Заур Салигьов. Калукви Мегьамедкьасум бубадин птул. Мегьамедкьасум бубадикай ихтилат кватайла, са кар къейд тавуна жедач: ам Аллагьдин патай кьетIен пай ганвай динэгьли тир. Адаз гьатта Самур вацIа авай яд са легьзеда акъваз хьана акуналдай. И карни Рамазандин вацра авай «Ляйлятуль кадр» тIвар алай йифиз хьанай. Ихьтин аламатдин шикилар Аллагьди гьар низ хьайитIани къалурзавач, абур анжах хкянавай инсанриз аквазва.
Лезги, араб, урус, туьрк чIаларал мавлидар кIелзавай, нашидар (диндин шиирар) лугьузвай Заур Салигьован тIвар алай вахтунда неинки са Дагъустанда, Урусатда, гьакIни къецепатан са шумуд уьлкведа машгьур я. Яб гузвайдан рикIиз, руьгьдиз таъсирдай ширин ван авай лезги хва ихьтин дережайрив агакьун анжах тебрикиз жедай кар я. “Адахъ къизилдин сес ава”, “Ам Исламдин билбил я”, “Адан ванци рикIер муьтIуьгъарзава…” ибур, Заур Салигьован тIвар кьурла, инсанрин мецерал къвезвай гафар я. Мукьвара ам “Лезги газетдин” редакциядиз мугьман хьанвай. Чна адахъ галаз яратмишунрин рекьикай, диндикай, чи халкьдин эдебдикай, ахлакьдикай ихтилатарна.
— Мавлидар кIелиз зун 1995-йисалай гатIунна, — суьгьбетзава Заур Салигьова. — Сифте — туьрк чIалал, гуьгъуьнлай — лезги, араб, урус чIаларални. ГъвечIи чIавалай диндал рикI алаз чIехи хьайи заз и рехъ жуваз кутугайди яз акуна. И рекье зи сад лагьай муаллимни дах Салигь гьажи Салигьов я. Ада заз чирвилерни гана, тербияни. Къе жув са кьадар яшариз акъатнаватIани, за дахдивай чирвилер къачун давамарзава.
- Заур стха, вуна лезги чIалал лугьузвай нашидрин чIаларин авторар вужар я?
— А чIаларин чIехи пай заз дахдин архиврай жагъана. Динэгьли тир ада вичиз акур, жагъай араб, туьрк чIаларал, аджамдал кхьенвай кьван чешмеяр санал кIватIна. Чна абур, гзафни-гзаф аджамдал кхьенвай чешмеяр, лезги чIалаз элкъуьрна. Гьайиф хьи, пара чIаларин авторар вужар ятIа чидач, гьикI лагьайтIа, чешмейра абурун тIварар къалурнавачир. Мад за лугьузвай нашидрин арада Етим Эминан, Хпеж Къурбанан, чи лезги вах Надия Абдурагьмановадин ва масабурун чIаларни ава.
Чи йикъара лезги чIалал диндин шиирар кхьизвайбурун кьадар тIимил я. “Лезги газетдикай” менфят къачуна, заз чи шаирриз диндин чIалар кхьинизни кьетIен фикир гуниз, абур халкьдин гегьенш къатариз раиж авуниз эвер гуз кIанзава. Зани жуван яратмишунра абурукай менфят къачудай. Килиг садра алай аямдин лезги манидарри тамамарзавай манийриз. Белки, дуьньядин винел лезги чIалал мани кхьин тавунвай рушан тIвар аламач жеди. Бес чахъ маса темаяр тIимил авани? Халкьдикай, ватанпересвиликай, милли кьегьалрикай, диндикай, тарихдикай, машгьур рухвайрикай… И сиягь мадни давамариз жеда.
- Диндин шииррикай ихтилат кватайла, зи рикIел чахъ галаз кIвалахзавай Мурад Саидова авур са ихтилат хквезва. Вич садра авар халкьдин векилар алай са межлисдиз акъатналда. Рахунрин арада, гьикI ятIани, абурукай сада, “бес лезгийрихъ диндин шиират мус хьайиди я кьван, квехъ ахьтин чIалар кхьизвай шаирар авайди туш” лагьаналда. Гьикьван алахънатIани, гафаралди вичивай аварви гьакъикъатдин гъавурда тваз хьаначалда. Адаз лезгийрихъ диндин девлетлу шиират авайди субутун патал Мурад анжах диндин шииррикай ибарат кIватIал гьазурунив эгечIна. Мукьвара ада и кIвалах акьалтIарда. А ктабда икьван чIавалди гьич санани чап тахьанвай эсерарни гьатда. Мисал яз, ашукь Ширинахъ диндин шиирар ава лагьана ни фикирдай? Ава, садни-кьвед — ваъ, са шумуд. Са гафуналди, Заур стха, виликдай диндикай кхьизвай авторар гзаф авай. Чи йикъара, вуна лагьайвал, тIимил хьанва. Аллагьди гайитIа, инлай кьулухъ, белки, пара хъжен.
Заур стха, вун мукьвал-мукьвал диндин къайдайрал амална кьиле тухузвай мехъеррик физва. Ихьтин мехъер адетдин лезги мехъерилай квелди тафаватлу жезва? Адахъ гьихьтин лайихлувилер ава?
— Мусурманрин адетралди кьиле тухузвай мехъерин кьетIенвал, сифте нубатда, Аллагьдин къанунрал ва Мугьаммад пайгъамбардин рекьел амал авуникай ибарат я. Ихьтин мехъерал жуьреба-жуьре къалмакъалрин, нагьакьан маса крарин себебдиз элкъвезвай ички жезвач, манияр лугьузвач, кьуьлер ийизвач. Къуръан, нашидар кIелзава, цIийи хизан кутазвай жегьилриз ахлакьдикай, эдебдикай, сад-садан вилик гъуьлуьнни папан мажбурнамайрикай ихтилатзава, Аллагьдин, Пайгъамбардин тарифарзава. Са гафуналди, вири хийирлу крар, насигьатар, меслятар я. Гзаф дуьшуьшра жегьилриз чпин мехъер и къайдада тухуз кIанзавайла, диде-буба акси жезва. Абурухъ маса дердияр ава: “Бес чун мукьва-кьилидин мехъерик фейиди я, ана чна еке харжар, кьуьлер авурди я, пулар кхьейди я…. Ихьтин мехъерик мегер абур хкведани? Чна тухвай пулар хкидани?.. Мехъер шадвал я, кьуьлер авуна кIанда, мугьманрин вилик ички эцигун герек я ва икI мад…”, — лугьузва абуру.
Гзафбуруз мусурсанрин къайдайрал амална кьиле тухузвай мехъерар акунвач, гьавиляй абур акси жезва. Сифте яз ихьтин мехъерик атай са дишегьлиди икI лагьанай: “Эрекь хъвайила, зи итимдивай вичел гуьзчивал тухуз жезвач. Саки гьар мехъерик къалар акъудзава, кукIунар жезва, сада-садан тIишер какадарзава. Аллагьдиз шукур хьурай, и мехъерилай чун са къалмакъални тахьана, сагъ-саламатдиз кIвализ хъфида”. Диндин шартIарал амална кьиле тухузвай мехъерин лайихлувилер къалурун патал тек са и мисал гъун бес жезва.
И ва хейлин маса месэлайрикай чна яргъалди суьгьбетарна. Абур вири кIелзавайбурун фикирдиз гъизвач. Эхирдай за Заур Салигьовавай мукьвал тир девирда адан вилик гьихьтин къастар, макьсадар акъвазнаватIа жузуна. Малум хьайивал, чи кьегьал ватанэгьлидихъ къведай йисуз вичин яратмишунрин еке межлис кьиле тухудай фикир ава. И кардиз ада гиламаз гьазурвилерни аквазва. Къуй чи стхадин рикIе авай вири экуь ниятриз, Аллагьдин кьадардалди, дуьнья акурай ва яргъал йисаралди вичин ширин ванцелди чи халкь шадаррай! Амин!
Мегьамед Ибрагьимов
