Ругуд стхадизни абурун кьве хтулдиз
Ругуд стхани кьве хтул хьана цIаяра,
Сагъ-саламатдиз хтана хуьруьз.
Кьуд стха акъатна Берлиндин юкьваз.
Дарбадагъна пехъи душман магъарада зурбаз.
Гъалибвилин югъ я куь важиблу югъ,
РикIерин мурадар акъатай кьилиз.
Ватан хвена, уьзягъдаказ хтана хуьруьз,
ЯхцIурни ирид награда хкана кIвализ.
Гьахьна женгина, кIани Ватан хуьз.
Кьве стхани, кьве хтул хъфена мектебдиз,
Чпин муаллимвал давамар хъийиз.
ГъвечIи кьве стха фена колхоздиз,
Югъди-йифди ял ягъун, галатун течиз,
Алахъна хуьруьн къамат дегишиз.
Са стха амукьна армияда къуллугъиз,
Гьакимрин жергеда хьана муькуьди.
Гьакъисагъвилелди вирида чIугуна зегьмет,
Халкьдин патайни хьана квез гьуьрмет.
Физва йисар, вахтар, амукьзава тIварар,
РикIелай фидач куь кьегьал крар.
Куь сурарал чна эцигзава цуьквер,
Хтайла рикIел куь ватанпересвилер.
Лезги чIал чи девлет я
Лезги чIал чи уьмуьр, тарих вири я,
Лезги чIал чи алай ва, куьгьне девир я.
За лугьун квез, азиз стхаяр, вахар,
Багьа я заз жуван хайи лезги чIал.
Лугьун лазим я хьи за квез, зи дустар,
Чандилайни кIанда заз хайи Ватан.
КIан хьухь квезни хайи диде, гьакI Ватан,
Дережа хуьх, Ватандин хьиз, гьакI чIалан.
Лезги чIалан девлетдихъ авач сергьят,
ЧIал чира, уьмуьр тухуз жеда регьят.
Къаст эцигна, чира жуван лезги чIал,
ЧIал чир хьунухь инсандин явинизвал.
Вун чаз багьа я, чан диде
Баладин гьарайдиз фидай,
Велед патал чанни гудай,
Галатун гьич чин тийидай
Вун я чаз багьа, чан диде.
Аялар акъудиз дуьз рекьел,
Къайгъудай физ эвелни-эвел.
Рахаз гьамиша ширин мецел,
Сивелни алаз мили хъвер,
Вун я кIвалин лампа, диде.
Вун я дидени, ватанни,
Хайи хуьрни, Дагъустанни,
Дидед чIал чаз чирай муаллим.
Сирерай кьил акъудиз жер алим.
Ви зегьметрихъ авач кьадар,
Абур я вахкуз тежер буржар.
Зибур туш манасуз чIалар,
Дидеяр хуьх, рухваяр, рушар.
«Лезги газетдин» 2018-йисан 50-нумрадай
___________________________________________________________________________________________________
КьакIарин тариф
За квез лугьун, азиз дустар,
Хкаж хьухь куьн вини Калал.
Килиг садра хуьр галайвал,
Акатда куь чIаларик звал.
Агъа пад я Самурдин вацI,
Вини пата — къанал, дагълар.
Кьве патани — уьмуьрдин яцI…
ЦIийи кIвалер, гьяркьуь рекьер.
Гьар са къавал-ракьни, шифер,
На лугьуди я им шегьер!
Илимдин кьеб я чи мектеб,
Аквада квез анаг ажеб!
Патавни — аялрин бахча,
Стадион — дигай хунча.
Ял ядай багъ хуш жед рикIиз,
Гатун юкъуз, гьамни хъуьтIуьз.
Къвал-къвалаваз медпункт, аптек,
Гьазур я гуз тади куьмек.
Гьабрун патав библиотека —
Газет, ктаб кIелдай чка.
ЦIийи мискIин къвазна гуз нур,
Хуьрел гъанва ада абур.
Дегиш хьанва къамат хуьруьн,
Мадни садра чун килигин.
ТуькIуьрнава рекьер, муькъвер,
Гьар куьчеда — йифен эквер…
Мехъер, межлис хьайла кимел,
Иштиракиз гьазур я эл.
Жегьил, жаван, чи таватар,
Кьуьлериз кьада нубатар.
Шадвилер хьуй гьар са кIвале!
Гур межлисар — хуьре-хуьре!..
ТуькIуьриз икI къени крар,
Авадан хьуй мадни КьакIар.
Мукьвал-мукьвал кIанда рикIиз
Жуван хайи хуьруьз хъфиз.
Хуьр рикIелай алудмир
Гьикьван хъсан хьайитIани уьмуьр пата,
Виже къведач хуьр рикIелай алатна.
Ингье мад са гад атана агатна,
Зун, ял ягъиз, хайи хуьруьз ахкъатна.
Зун заз хуш тир хуьруьн кимел ацукьна,
Агъсакъалрин ихтилатрик экечIна.
Фикирзавай хуьруьн дерди-гьалдикай,
Бязибурун кIвалеравай къалдикай.
Дарвал авай, хизан къалин кIвалеркай,
Бейкар хьанвай гадайрикай, рушаркай.
Эхир гьикI хьуй лугьуз, абур рахазвай,
Буш йикъарин, йифер гьайиф чIугвазвай.
Хуьряй катиз, физва пара патарал,
Уьмуьр тухуз, акъатзава яргъарал.
Гьа уламра жезва абур авара,
Вуч авурай, муьгьтеж хьайла са кIус фахъ.
Къалгъанрик ква гадарнавай буш чилер,
Куьн гьинава, зегьмет кIани чи эллер?
— Муьштерияр амач, къачузмач суьрсет.
Вуч патал я и мулкарал чи зегьмет?
Яхъ вине!
Яхъ гьамиша дидед чIал вине,
Аку гьар са гафунин бине.
ЧIалар авайд туш цIийи ва куьгьне.
Жуван руьгьдиз гьикI язава тегьне?
Эгер ятIа вун бегьем хва — лезги,
ЧIал чир хьун я ви асаслу буржи.
Гьикьван хьайитIан девлетар пара,
КIеве гьатайла, вун хуьда ви чIала.
ЧIал чи девлет я, гьакI чи берекат,
ЧIал чириз ая куьне гьерекат…
ЧIуру лезгидиз
Гьалтна зал са терс лезги,
РикIелай фей лезги чIал.
Са кьадар тир вичин яшар,
СакIани гъавурда такьар.
Дидед чIал фенвай рикIелай,
Дамахиз, яд чIалал рахаз,
Хьана лугьуз вич патара,
Вилизни таквар шартIара.
Чир хьана заз са кар ахпа:
Дустагъда ам хьанай яргъа
Урус чIални течиз бегьем,
Хайи чIалаз хьана зуькем.
Вуч лугьун за ихьтин пехърез,
Ават тийир ахварай, шез.
Кими туш чи хуьрера гьич
ЛаматI ксар, кьацIанвай тIиш…
Вуж кIанда заз?
Къуьнерал жен акьуллу кьил,
РикIе тежер фикир туькьуьл.
Масад малдал алачир вил,
КIваликни квачир гьарам,
Кесибдив гъил вугуз тIарам,
Гьахьтин инсан кIан я рикIиз.
Ацукьун — къарагъун чидай,
Кьуьзуьдаз гьуьрмет ийидай,
Зегьмет чIугваз, гьалал фу нез,
Пехилвални рикIе тежез,
Хийир-шийирдай акъуддай кьил,
Хуьруькай яргъа тийир мензил,
Гьахьтин инсан кIан я рикIиз…
Къуншидихъ галаз туькIуьдай,
Чирагъ хьана, вич куькIуьдай,
Гьилледиз гьич тагудай рехъ,
Мехъер-межлис тухуз зирек,
Фитнечияр кьадай къерех,
Гьахьтин инсан кIан я рикIиз.
КIвале твадач къални-фитне,
Аялар тваз дуьзгуьн рекье,
Вичин кьежей мез хуьз чидай,
Харжаф гаф сивяй текъведай,
Герек хьайила, рахаз чидай,
Гьахьтин инсан кIан я рикIиз.
* * *
Четин гьалар хьай вахтара
Чун хвенвайди чIал я дидед.
ЧIала хуьзва чун яргъара,
Я лугьуз чун вичин велед.
Гьавиляй за лугьузва квез:
Авайди туш чIалан эвез.
Лувар кутадай такьат
Бедендик лувар кутадай къудрат авай такьат,
Инсанар сад ийидай виридалай зурба къуват,
Миллионралди жавагьирар яратмишзавай алат,
Тарихар чириз, тежезвай галат,
Дегь заманадин чирзавай илим,
Гегьенш хьуй вун мадни, девлетлу даим!
Вун чи фагьум я, фикир ва гьава,
Вуна лугьур гьар гафунихъ диб, бине ава.
Чан хайи дидед чIал, алай зи мецел,
Гьикьван зун пата хьайитIан, жеда вун рикIел.
За хиялар, фикирар ийизва жуван чIалалди,
Михьидаказ зегьмет чIугваз, незва фу гьалалдин.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 7-нумрадай.
________________________________________________________________
“Яргъал фидай хъилер мийир…”
Жамидин Абасович Исмаилов. Ахцегь райондин КьакIарин хуьряй тир Дагъустандин лайихлу муаллим, тарихдин илимрин кандидат. Вичин вири уьмуьр ада акьалтзавай несилриз чирвилер гуниз бахшна, образованидин хиле 60 йисалай артух девирда зегьмет чIугуна. Эхиримжи йисара ада Дагъустандин педагогикадин илимдинни ахтармишунрин институтда кIвалахзавай. Алай вахтунда пенсиядиз экъечIнава, ял язава.
Жамидин Исмаилов муаллим, тарихчи хьиз, эдебиятдин эсерар теснифунал рикI алай авторрикай сад я. 2018-йисуз адан къелемдикай “Рубаи” тIвар алаз урус чIалал кхьенвай ктаб хкатна. Алимди шиирар яратмишунилай гъейри, очеркар, гьикаяяр кхьизва. Са гафуналди, азад вахт эдебиятдиз талукьарзава.
Жамидин муаллим саки гьар гьафтеда “Лезги газетдин” редакциядиз мугьман жезва. Кар ана ава хьи, ада редакциядин бухгалтериядай са шумуд газет кхьенва, абур вахчузва, кIелзавай къуншийризни пайзава. Мукьвара ада чав газетдиз гун патал вичин шиирар агакьарна. Къе чна абур газет кIелзавайбуруз теклифзава.
Рухвайриз
Чан рухваяр, гьуьрметлу хьухь,
Яргъал фидай хъилер мийир.
Сабурлу хьухь, эдеблу хьухь,
Чара касдив сирер мийир.
Эвел чир хьухь диде-буба,
Ахпа жуван вахни стха,
Мирес-варис, мукьва, арха,
Гьабур вири даяхар я.
Зегьмет чIугваз, фу неъ гьалал,
Экуьди хьуй гьар са хиял,
Легьзедани тахьуй бейгьал,
Куьн михьи тир булахар я.
ЧIуру фикир твамир рикIе,
Хизанриз куьн хьурай чешне,
Мягькемди хьуй куь диб, бине,
Куьн тухумдин дамахар я.
Рухваяр, хуьх куьне жуьрэт,
Къазанмиша чIехи гьуьрмет,
Артухардай мални девлет
Куьн авадан яйлахар я.
РикIера хуьх бубайрин чил,
Даим кIубан, шад хьуй гуьгьуьл,
Гьич садрани агъузмир кьил,
Куьн сад-садаз даяхар я.
Регъуь тежер ичкибаздиз
Саки гьар къуз хъвада эрекь,
Акъатдалди бедендиз гьекь,
Рахадайла, ийиз лекьлекь,
Регъуь жедач ичкибаздиз.
Чинни адан жеда яру,
Лугьуз жеда гафар чIуру,
ЯгъайтIан вич ламран кIуру,
Регъуь жедач ичкибаздиз.
Чидайди туш тайин кьадар,
Инжиклу ийида халкьар,
ХьанватIани тамам яшар,
Регъуь жедач ичкибаздиз.
Хъвайи эрекь яда кьилиз,
Акъвазда вич кIек хьиз кикIиз,
Русвагь хьанва вири хуьруьз,
Регъуь жедач ичкибаздиз.
Лагьай чIавуз хъвамир ички,
Ван къведай туш, хьанва биши,
Туьгьметар кьабулда вири,
Регъуь жедач ичкибаздиз.
Къанажагъсуз паб
Къанажагъ авачтIа папахъ,
Итимдин гьал хъсан жедач.
Магьрум жеда бахтуникай,
Ахьтин кIвале мугьман жедач.
Вичив жеда гъибет-фитне,
ЧIуру фикир аваз рикIе,
Я берекат жедач кIвале,
Къанажагъ авачтIа папахъ.
Хизандани акъатда къал,
Кьилени тIал, рикIени тIал,
ИчIи жеда гьаятни кIвал,
Къанажагъ авачтIа папахъ.
Яргъал фидач ихьтин шартIар,
Алакъайри гуда фад свар,
Квахьда кьарай, квахьда ахвар,
Къанажагъ авачтIа папахъ.
Насигьат
Хкимир чинал гьуьрметар авур,
Абурун къимет аватда агъуз.
Бейкефмир масад, хаз тахьуй хатур,
И дуьньядал садни тахьурай бахтсуз.
Сабур ая датIана, къачумир туьгьмет,
Вилик къаст эциг, даим вач вилик.
Са вахт къведа — вав агакьда гьуьрмет,
Гьич зеррени пашманвал кумукьдач рикIик.
Къанажагъди инсандал гъида тек абур,
Эдебни ахлакь акъудмир рикIяй.
Гьар легьзеда Аллагьдиз ая, дуст, шукур,
Гьа дуьшуьшда гьар са кар къведа ви гъиляй.
Фитнечидиз
Фитнедихъ гьич авач эхир,
Ам сагъ тежер азар хьиз я.
Адакай гьич жедач хийир,
Бегьерсуз тир накьвар хьиз я.
Вилиз такур лугьуда кар,
Буьгьтен вегьез, кьацIуриз тIвар,
ЧIурда ада гьар са икьрар,
Фитнечидиз мукьва жемир.
Гьуьрмет жедач адахъ хуьре,
Къалурдай туш са дуьз чешне,
ЧIуру фикир авай рикIе
Фитнечидиз мукьва жемир.
Я кьабулдач акьул гайи,
Инсан я вич рикIиз къайи,
Уьмуьрда мидявал цайи
Фитнечидиз мукьва жемир.
Мез
Мез дуст жеда, жеда — душман,
Сивяй чIуру гаф акъудмир.
Мез агъу хьиз, жеда лукьман,
Жував чIуру кас агудмир.
КIанарда гьа ширин меци,
Гафар акъуд сивяй верцIи,
Гаф яракь я, вични — хци,
Адал амал ийиз чир хьухь.
ТакIанарда меци туькьуьл,
Хада кефи, хада гуьгьуьл,
Инсанни ийида сефил,
Гьар гафунал мягькем акъваз.
Ширин меци туькIуьрда кар,
Туькьуьл меци ийида тIар.
И гафарал ая фагьум,
Мецив ийиз тамир зулум.
«Лезги газетдин» 2022-йисан 15-нумрадай.
