И гатфариз…
И гатфариз кьуьд хтана кьилелай —
Чун гьакIани чи тарихди кайид тир.
КIанзни-такIанз накъвар физва вилелай:
И гатфариз Яран цIайни къайид тир.
И гатфариз тIимил жеда гуьруьшар,
Чара хьуни кIанибур кьвед чурурда.
Вахт тахьанмаз чинал къведа биришар,
И гатфари марвар валал кьурурда.
И гатфариз чубарукрал вил алач,
Зарафатди чукIулди хьиз тIарзава.
Санихъ квахьдай хелвет са пIипI, чил авач —
И гатфариз рикIиз хура дарзава.
И гатфариз дебда гьатна чIулав шал:
“Дааах!” — гьарайдай шарагдиз за вуч лугьун?..
Дидени свас секинардай чизмач чIал.
И гатфариз ялавар я къайи цIун.
«Лезги газетдин» 2022-йисан 13-нумрадай.
_______________________________________________________________________
РикIера ацIай варз куькIуьрин…
Муталибова Минаят Абдулашимовна Вини СтIалдал 1956-йисан 15-июндиз рабочий хизанда дидедиз хьана.
8-класс куьтягьайла, 1972-йисуз, Дербентдин В. И. Ленинан тIварунихъ галай педучилищедиз гьахьна. Анаг акьалтIарайла, ЦIийихуьруьн юкьван школада зегьметдин рехъ башламишна.
Ахпа ДГУ-дин филфакдик экечIна ва анаг 1987-йисуз куьтягьна, образованидин хиле зегьмет чIугун давамарна…
Минаята рикIел хкизва: “Чи кIвале диде-бубади газетар, журналар кIелдай. Чазни гьа кар адет хьана. Иллаки абуру ашкъидалди шиирар кIелдай. Дидеди гамунихъ халкьдин манияр лугьудай. Гьанлай шииратдал зи рикIни ацукьна.
Сифте шиир 6-классда кхьенай. Амма 80-йисаралди за шиирар кхьизвайди саки садазни чизвачир. Университетда кIелдай йисара шиирар сифте яз “Коммунист” (гилан “Лезги газет”) газетдиз акъатиз башламишна”.
Алай вахтунда хайи хуьруьн школада лезги чIаланни литературадин муаллим яз кIвалахзавай Минаят Абдулашимовна лезги рушарин — шаиррин арада вичин хатI, кьатIунар, руьгь авай устадрикай сад я. Вич къалурун адаз хас туш, гьавиляй газетрани кьериз-цIаруз аквазва. Амма сабурлу вацI гужлуди яз гьисабда. Ада вичин рехъ гьуьлуьв кьадар агакьарда! Минаят Муталибовадихъ чаз агалкьунар хьана кIанзава…
Мерд Али
_____________________________________________________________________
Чан чубарук
Гад акъатна акваз-такваз,
Хъипи пеш акатна тамук.
Зид рикIивай минет я ваз,
Хъфимир вун, чан чубарук.
Ви чIиривдин амачиз ван,
ИчIиз тамир къавук квай муг.
Вун я хьи, дуст, зи рикIин хан,
Хъфимир вун, чан чубарук.
Мекьи хъуътIер гьикI алудда?
МичIи йифер гьикI акъудда?
За зи рикIив вун агудда,
Хъфимир вун, чан чубарук.
Вацрахъ галаз вальс
Яб це кван, вазни ван атурай —
Цавай заз ацIай варз хъуьрезва.
Генани гуьрчегдиз акурай
И чил чаз, бахтуна эхъвезвай.
И йифиз рикIе гъам амукьдач,
Ашукьбур чIугвада магьиди.
Гьар векьел теменар алукьда —
АцIай варз и кардин шагьид я.
РикI михьи гьиссерив ифизва —
Тахтуниз хкажда шумуд за!
За вацрахъ галаз вальс ийизва!
Акъваз кван, чIурмир и умунвал.
Ша и чил къешенгдиз туькIуьрин,
Тартибда туна чи хиялар.
РикIера ацIай варз куькIуьрин —
Чаз хъуьруьй чи гъетер — аялар!..
За вацрахъ галаз вальс ийизва,
Вун патахъ къекъечIна — асант я.
И чилел, гьелелиг чимизмай,
Экуьник зи кьве хва ксанва.
Зи рикIин чим чпиз рагъ жеда,
Зи руьгьдин экв чпиз варз жеда.
Зун чпин далудихъ дагъ жеда.
Абур заз, абур заз … ваз жедач!
Вун килиг кьулухъай, багьна кьаз,
Шагьидар жагъуриз лукIаркай.
Тежервал балайрин ахвар хаз,
Таж кьада за жуван луваркай.
Зун вальсда варз галаз элкъвезва
И чилел, бахтуна эхъвезвай!
Гьинавай?
Цуькведавай пIинид тарар,
Цаваравай чубарукар,
Зун атайла, шад яз гьалар,
Вун гьинавай?
Шуьткьвена зи гъиле цуьквер,
Такурла ви кIваляй эквер,
Уьмуьр хьана туькьуьл зегьер.
Вун гьинавай?
Камар залан яз парцелай,
Элкъвена зун ви варцелай.
На xapaпIнa пис харцелай —
Вун гьинавай?
Вун рекьелай алуддайла,
Фашал гафар агуддайла,
Вун масада къакъуддайла —
Зун гьинавай?
Гуьгьуьл
1
Къвазва марф, къвазва марф.
Гатазва дакIар.
МичIи я. Мекьи я. КIеви я paкlap.
Цаварин ажугъди сухзава чилиз
Гьулдандин жидаяр, чилиз ваъ — рикIиз.
Секин я. Киснава. Аквазвач къушар,
ЧкIанвай утагъар. РикIерни я дар.
Серин я. Сефил я. Хьанва вири къван.
Чан алач. ДакIардал къах хьанва инсан.
Чуьхвенва. Гатанва. Авунва мармар.
Амач са гуьзелвал. Хьана хьи тармар.
2
Куьз ятIа? Экв-дуьнья рикIяй акъатна,
АкI я хьи ракъинин нурар аватна.
Дуьньядиз чукIурна атир марварди,
Чуьхвенвай гузва кур чили — мармарди.
ДакIардин гуьзгуьдай инсан хъуьрезва,
Куьчеда, вирера, къушар эхъвезва.
Ван алаз, жумартдиз симер гимишдин
Бегьер гъиз гъахьзава чилиз къизмишдиз.
Экуь я. Гегьенш я. PaкIap ахъазва.
Марф къвазва, марф къвазва.
ДакIар ахъазва.
Зи руьгь
И дуьньядиз атана зун
Ван къилеллаз, зуруналди,
На лугъуди Искендар тир,
Чил муьтIуьгърай туруналди.
Эхиратдиз фида са къуз,
Куьрсна кьилер, гъенеллаз шел,
Мал-девлетни дерди-бала,
Истеклубур туна чилел.
И кьве йикъан арада — гьуьл,
Гагь секин, гагь лепе алай,
Зи гимиди сирнавзава,
Вичел са хъен, леке тахьай.
Къурху авач тIурфанрикай, —
Зи руьгь кьезил луваралла.
Ам хуьзва гьар баладикай
Халкь авурда цавараллай.
Ам къалхан я зи чан хуьзвай,
РикIиз — маяк, гьевес я зи,
Зун винелди ахкъудзавай
Ирид церик нефес я зи…
Къуй тухурай гарари вич,
Кьве гъил хура акIурдач за.
Са рикI дардаз жагъин, белки,
SOS — сигналар ракъурдач за…
Хъелнава
МасакIа я вири крар дуьнедин…
ТIебиатди вучиз чакай хъелнава?
Кьуьд гьикI лугьун, ранг такурла живедин, —
Чи кIвачери кьарадал тек гелнава.
ЦIи гатфарни галчIур жезва кагьулдиз,
Беневшайриз кичIе я жал айибриз?
Кьил къалурна эхир чиляй рагъул тир,
Лувакай кьил къалурдайвал цицIибри.
Пичинавай цIу рикI чими авунач:
Мад хирери ана цIийи селнава…
Яран вацран яру ярар акунач —
Я Рагъ-диде, на куьз чакай хъелнава?
ПIинийрилай кIанда заз тар цуькведа,
Атир-наздив, михьивилив ацIанвай.
Валлагь, гунагь жеда адан куьлгедик
ЭкечIайтIа, хиялар гваз кьацIанвай.
Заз кIанзава и гуьзелвал акуна
Зи хтулдиз, цуькведавай хел кьуна.
Чан Рагъ-диде, къалура чин чIагурна,
Дуьз жедани веледрикай хъел кьуна?
* * *
Дуьнья дариз, билбил твадай кьефес кIандач,
Пехъи тIурфан, яман касдин нефес кIандач.
Са суфрадхъай къарагъна, вун маса гудай,
Чинлай кьуна рахан тийир мирес кIандач.
Чил рам ийиз, пичIи яз нефс, гижи яз кьил,
Чара къулак цIай кутадай гьевес кIандач.
Рагъ такьадай къузада цуьк нефинж жеда,
Дава тежер, чан къачудай мерез кIандач.
За куз-хъукъваз тадачир хьи чилерал сад —
Зи гъиле дуьз адалатдин терез кIандай.
Кефи хана уьмуьрдикай, рикI ацIайла,
«Чан руш» лугьур азиз диде, ви мез кIандай.
* * *
И дуьньяда, и кьил, а кьил акван тийир,
Чаз куьруь вахт ганва, ада — четин жигъир.
ЧIехи ятIа Сад Аллагьдин кьадар, регьим,
Бес мурадар вучиз гузва кьилиз тефир?
* * *
Винелай ваз акуналди чир жедач инсан,
Мецел жеда ширин гафар, дуьаяр хъсан.
Лишан ятIа гьим Инсан тир, гьим инсандин куц —
Са сурариз цуьк акъатда, садбуруз — къалхан.
* * *
Ви дердина ви дидедин юкь хьанва кьве къат,
Ви хизанни — чIижрен куьнуь авуна на кIват.
Чилел гьалчиз вахчуналди йикъа вадра пел,
МискIинда вун михьи жедач, я гунагьрин кIватI.
«Лезги газетдин» 2022-йисан 24-нумрадай.
