Мукьвара “Лезги газетдин” редакциядив Ярагъ Мегьамедан тIварунихъ галай мергьяматлувилин фондунин председатель, Дагъустандин лайихлу экономист Гьажибуба Рустамовалай чар агакьна. Авторди Кьиблепатан Дагъустан яшайишдинни экономикадин жигьетдай вилик финиз талукь месэлаяр къарагъарнава ва республикадин руководстводивай абур гьялуниз фикир гун тIалабнава. Кьилди къачуртIа, ана къейднава:
“Дагъустандин кьиблепата 1994-йисалай инихъ са жерге заводар, мижеяр гьазурдай цехар агал хьана. И карди бейкаррин кьадар артух хьуниз таъсирна. Чкадал кьил хуьдай шартIар тахьуникди, зегьметдиз къабил агьалияр, иллаки жегьилар, къазанмишун патал Урусатдин маса регионриз финиз мажбур хьана.
Алай вахтунда чи уьлкведин жуьреба-жуьре шегьерра са шумуд цIуд агъзурралди лезгийри кIвалахзава. Чи йикъарани лезги хуьрерай патарал физвай жегьилрин кьадар тIимил туш. ДапIарар язавай кIвалерин кьадар къвердавай гзаф жезва. Эгер гьалар икI давам жез хьайитIа, зи фикирдалди, тахминан 25-30 йисалай хейлин хуьрер ичIи жеда. И месэладин важиблувал республикадин, районрин кьилера авайбуру кьатIунихъ еке метлеб ава. Сифте нубатда, цIийи хизанар арадал гъизвайбуруз чкадал кьил хуьдай, кIвалахдай шартIар тешкилна кIанзава.
Лагьана кIанда, Гьукуматдин бязи къарарар кьилиз акъуд тавуна ама. Мисал яз, ихьтинбур:
— Урусатдин Гьукуматди 1995-йисан 12-октябрдиз кьабулай 1000-нумрадин “Россиядин Федерациядин кьиблепата сергьятдал алай районра яшайишдин, экономикадин, сиясатдин жигьетдай гьалар пайгардик кутун патал герек тир серенжемрикай” къарар;
— Урусатдин Гьукуматди 1997-йисан 10-сентябрдиз кьабулай “Дагъустандин экономикадин месэлайрикай” къарар. Инал ихтилат Дагъустандин кьиблепатан сергьятрал алай районра экономикадин азад зонаяр арадал гъуникай физва.
Кьиблепатан Дагъустандин тIебиат Дагъларин уьлкведин вири халкьарин еке девлет я. Саки 50 йис идалай вилик тайинарнавай цурун, къизилдин, багьа маса металлрин, газдин, нафтIадин мяденрикай менфят къачузвач. Абурун кьадар лагьайтIа, Дагъустанда Кувейтдилай пара ава. Мяденар кардик кутуни кIвалахдай цIийи чкаяр арадал гъида ва республикадин экономика вилик финиз таъсирда.
Самурдин тамун мумкинвилерикайни бес кьадар хийир къачузвач. Иллаки санаторияр, курортар арадал гъунин жигьетдай.
Дагъустанда алай вахтунда 3 миллиондилай виниз агьалияр яшамиш жезва. Гзаф чкайра хъвадай цин месэла хцидаказ акъвазнава. Чилин кIаник квай цин Самур-Кусарский (йикъан къене — 3500 агъзур куб.м.) ва Самур-Величаевский (йикъан къене — 2170 агъзур куб.м) чешмеяр кардик кутуртIа, вири республика хъвадай целди таъминариз жеда. Гьа са вахтунда хъвадай цин гзаф кьадар гьар юкъуз гьуьлуьз авахьзава. Алай вахтунда дуьньяда хъвадай цин са кубометрдин къимет 18 центдиз барабар я. Дагъларин уьлкведа авай кьван хъвадай цин чешмейрикай хийир къачуртIа, еке дуллухар арадал къведа, экономикани вилик фида.
Са кьве гаф переписдикайни лугьуз кIанзава. 2010-йисуз кьиле тухвай переписдин нетижайра, зи фикирдалди, Кьиблепатан Дагъустанда яшамиш жезвай агьалийрин кьадарриз талукь рекъемар дуьз къалурнавач. Переписдин нетижаяр гьакъикъатдихъ галаз кьадайбур хьун патал 2021-йисуз перепись паспортрални хайивилин гьакъиндай шагьадатнамайрал бинеламиш хьана тухвана кIанда.
Мад са месэла. Эхиримжи са шумуд йисуз хуьрерин, районрин, шегьеррин кьилер чкадин депутатри хкязава. За гьисабзавайвал, тайин тир хуьруьн, райондин кьиле вуж хьун лазим ятIа, халкьди хкяна кIанда. Гьавиляй вири халкьдин иштираквал аваз кьиле физвай сечкияр кардик кухтуртIа хъсан я. ТахьайтIа, бязи къуллугърал халкьдин месэлайрикай, яшайишдикай гьич хабарни авачирбур пайда жезва. Нетижада халкьди гьукумдиз ийизвай ихтибар зайиф жезва…
Гьажибуба Рустамов”.
Гьажибуба Рустамова вичин чарче къарагъарнавай месэлаяр важиблубур яз гьисабзава ва абур веревирд авун, гьялдай рекьер жагъурун патал ам депутатрин, шегьеррин, районрин кьилерин, юристрин, жемиятдин векилрин, хайи Ватан аваданлу хьунихъ рикI кузвай гьар са дагъвидин фикир желб ийиз алахънава. Чи фикирдалди, вири республикадин экономика патал еке метлеб авай месэлаяр талукь идарайри фикир тагана амукьдач. ИншаАллагь!
«Лезги газет»
