Муьгьуьббатдин тахтунал хьиз…

И кас чи арада амачиз саки 30 йис алатнава, амма адан ажайиб жанлу, ширин сес (композиторри адаз  “бархатный”, лезги­далди “махпурдин” сес лугьуда) чи япарай, руьгьдай садрани акъатдай хьиз туш. “Яраб зи яр вуж жедатIа? Адаз зи рикI хуш жеда­тIа?” чIагъандихъ галаз  Айдунбега  лугьу­дайла, адан устадвили чи гуьгьуьл ирид цавариз акъуддай хьиз жеда. Белки, чи вилерикай вири Лезги ватанар карагда: Кетин кьилни, Шалбуздагъни, КIелез хевни, Кьелягъ тIулар­ни, Самурдин тамни, СтIалрин булахарни, КцIарин талаярни…

Устад манидар хьиз, гьакьван бажарагълу артистни, радиодин дикторни, зарафатринни хъуьруьнрин сагьибни, дустарин дустни, аялрин гьуьрметлу бубани, мехъерринни межлисрин тамадани… тир эхир ам чи! И вири терефар рикIел хтайла, лугьуда: кьисметдин инсафсузвал вуч я! Гьихьтин инсанар гьикьван фад чавай къакъудзава!..

Айдунбега вичикай фикирдай хьиз тушир. Масадан (чидайданни, течирданни) дерди туькIуьриз, ам, гьи чIавуз хьайитIани, са кIва-чел акъваздай. Зи  и гафар тестикьарзавай фи­кир адан уьмуьрдин юлдаш Умуятани лагьанва (“ЛГ”-дин 1997-йисан 7-февралдин нумра): “Айдунбеган къилих, ачухвал себеб яз, ам гзаф вахтара масабурун дердийрин гуьгъуьна жедай… Ихьтин дуьшуьшра папан наразивилиз жаваб гудай: “Я Умуят пайгъам­бар, де вуна лагь, мехъерзавай, зи куьмек ге­рекзавайдаз гьикI ваъ лугьуда?..”

Гьа ихьтин къилихди ам вирибуруз мукьва ва гьакьван кIанидини авурдал шак алач. “Халкьди зун рикIел хуьда!” — инанмиш тир кас вичин кьисметдихъ.

Къе бес чна ам, чи арада амайди хьиз, рикIел хкизвачни? Чи рикIел вичин вахтунда уьтквем журналист, жумарт рикI хьайи кас ва шаир Кьурагь Шамсудин Исаева Айдунбег Камилован гьакъиндай лагьай гафар хквезва: “Рагьметлу Айдунбег Камилов экуь дуьньядал 50 йисуз яшамиш хьана ва ада михьиз Дагъустандин искусствода чIуриз тежер дерин гел туна. Ам экуь дуьньядал ала-мачтIани, адан нефес, адан гьевес, адан сес чахъ гьар юкъуз галукьзава. Чна гьахълу­даказ Айдунбег Камиловал, ам лезгийрин ­юкьни-юкь тир Кетин дагъдин ценерив гвай  ашукь Саидан ватанда,  Кьуьчхуьррин хуьре дидедиз хьунал дамахзава. Ам хайи йисни женги­нинди, уьмуьрни женгининди хьана. Яратми­шунарни женгининбур я лагьайтIани жеда…

Вичиз авай са хцелни Айдунбег Камилова Саидан тIвар эцигна: “Къуй, гьа Саид хьтин уьтквем хва хьурай вакай!” лагьана”. (“ЛГ”-дин 2001-йисан 22-февралдин нумра).

За фикирзавайвал, ихьтин бубадиз кIани уьтквемвал къенин йикъара вич  Дагъустандилай яргъарани машгьур хьанвай Айдунбеган руш Гуьллера ийизва. Ам неинки Да­гъустандин, гьакI чIехи Урусатдин гзаф пипIе­риз ва  инсанрин кьисметриз талукьарна, вичи арадал гъанвай телетамашайрин чIехи са шумуд проектдин автор, гьахьтин рикIел аламукьдай шабагьринни сагьиб я.

Журналиствилин кеспи рушаз мукьва авурди буба тирдал шак алач. Руша буба икI рикIел хкизва: “Агь, Умуят пайгъамбар, зи гъа­вурда вун геж акьада”, пIузаррик — хъвер, сесиник сефилвал кваз лугьудай дахди. “Куьне вуч лагьайтIани, халкьди зун рикIел хуьда”. Гьа икI дах вири инсанрихъ инанмиш тир, вичиз са ни ятIани писвал ийидайдахъни агъа­дачир. Вичихъ авай вири — экв, нур, чимивал, кIанивал инсанриз гуз алахъ­­дай, эвез яз, вичиз затIни къачудачир…” (“ЛГ”-дин 1997-йисан 7-февралдин нумра).

Ихьтин тербияди лигимарай рушакай халкьдин дердийрин яцIа гьахьдай журналист-публицист тавуна тадай жал!..

Айдунбег Камилован амай вири алакьунрилай заз адан шаирвал гзаф мукьва хьана. ГьикI хьи, газетдин редакциядиз кIвала­хал атайдалай кьулухъ адан саки вири эсерар (шиирар) зи гъилелай газетдин чинрал фе­на. Эхиримжи сеферда 1991-йисан 28-фев­ралдиз. Чаз, яратмишзавай ксариз, са ар­тух хабар авачиз, Айдунбег, начагъ яз, Ма­хачкъаладин а чIаван 1-нумрадин больницада (гилан ортопедиядин азаррин центр) духтуррин гуьзчивилик квай. ГьикI ятIани, са няниз, гьа азарханадиз физ, рекье зал чи къенин йикъарин арифдар, писатель Къурбан Халикьович Акимов гьалтда. Вич лугьумир, ам больницада авай Айдунбегал кьил  чIуг­ваз физвай. Зунни адаз юлдаш хьана. Чун, кьве миграгъви, акур Айдунбеган гуьгьуьл, за кьатIайвал, гьа Эренлардив кьван агакьнай жеди. Чи рикIелай вахт алатна. Са чIавуз духтурханадин медсестрайри (кьве тIавус  руша) чи рикIел чун авайди азархана тирди, азарлудазни дарманар гун герек тирди хкана. Айдунбега къе вичив садрани жа­гъун тавур хьтин кьве дарман агакьнава, гуьгьуьл хъсан хьанва лагьанай. Гьайиф, са тIи­мил йикъарилай чав чIуру хабар агакьнай…

Гьа чIавуз “Коммунист” газетда (гилан “Лезги газет”) чап авур Айдунбеган шиирар зи вилик кума. Абур метлеб са чIавузни квахь тийдайбур, вини дережадинбур я. Гьавиляй гилани чна абур и нумрада куь вилик хкизва.

Айдунбег Камилован шаирвилин  ирсина кьилин чка ада вичин хуьруьнви, Дагъустандин классик Кьуьчхуьр Саидан кьисметдикай кхьенвай поэмади кьазва. Адаз чи гзаф критикри, шииратдал рикI алайбуру виниз тир къимет ганва. Шаир ва мухбир Шамсудин Исаева и эсердиз, сифтебурукай яз, “Ашукьдикай гимн” лагьанва. “Куьчхуьр Саидакай сифте яз лезгийрин гилан несилриз 1936-йисуз “Комсомольская правда” газетдиз акъатай СтIал Сулейманан “Жувакай ихтилат” суьгьбетдай малум хьана. Адалай кьулухъ, 1939-йисуз кхьей Къияс Межидован “Масан” поэмадани “Ингье тамам саз кьур гъилер” тIвар алай Саидан чIалар ишлемишнава. Ан­жах дяведилай гуьгъуьнин йисара шаирдикай тамамвилелди малуматар, цIийиз гьат хъувур са шумуд ши-ир школайрин учебникриз акъуднай. Хуьруьг Тагьирани Къияс Межидова “Ашукь Саид” пьеса, Агьед Агъаева, Назир Агьмедова, Гьажи Гашарова адакай очеркар кхьена. Гила шаирдин яратмишунар, школайра хьиз, педучилищейрин ва  вузрин программайрикни кутунва.

Вич рекьидалди 10 йис амаз, кьуьчхуьрви­ машгьур манидар, актер, шаир, музыкант ва драматург Айдунбег Камиловани вичин маш­гьур хуьруьнвидикай рекьин тийир эсер — “Кьуьчхуьр Саид” тIвар алай поэма кхьена”­.  (“ЛГ”-дин 2001-йисан 22-февралдин нумра).

Шамсудин Исаев гьахъ тир. А.Камилован­ поэмади чи алай аямдин лезги шииратда садавайни эвез ийиз тежедай хьтин лайихлу чка кьунва. Поэма чи гзаф учебникрани кIва­тIалра акьалтзавай несилри кIелун ва  веревирд авун паталди чапнава. Инлай кьулухъни, чIехи классикдин ирсиникай рахадайла, А.Камилован эсер галачиз, ихтилат тамамди жедач.

ЧIехи ватанперес ва публицист, алим, гьикаятчи Къ.Х.Акимова “Лезги зарияр” тIвар алай куьмекчи ктабда (справочникда) А.Камиловакай кхьенва: “А.Камилова Белижда юкьван школа (1959) ва Бакуда театрдин институт (1964) куьтягьна. Лезги театрда ва 1966-йисалай Махачкъалада, ДАССР-дин радиокомитетда кIвалахна: ина ам, кье­тIен алакьунар авай диктор, журналист ва манидар яз, халкьдиз машгьур ва истеклу хьана. Адал “Лезги Левитан” тIвар акьалт­на. (ТIвар кьунвай ктабдин 216-чин).

Айдунбегал халкьди ва вичи ганвай тIва­рар мадни алай: “Чинеррин пачагь”, “ЧIулав”, “ЦIарубег” ва икI мадни. Вири и  тIварарани адан аламатдин алакьунринни, къилихдинни яржар авайдал шак алач.

Айдунбег Камилован — манидардин, шаирдин, музыкантдин ирс халкьдив гума. Вични чи рикIера сагъ я, вичин ажайиб хъуьруьн­ралди чи руьгьдин серинар цIуруриз куьмекзава. Агъадихъ чна адан чи гъилера амай шииррикай чапзава.

Мердали  Жалилов