1943-йисан августдиз Гитлеран­ фа­­шистрикай, гестаповчийрикай ва ук­­ра­инвийрикай-полицайрикай азад авур Луганскдин ветеранрин ва агьа­лий­рин­ фикирдиз садрани атанач­ жеди, 80 йис алатайла, мад фашист­рин пайдах хкажнавай бандерачийрихъ, миллетбазрихъ галаз женгерик экечIда, абурукай мад Луганск­дин шегьерар, хуьрер азад хъувуниз  мажбур жеда лагьана.

Европадин саки вири уьлквейрин промышленность, армияр гъилик авунвай Гитлеран Германиядин кьушунрин хура акъвазун Яру Армиядиз лап четин акъвазна. Иллаки, сифте кьилерай. Чара авачиз, кьулухъ чIугуна. 1942-йисан июлдиз немсери Ворошиловград (гилан Луганск) кьуна ва шегьерда чпин къайдаяр тайинарна.

Луганскда «РикIелай фидач, гъил къа­чудач» мемориальный­ комплекс ава. Ам фашистри агъзурралди инса­нар къирмишай чкадал эцигнава. 1942-йисан 1-ноябрдиз фашистри анал чувудрин пуд агъзур агьали тергнай. Ахпа анал подпольщикар, партизанар ва чпин къайдаяр кьабул тийизвай ислягь инсанар, зурба фу­рариз вегьез, къирмишна. Инсафсуз душманди чпелай алакьдай кьван вагьшивилер, зулумар авуна.

Луганскдин краеведенидин музейдин директор Артем Рубченкова ихти­лат авурвал, Сталинград патал кьиле­ фейи къизгъин женгера фашистрин кьушунар магълуб хьунин, агъзурралди нем­сер есирда гьатунин нетижада Гитлеран военный машиндин мотор къайдадикай хкатунал гъана, ида мадни гъалибвилер къазанмишдай ва Советрин мулкар азад хъийидай мумкинвал арадал гъана.

Ворошиловград немсерикай азад авунин женгерив 1943-йисан январдин­ эхирра эгечIна. 5-февралдиз Рагъ­акIи­дайпатан фронтдай рекье тур стрелковый 279-дивизияди фашист­рин сенгеррал дирибашвилелди гьужумна ва абурай пад акъудна. Нем­сери шегьер вири патарихъай хуьзвай ва Яру Армиядин гьужумриз жаваб гузвай. Атлуйрин 8-корпусни шегьердиз гьахьиз алахъна. Амма къуватар барабарбур тушир. Абуру ракьун рекьин станция кьуна ва немсерин рекьер агална. Герек куьмек агакь тийиз акур ва чеб михьиз гьалкъада гьатиз кичIе хьайи нем­серин командирри кьулухъ чIугунин, аскерар къутармишунин къарар кьабулна. Кат хъийидайла, абуру гзаф ­дараматар хъиткьинарна, шегьердал тупарай цIай къурна. (Исятда Украи­надин миллетбазри Донбассдин шегьерриз, хуьрериз гьа жуьреда гуьл­ле гузва).

Яру Армиядин кьушунри душмандикай са-са хуьр, шегьер азадна. Немсер, чпин сенгерар, яракьар таз, Днепр галай патахъ катна. 2-сентябрдиз — Славяносербск, 3-сентябрдиз — Лисичанск, ахпа Рубежный ва Ворошиловграддин вири область азад хъувуна.

Телеф хьайибур рикIел хуьн яз, областда гзаф кьадар памятникар, мемориалар эцигнава.  Абурукай сад мемориалдин «Острая могила» комплекс я. Ам граждан, Ватандин ЧIехи дявейрин ва 1914-йисан женгера телеф хьайи къагьриман рухвайриз бахшнава. Луганск фашистрикай азадна 80 йис тамам хьунин вилик мемориал бинедилай цIийикIа туькIуьр хъувуна.

Алай вахтунда Россиядин кьушунри Луганскдин мулкар Украинадин миллетбазрикай азад авун патал женгер тухузва. Чи аскерри дирибашвал, уьт­квемвал къалурзава. Луганскдин область саки азаднава.

И йикъара областда Луганск фашистрикай азад хъувурдалай инихъ 80 йис тамам хьунихъ галаз алакъулу яз шад мярекатар кьиле физва.

Нариман Ибрагьимов