лагьана, ам къайгъудар гьукумат тирди ма­лумарна, муькуь затIар тIа­лабна кIанзава. Виликан ча­рарал вад виш, агъзур къул алай­­тIа, гиландал 3-4 агъзур къул хьун герек я. Къулар чIуг­вазвайбурук фялеяр, муаллимар, къуллугъчияр, алимар, къелемэгьлияр, пенсионерар, жегьилар хьайитIа, хъсан я. Къуй Москвада авай хахайриз винидихъ къалурай затIар, крар анжах чна ваъ, халкьдин вири къатари тIа­лабзавайди хъсандиз акурай”.

ГьакI хьанай. Чар, пуд вацра гьазурна, арадиз гъанай. Партиядин регьберрал и чар гьам Дагъустандин кьилин почтадай ракъурна агакьарнай, гьамни — Москвадиз фена. Жаваб геж хьайила, мад гъилера месэла къарагъарнай.

КцIарин радиодин редакторвиле кIвалахдайла, ада кьилин тешкилатдин вилик са бязи месэлаяр къарагъарнай. Вини кьиле авайбурун тапшуругъдалди инай анжах хабарар гана кIанзавай, маса — затI­ни. Гьа хабарарни цензурадин гуьзчивилик кваз гьазурзавай. Женгчидихъ ла­гьай­тIа, маса ният авай. Адаз чкадин радио халкьдин тарих, меденият, ацукьун-къарагъун, музыка теблигъдай, хайи чIал хуьз куьмек гудай алатдиз элкъуьриз кIанзавай. ИкI, ам очеркрилай гатIунна, ахпа зегь­мет­чийрикай гьазурнавай передачаяр, ара-ара чи къагьриманриз ва медениятдиз талукьарнавай очеркар … И карди Яру империядин гъилибанрик къалабулух кутуна. Абуруз радиоди халкьдиз вичин тарих, меденият, жуввал чирзавай передачаяр гана кIан­за­ва­чир. Ядуллагь муаллимди, гьа са вахтунда халкьарин дуствиликай, пар­тиядин къараррикай, коммунистрикайни очеркар гьазуриз, гуьзчийрин вилериз руг язавай. ГьакI ятIа­ни, са шумудра редактордиз басрухар ганай, амма кас гафунилай элячI­на­чир. Адан передачайри райондин уьмуьрдиз цIийивал гъизвай, халкьдик руьгь кутазвай. Гьар юкъуз лезги чIалалди “рахазва КцIар” гафарихъ, лезги передачайрихъни музыкадихъ яб акалун кцIарвияр патал сувар тир. Гьа икI, ада кцIарвий­риз шадвилер багъишзавай, абурук руьгь кутазвай. КцIар­вийрини, чIехи гьуьрметдивди тIвар кьаз, ам халкьдин тарихдиз хкажзавай. Ингье…

Эхирдай…

Вичин акьул-камалдалдини гьакъисагъ зегьметдалди хайи халкьдал абур гъизвай кьегьал хцин уьмуьр садлагьана кьатI хьана. 1982-йисан 10-октябрдиз авариядик телеф хьайила, Я.Шейдаев 53 йиса авай. Ам икьван фад халкьдивай къакъатдайдахъ садни агъазвачир. Заз лагьайтIа, ам гилани жанлуди хьиз ава. Вучиз лагьайтIа, зал адан тIвар гьуьрметдивди кьазвай инсанар гьалтзава,  ам рикIел хкизвай кIелдайбур аквазва.

Ада вичин дуьнья дегишарна 10 йис тамам хьайи ­юкъуз за Забит муаллимдивай жузунай: “Куь рикIел Ядуллагь муаллим гьикI алама?” Куьрелди жаваб ганай шаирди: “Ядуллагь Шейдаев, къелемэгьли ва женгчи яз, чIехи дережа авай, уьмуьрда зурба гел тур, халкьдин къайгъуда хьайи акьалтIай ватанперес тир”. И кьетIен къиметдин керчеквал садрани квахьдач…

Муьзеффер Меликмамедов