Тади къачумир
Сифте жив къванваз акур дагъдин ценерив гвай чIехи хуьруьн аялрин шадвилин тум-кьил авачир. Нисинлай кьулухъ мектебдай хтайла, са бязи аялри, фуни тIуьн тавуна, дидейрай гьараяр физ, алерарни гваз авахьиз тади къачузвай. Амма 10-классда хъсандиз кIелзавай Абилан рикI маса карди гьевеслу авунвай. Ада фу тIуьрдалай гуьгъуьниз дахдивай хабар кьада:
— Я дах, шаз вуна заз, гьа икI вадар аваз кIелайтIа, 10 — классдиз акъатайла, сифте жив къвайила, тфенгни гваз кьилди гъуьрчез фидай ихтияр гуда лагьанайни?
— Эхь, чан хва, лагьанай. Са хилен тфенгни къачуна, алад тамуз. Анжах за ваз лагьайвал, хата квачиз гъуьрч авун рикIелай алудмир. Мадни, вуч ийиз хьайитIани, тади къачумир, югъ мичIи жедалди кIвализ хъша.
— Хъсан я, дах, хкведа.
Тфенгни, ацIурнавай са вад патрумни къачуна, Абил, хвешивиляй кIвачерик квай чилни гьисс тийиз, тамухъди рекье гьатна. Югъ нисинлай алатнавайтIани , са тIимил вилик къун хъувунвай живеди гелер квадар хъувунвай. Абил тама гьикьван къекъвенатIани, адал я къуьрен гелер, я тамун верч, къвед, чуьлдин уьрдег кьванни гьалтнач. Югъ няни жезвай, чилин цифни атана, тама гьатнавай. Живедин цIверекIарни цава къугъваз гатIуннавай.
Элкъвена хкведай рекье Абилан рикIел дахди садра чIурун вак ягъай муькъуьн патав гвай тамун гапIалда авай къени кицикин тар алай чка хтана. ЧIуру тарарик тIур кутун хуьруьнэгьлийрин адет тир. ИкI тирвиляй тама къени емишрин тарарни пара ава. Яргъал аламаз а таран кукIвай, “Къаргъ-къаргъ” ацалтна, гьарайзавай, гагь къарагъна, лув гузвай пехъерин луж акурла, вакIар атанвай хьтинди я, фикирна Абила. Аниз мукьва хьайила, кицик тар галайвал живедилай са гьихьтин ятIани гелерни аквазвай. Мад шаклувал амачир.
Явашдиз, кIвачерик кьурай цIамарин, хилерин ванери гъуьрч кхунар тавурай лагьана, кицик тар авай уьруьшдиз мукьва хьана, хъсандиз килигун патал Абил мегъуьн таран кьулухъ чуьнуьх хьана.
КилигайтIа, ана вакIан далу хьтин рагъулди аквазвай. Тфенгда ири гуьлле алай патрум туна, лишан кьаз тфенг хкажайла, дахдин гафар рикIел хтана. Абила инихъ — анихъ килигна, тфенг мад къуьнуьз вегьена. Мегъуьн тараз акьахна, вакIал хер хьана калтугайтIа, адан хура акъвазун четин жедайди чизвай Абилаз.
Тарай гъуьрч лишандик кутаз стIун мумкинвал авачир. Патарив гвай кул-кусрин хилери манийвал гузвай. Абил тарай кIаник эхвичIна, тарцихъ далу акална, кицик таран кIаник квай инихъ — анихъди жез юзазвай вакIан далу мад сефер лишандив кьунатIани, мад бубадин “Тади къачумир” гафар япарай акъатзавачир.
Хияллу хьанвай Абилан рикIел, къунши хуьруьн гъуьрчехъанри, нянихъ югъ мичIи хьайи арада, вакIан чкадал кал ягъайвал, гъиле крчар кьуна, “Яда и вакIан кIирер чIехидай кьван вуча!” лагьай гафар хтана.
И хиялрик кваз, кьве рикIин хьанвай Абилаз кицик тарак квай вакIан далу садлагьана винелди хкаж хьана акуна. Хъсандиз килигайтIа, таран кIаник квайди, юкь гьалдна, зимбилдиз кицикар кIватIзавай са яшлу къари яз хьана…
Гъуьрч гьатначиртIани, кIвализ Абил уьтквемдаказ хквезвай. Адан рикIелай, кар алай чкадал вичиз чIехи куьмек хьайи бубадин “Тади къачумир” гафар алатзавачир.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 2-нумрадай
