И мукьва чун Ахцегь райондин хуьруьн майишатдин управленидин (УСХ) начальник Арген Гьажиевич Гьажиевахъ галаз гуьруьшмиш хьана ва чна адавай 2017-йисан кIвалахдин нетижайрикай куьрелди суьгьбетун тIалабна.

— Алай вахтунда райондин хуьруьн майишатдин хиле 55 СПК, 19 КФХ, 11468 кьилдин карчивилин ва ЛПХ-рин майишатар кардик ква,- башламишна ада вичин суьгьбет. — Чи мулкарин умуми майданри саки 80200 гектар тешкилзава, гьа жергедай яз цаник квай чилери — 2100 гектар. Райондин зегьметчийри алатай йис набататчивиле ва малдарвиле хъсан нетижаяр аваз бегьемарна (кьилди къачуртIа, нехирар 207 гьайвандин артух хьанва). ИкI, 2018-йисан 1-январдин делилралди, райондин вири майишатра санлай 21511 къарамал ва 108409 куьлуь карч алай гьайванар ава.

Им алатай йисан дережадилай 1953 гьайвандин гзаф я. И агалкьуник “На­мус”­, “Берекат”, “Барцум”, “Умахан” СПК-ри ва кьилдин карчияр тир З.Муталибовади, К.Селимова еке пай кутуна. Абуру 1248 тонн, яни районда арадал гъайи умуми кьадардин 22,9 процент нек, гьакI малдарвилинни хпехъанвилин маса суьрсет гьасилна.

2017-йисуз гьар са каликай 2296 литр (виликан йисандалай 101 литрдин гзаф) нек ацана, санлай 3340 тонн як (алатай  йисан  дережадилай  15 тонн­дин гзаф), 28560 тонн нек (140 тонндин гзаф), 270 тонн сар (2016-йисуз — 265 тонн), 85 тонн вирт (2016-йи­суз — 80 тонн), 3950 агъзур кака гьасилна (асул гьисабдай ЛПХ-яр). 68 тонн як гьасилна маса гайи “Намус” СПК-дин тIвар кьун тавуна жедач.

Алатай йисуз салан майвайри 750 гектардин майданар кьунвай. Бегьерлувилин дережа — гьар са гектардай 365 центнер. Вири санлай 27375 тонн бегьер кIватI хъувуна (116 %). Картуфрин бе-гьер­ди 12800 тонн тешкилна, гьар са гектардай — 227 центнер (123 %).

2017-йисан тIебиатдин къулай шар­тIари багъманчивилин, магьсулдарвилин хилерани хъсан бегьер къачудай мумкин­вал гана. Вири жуьрейрин майишатра санлай 13120 тонн сортунин емишар кIватI хъувуна (313 %). 65 гектардин­ майданра цIийи багълар кутуна, гьа жергедай яз ичерин — 39,3 га, хутарин — 19,1 га, кIе­рец­динни емишрин — 6,6 га, фад бе­гьердал къведайбур — 15 га. Гьар са гектардай 17,8 центнер, санлай 1050 тонн, яни 2016-йисандалай кьве сеферда гзаф техил вахчуна. И карда иллаки “Хрюгский” СПК (555 тонн, гектардин бегьерлу­вал — 18,5 центнер), “Самурви” СПК (190 тонн, гектардин бегьерлувал — 19 цент­нер) вилик жергейра ава. 20300 тонн ве­къи алафар гьазурна (181%). Шаз 50 гьай­ван патал тайинарнавай МТФ-ни цIийи­­кIа туь­кIуьр хъувуна ва 40 гьайван куь­кардай фермадин эцигунар кьилиз акъудна.

Райондин администрацияди тереф хуьналди, хуьруьн майишатдин управлениди райондин сергьятра 5 инвест­проектда иштиракна. Абур бегьемарнава ва ишлемишиз вахканва. Малдарвиле гьайванрин сан артмишуниз кьетIен фикир гузва. И кар патал уьлкведи гьар йисуз куьлуь карч алай диде — гьайванар артмишуниз чара ийизвай субсидийрикай менфят къачузва. ИкI, алатай йисуз и мурадриз саки 6,0 миллион манат субсидияр къачуна. Шаз чпи кIвалах башламишзавай фермеррин тереф хуьн яз 5,6 миллион манатдин кьадарда ва хизанрин малдарвилин фермаяр патал 6,0 миллион манат грантар къачуна.

Хуьруьн чкайра яшайишдин гьалар хъсанарунин мураддалди “2014-2017-йисар патал ва 2020-йисан девирдалди хуьрерин мулкар дурумлудаказ вилик тухун” ФЦП-дай чи райондин 25 хизанди яшайишдин кIвалер эцигун патал 14,0 миллион манатдин кьадарда субсидияр ва Федеральный бюджетдай саки 40,6 миллион манатдин куьмек къачунва.

Гележегда райондин УСХ-ди республикадин хуьруьн майишатдин министерстводин программайра иштираквал артухардайвал я. 2020-йисал къведалди тайинарнавай планра хуьруьн майишатдин метягьар гьасилзавайбуруз гузвай субсидийрин кьадар 100 миллион манатдив агакьарун фикирдиз къачунва. Ида райондин хуьруьн майишат вилик тухуниз екедаказ таъсирда.

Дашдемир Шерифалиев