Алатай гьафтеда Махачкъалада, “Дагъустан” РИА-дин конференц-залда, “ачух власть” серенжемдин сергьятра аваз  кьиле фейи пресс-конференциядал Дагъустандин здравоохраненидин министр Жамалудин Гьажиибрагьимова хабар гайивал, мукьвал тир 6 йисуз Дагъустанда  “Здравоохранение” милли проект уьмуьрдиз кечирмишун патал саки 20 миллиард манат харжда. Алай йисуз и хиле харждай пулунин рекъем­ди 5 миллиард манат (алатай йисуз — 3,4 мил­лиард)  тешкилда. Министрди мадни хабар гайивал, 2019-йис патал пландин бинедаллаз  къалурнавай вири серенжемар кьилиз акъуднава. Ам мукьвал гележегдин планрикайни рахана.

Малум тирвал, эхиримжи са шумуд йисуз чи республикада милли 7 проект уьмуьрдиз кечирмишзава. “Здравоохранение” милли проектдин макьсад инсанар кьиникьин дуьшуьшар тIимиларун, абурун уьмуьр яргъи жедайвал авун я. Кьилди къачуртIа, онкологиядин ва рикIинни дамаррин азаррин, гьакIни аялар кьинин дуьшуьшрин вилик пад кьуниз артух фикир гуда.

— Республикадин медицинадин идараяр па­тал виниз тир технологийрин  тадаракар маса къачун алай вахтундани дамам жезва. Амма исятда сифтени-сифте чи вилик акъвазнавай еке месэлайрикай сад къачунвай тадаракар ишлемишиз вахкун, абур кардик кутун, агьалийрин сагъламвал хуьнин ва мягькемарунин карда абурукай тамамвилелди менфят къачун я. Сир туш, виликдай четин операцияр авун па­тал чи агьалияр­ республикадилай къецез финиз мажбур жезвай. ИкI, алатай йисалай башламишна, чавай ишемиядин инсультдиз, эндоваскулярный хирургиядиз, аневризмайриз (ва икI мадни) талукь операцияр чкадал виниз тир технологийрин тадаракралди кьилиз акъудиз жезва. Амма четин месэлаяр, фикир гун арту­харна кIанзавай крар пара ава, — къейдна Ж.Гьажиибрагьимова.

Министрдин гафарай малум хьайивал, медицинадин хиле виридалайни четин месэ­лаяр сифтегьан звенода ава. ИкI, яргъал йисара гъиляй вегьенвай и месэладал анжах алатай йисуз са бубат фикир желб ийиз — ­республикада цIийи ФАП-ар эцигиз ва ремонт ийиз, кьилиндини, абур тадаракламишиз алакь­на. Алай йисуз лагьайтIа, 19 ФАП ишле­мишиз вахкун пландик ква, мадни 10-даз республикадин бюджетдай такьатар чара ийида.­

Жамалудин Гьажиибрагьимов мукьвара Махачкъалада республикадин онкоцентрада са сменада 200 кас кьабулдай мумкинвал гузвай поликлиника ва 40 койка авай стационар ачухнавайдакайни рахана. ЧIуру азардихъ галаз женг чIугун патал гила республикада алай аямдин вири истемишунрив кьунвай тадаракралди таъмин тир стационар ишлемишиз вахкуни онкологиядин азарар сифте  кьилера дуьз­дал акъуддай ва идахъ галаз сад хьиз азарлуйриз вахтунда лазим куьмек агакьардай мумкинвал гудайди къейдна.

Министр “Тади куьмекдиз” талукь месэладикайни рахана, гьикI хьи, ам вахтунда агакьзавач лугьуз шикаятзавайбурун кьадар тIимил жезвач. Мисал яз, Махачкъалада  “Тади куьмекдин” станциядин йикъан кьиляй-кьилиз 700 эверун (вызов), бязи вахтара идалай тIимил, ял ядай йикъара идалай хейлин гзафни къвезва. Куьмек кьве жуьрединди я: “тади” ва “яргъал тевгьена” (“неотложка”) гудайди. Ибурун арада еке тафават ава. Куьмекар агакьун патал са нумрадиз зенгзава, амма диспетчерди азарлу хьанвайдан гьалдиз талукь яз суалар гузва, гьи куьмек герек ятIа чирна, лазимди рекье твазва.

“Неотложка” куьмек агъадихъ галай дуьшуьшра къведа: гриппдикди ва  ОРВИ-дикди бедендин ифин хкаж хьанвайла, кьил элкъвезвайла ва хура тIал ва невралгия азар авайла, нефес къачуз четин тирла (астма квачиз), гьакIни чеб яргъалди сагъариз тежезвай азарри кьил хкажайла. Амма и куьмек гуз атай духтурдиз азарлудан гьал писзаваз акуртIа, ам  азарханадиз агакьарун патал ада “Тади куьмекдиз” зенгда.

Ам (“Тади куьмек”) лагьайтIа, инсандин уьмуьр патал къурхулувал авай дуьшуьшра рекье твазва. Иник мусибатдин дуьшуьшар, кьетIен гьалар, хайи чкаяр, рикIин приступар, зегьерламиш хьун, садлагьана инсан вич вичелай фин ва я кефи чIур хьун, иви фин ва масабур акатзава.

—  Амма гзаф вахтара чи агьалийри гьатта бедендал ифин са тIимил акьалтнамаздини, ивидин гьерекат са жизви хкаж хьанмаздини ва икI мад “Тади куьмекдиз” зенгда. Ихьтин дуьшуьшри гьакъикъи куьмек кIанза­вайбурув ам агакь тавунал гъизвайди рикIе­лай ракъурзава. ИкI, мисал яз, Махачкъалада республикадин пудакай са пай агьалияр яшамиш жезва. “Тади куьмекдин” 45 бригадади кIвалахзава. Им, гьелбетда, тIимил я. Автопарк куьгьне хьанва. Хци месэлаяр мадни ава, — хабар гана министрди, абур гьялдай рекьер жагъурдайдахъ инанмишарна.

Ивидин гьерекат йигин хьун инфаркт ва инсульт хьтин залан азарар арадал гъизвай себебрикай сад я. Адан вилик пад вахтунда кьуна кIанда. Жув яшамиш жезвай чкада поликлиникада ахтармишунар кьиле тухун, лазим вири серенжемар кьабулун, вахт-вахтунда дарманар хъун герек я. Амма гзафбуру и къайдайрал амалзавач.

Пресс-конференциядал алай вахтунда вири дуьньядик къалабулух кутунвай коронавирус азардикайни рахана. ИкI, Жамалудин Гьажиибрагьимова аэропортуна, гьакIни Дагъустан Азербайжандихъ галаз сергьятламишзавай Ярагъ-Къазмайрин ва Тагьирхуьруьн — Къазмайрин КПП-рал азардин вилик пад кьуниз талукь яз вири серенжемар кьабулнавайди раижна.

Журналистри министрдиз “Земский духтур” милли программадиз талукь суаларни гана. Ж.Гьажиибрагьимова хабар гайивал, 2019-йисуз саки 60 ватандаш хайи ерийриз зегьмет чIугваз хтана. ЦIини абурун кьадар тIимил тахьун патал чалишмиш жезва.

— Алай вахтунда и проектда яшар 50-далай­ артух хьанвайбурувайни иштиракиз жезва. Идалайни гъейри, алай йисалай дагълух районриз кIвалахал фейи духтурриз са миллионни 500 агъзур (виликан са миллион манатдин чкадал) ва медсестрайризни 750 агъзур­ (вилик­дай 500 агъзур) манат гуда. Гьи­кьван ксариз и про­г­раммадай кIвалахал акъвазиз кIан хьайи­тIа, гьакьванбур кьабулда, — къейдна ада.

Рагнеда  Рамалданова