Эвел — 2022-йисан — 49-51, 2023-йисан 1-3, 5-8, 10-нумрайра)

Ругуд лагьай къайда:

Сифетар субутунин карда чIехи кьве къадагъа крарикай яргъаз хьун лазим я: 1 — ухшамишун (араб чIалалди “тамсил”), 2 — тегьер, гьал гун (араб чIалалди “та­к­йиф”):

1. Ухшамишун (“тамсил”) — им Аллагьдин са сифет субутзавай касдихъ ихьтин инандирмишвал хьун я: вичи субутнавай Ал­лагьдин сифет, ухшар яз кьазва бендейрин (халкьнавай затIарин) сифетриз (яни Халикьдинни махлукьатдин сифетар (качества) сад-садаз ухшар яз кьазва (гьисабзава). Им, гьелбетда, батIул ва чIуру инандирмишвал (вероубеждение) я ва идан гьакъиндай гьам Къуръандинни Суннадин (“самъдин”) ва гьамни акьулдин делилри шагьидвалзава.

Эгер Къуръандинни Суннадин (“са­мъу”) делилрикай лагьайтIа, чавай инал Ал­­лагь-Тааладин гафар гъиз жеда (42-су­ра, 11-аят, мана): “Адаз ухшар (тешпигь) хьтин са шейни авач, ва Ам — Вири Ванер Къведайди, Вири Аквадайди я”,  ва гьакIни ла­гьанва Къуръанда (112-сура, 4-аят, ма­­­­­­на)­: “Ва хьайи туш (авач) садни Адаз бара­барди ва ухшарди (я Адан сифетра ва тIва­рара, я Адан крара — Вине я Ам ва Пак я)”.

Эгер акьулдин делилрикай лагьайтIа, абур са шумуд патахъай гъиз жезва.

Сад лагьайди. Виридаз чизвай ва малум кар я: дугъриданни, затдин (зат — сущность) гьакъиндай Халикьдин ва “халкьнавай затIарин” (махлукьатрин) арада тафа­ват (фаркь) авайди ва и карди абурун кьведан арада сифетрин  жигьетдайни тафават (фаркь) хьун важиблу (ва чарасуз) ийизва. Вучиз лагьайтIа, гьар са шейинин си­фетар ярашугъ я (кутугнава, дуьз къвез­­­ва) анжах адаз вичиз. И кар чпихъ та­фа­ватлу затар авай, гьар жуьре “халкьнавай затIарин” сифетрай загьир (ашкара) жезва, мисал яз: деведин къуват тафаватлу я цекврен къуватдилай, амма гьам мумкинвилерал гьалтайла ва гьамни са кар арадал гъунин патахъай абурухъ шериквал (схожесть) авазва, мисал яз, пар деведивайни ялиз жезва, цеквревайни, ибурухъ кьведахъни пар ялдай мумкинвал ава, чпин къуватрин, ала­кьун­рин арада еке тафават аватIани, деведин парни цекврен пар мегер сад яни?! Эгер халкьнавай затIарин арада чаз тафаватлувал икI якъиндаказ ашкара ятIа, дугъриданни, вири патарихъай Вич тамам тир Халикьдинни, Ада зайифвилер кваз халкьнавай бендединни арада тафаватлувал хьун лапни ашкара жезва кьван ва а тафаватлувал генани (серягьтсуз кьадар) артух тирди инсандин акьулди аннамишзава.

Кьвед лагьайди. Лугьун лазим я: Вич вири патарихъай тамам Халикь тир Рабби — гьикI ухшар (тешпигь) жеда кьван Вичин­ сифетра Вичи халкьнавай затIарин сифетриз, абур чеб (яни халкьнавай затIар) а Раббидин махлукьар тирла, гьа са вахтунда чпиз нукьсанвилер (кимивилер) авайла ва гьакIни абур  муьгьтеж тирла чеб тамам гьалдиз гъидайдаз (мисал яз, начагъ инсан муьгьтеж я Аллагьди сагъвал гунихъ ва икI мад…)?! Бес, Халикьдин сифетар махлукьрин сифетриз ухшар гъидай инандирмишвал хьун — им Халикьдин гьахъдиз кимивал (нукьсанвал) гун тушни?! Дугъриданни, тамамди тешпигь авун нукьсан квайдаз (кимивал авайдаз) — и карди тамам тирдаз нукьсанвал гузва.

Пуд лагьайди. Дугъриданни, чаз аквазва халкьнавай затIарин жигьетдай чпин тIварар сад хьтинди тирбур, амма гьакъи­къатда ва “тегьерда” (гьалда) абур тафаватлу я, месела: инсандиз авай гъил филдин гъил хьиз туш ва адаз авай къуват де­ведин къуватдиз барабар  туш — а тIва­рарин жигьетдай абур сад ятIани — яни имни гъил я ва атIамни гъил я, имни къуват я ва атIам­ни къуват я, амма абурун кьведан арада еке тафават ава гьам “тегьерда” (гьалда) ва гьамни лишанра. И кардай чир жезва тIварара, сад хьиз хьуни — лазим ийизвач абур гьакъикъатда сад хьиз хьун, яни абурун тIварар сад хьиз кьуналди, нетижада абурун тегьерарни, лишанарни чарасуз сад хьиз жезва лугьун батIулвал я.

Ва “тешпигь авун” ам ухшар авун хьиз я, амма абурун арада тафават жезва — ухшар авун ам вири сифетра сад хьиз авун я, ва “тешпигь авун” ам чIехи пай сифетра сад хьиз авун я, амма “ухшар тавун”. “Ухшар авун” — им Аллагьдин сифет адан са махлу­кьатдин сифетдиз ухшар гъун я, ам­ма “тешпигь авун” — им Аллагьдин сифетдиз вуна са жуьредин образ гун я жуван гимандалди, фантазиядалди. Аллагьдин сифетрив и кьве жуьре эгечIунни батIулвал я. Бес Ал­лагьдин сифетар чна гьикI кьатIу­нун лазим я? Чна а сифетар га­фаралди лу­гьузва, ма­на дегишар тавуна, я жуван акьулдалди ба­я­нарни тагана, я абурун ма­на инкарни тавуна, я а сифетриз ухшарвилерни, тешпигьар­ни тагъана. Са гафуналди, Аллагьдин сифетрикай рахадайла, абур гьа шариатдин текстера атанвай гафаралди лугьун лапни лайихлу я, вучиз лагьайтIа, и месэладив и къайдада эгечIун Къуръандихъ галаз дуьз къвезва. Аллагьди 42-сурадин 11-аятда лугьузва (мана): “Ва хьайи туш (авач) садни Адаз барабарди ва ухшарди (я Адан сифетра ва тIварара, я Адан крара — Вине я Ам ва Пак я)”.

2. Тегьер, гьал гун (араб чIалалди “та­кйиф”) — им Аллагьдин са сифет субутзавай касдихъ ихьтин инандирмишвал хьун я: “Аллагь-Тааладин сифетар гьа ихьтинбур я, ихьтинбур я…” лугьуз, а касди са сифетар тайинар ийизва, са шейинихъ галаз ухшар ийиз. Имни батIул инандирмишвал тирдан гьакъиндай гьам Къуръандинни Суннадин (“самъдин”) ва гьамни акьулдин делилри шагьидвалзава.

Эгер Къуръандинни Суннадин (“са­мъу”) делилрикай лагьайтIа, чавай инал Аллагь-Тааладин гафар гъиз жеда (17-су­ра, 36-аят, мана): “Ва табий жемир (вун) ваз чирвал авачир кардиз (такур шей акуна лугьумир, ван татай кар ван атана лугьумир, субутсуз гиманриз, фи­кирриз табий жемир — субут ая, якъиндиз чира — ахпа гаф лагь ва я кар ая). Гьакъи­къатда, ван хьунин гьисс, акунин гьисс ва рикI — абу­рун виридан патахъай хабар хкьада (ин­сандивай ва абурувай гьардавай хабар хкьада инсандикай)”.  Чи Раббидин сифетрин гьалдикай (тегьердикай) чаз чирвал авачирди малум кар я, вучиз лагьайтIа­, Ал­лагьди чаз абурукай (яни сифетрикай) ха­бар ганва, амма абурун  гьалдикай (те­гьер­дикай) хабар ганвач. Гьавиляй чи патай­ абуруз гьал (тегьер) гун — им чун чаз чир­вал авачир кардиз табий хьун жезва ва чи чирви­лери кьатIун тийизвай шейиникай гаф лугьун­ жезва. Ихьтин кар ийизвай ксариз винидихъ гъанвай аятда Аллагьди къурху ганва.

Гила акьулдин делилдикай лугьун: дугъриданни, са шей (затI) — адан сифетрин гьалдикай (тегьердикай) чир жеда, анжах чир хьайила адан затдин (зат — сущность) гьалдикай (тегьердикай) ва я адахъ галаз сад хьиз тир адаз ухшар шейи­нин гьалдикай (тегьердикай) чир хьайила; ва я адакай дуьз (гьахъ) хабар ганваз хьайила. Вири и рекьер авачиз, Аллагь-Тааладин  сифетрин гьалдин (тегьердин) гьакъиндай абуруз гьалар (тегьерар) гун батIул ва дуьз тушир кар я!

Ямин Мегьамедов, диндин алим