Эйваз Гуьлалиев. КIелзавайбурун арада ам Эйваз Гуьлалийрин тIварцIелди машгьур я. КцIар райондин Чипиррин хуьряй тир и шаирди Кьулан вацIун а пата муаллим яз кIвалахзава ва и пешедихъ галаз санал агалкьунар аваз милли эдебиятдани вичин рехъ тухузва.
Лагьана кIанда, “Лезги газетдиз” адан эсерар идалай вилик акъатнай. Са шумуд ктабдин авторди, шииррилай гъейри, чаз КцIар районда, Баку шегьерда кьиле физвай мярекатрикай, вакъиайрикай, машгьур инсанрин уьмуьрдикай кхьенвай макъалаярни рекье твазва.
ЦIийи йисан къаршида ада редакциядив вичин цIийи шиирар агакьарна. Къейдна кIанда, Эйваз Гуьлалийрин къуба нугъатдин векил я, гьавиляй адан эсеррин чIала и нугъатдиз хас гафар хьун тIебии кар я. КIелзавайбуруз и сеферда теклифзавай шииррани ахьтин гафар гьалтзава. Вири гъавурда акьун патал чна эхирдай а гафарин манайрин баянар ганва.
Культурадин ва литературадин отдел
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Кьиляй-кьилиз гьейранвал
Булахар стIалрин тIямри, авахьзавай тегьерри, ширширдин сесери рикIериз мукьва ийида… Бес — шаирар?..
“Зун шаир я!”, “Зун булах я! ВацI я!” лугьуз, чпин тарифардай чIаларбанар, эхь-эхь, чIаларбанар, тIимил гьалтзавач. Яргъал йисара газетда, литературадин никIе кIвалахиз, и кар заз, белки, амайбурулай пара акуна жеди. Буш чIаларин сагьибри гзаф гьараярда, чпиз чеб эцигдай чка жагъин тийиз жеда.
ЧIалан къадир аваз, шаирвилин пар хиве кьазвайбур секинвилелди, аставилелди эгечIда. Рехъни дурумлудаказ виликди тухуда. КIелзавайбуру абуруз кутугай къиметни гуда…
За фикирзавайвал, вичин 50 йисан юбилей и йикъара къейдзавай Гуьлалиев Эйваз Теймуран хва гьа кьвед лагьай жергедик акатзава. Математикадин муаллим яз (ада Бакудин госпедуниверситет акьалтIарна) майдандиз экъечIай а касди литературадин, иллаки шииратдин алемда къачунвай камар сейлибур, чпикай, нур-экв алаз, хабар гузвайбур, инсанри хушвилелди кьабулзавайбур, гьавиляй рикIелни аламукьдайбур я.
За адан кьве ктаб кIелна: “Алахъдач зун шеле кIватIиз епинал” (2008-йис) ва “Экв” (2014-йис). Рецензиярни кхьена. И ктабрилай вилик адан “Цуьк аламаз хел хайи тар” кIватIал чапдай акъатна. Бакуда. Ам чав агакьнач. Гъилевай йисуз Махачкъалада, “Мавел” чапханада, автордин виликан вири ктабар санал кIватIнавай, цIийи эсерривни ахцIурнавай “Хкягъай эсерар” ктаб, маса затIарни акъатнава. Чи ихтилат абурукай туш. Чун автордикай, юбилярдикай хьиз, рахазва.
Ам 1969-йисан 16-июлдиз КцIар райондин Чпиррин хуьре дидедиз хьана. Вичи къейдзавайвал, гъвечIи чIаварилай шиирар кхьизвай. Сифте эсер 1988-йисуз “Къизил Къусар” газетдиз акъатна.
Са кьадар вахтар алатайла, Эйвазан тIвар Бакуда акъатзавай “Самур” газет, “Чирагъ”, “Алам” журналар кIелзавайбуруз, ахпани Дагъустанда “Лезги газет” кIелзавайбурузни чир хьана. Алай вахтунда ам вич жегьил авторар руьгьламишзавай, милли эдебиятдиз ва медениятдиз итиж ийизвай вирибур санал агудзавай, абурун эсерар, ктабар акъудун тешкилиз, залан пар вичин хиве кьаз алахъзавай ксарикай сад я. Ам кьиле акъвазнавай литературадин “Марвар” тешкилатдин са шумуд векилдин эсеррихъ галаз чна кIелзавайбур “Лезги газетдин” виликан нумрада танишарнавай. Абурукай гьар сад (Бажиханум Исаева, Зерифа Кьасумова, Римма Гьажимурадова, Лезги Бегьлул, масабур) кьетIен хатI, бажарагъ авай авторар тирди гьа акъатнавай тIимил эсеррини субутзава. А авторри чпин тешкилатдин (кIватIалдин) руководителдин бажарагъни, устадвални, руьгьдин алакьунарни, рикIин майиларни лишанламишзава. Пис багъманчидихъ хъсан тIямлу емишар, бегьерлу тарар тежедайди хьиз, пис руководителдихъни жанлу кIватIал бажагьат жеда.
Эйвазан эсеррин дережа чна винидихъ гъанвай адан ктабрин тIварарайни, шииррин кьилер кIелайлани, чир жезва: “Ватан я и къван…”, “Ялда дагълари”, “Ксумир, шаир”, “Накьвадив гва гафунин сир”, “Алцифна зун цIарара”, “ЧIал” тIвар алай пIирел ша”, “Ша, лекьер яз амукьин”, “Ашкъидин ким”, “Яд це заз, кIаниди…”, “Тек са рикIе чка яхъ…”, “Ярдин рикIе кIвал эцига”, мад ва мад шиирар, гъезелар, манияр, поэмаяр, драмаяр…
Эйвазан шииратдин алемдикай, адан къелемдин вах Римма Гьажимурадовади хъсандиз лагьанва: “…адан шиирар, вичи лагьайвал, “РикI къелемдал, къелемни рикIел аруш хьана”, арадал къвезвайбур я”.
Виридалайни артух, за кьатIузвайвал, автордин тариф адан багъишри — устад цIарари ийида. За инал сад-кьве мисал гъизва:
И накьвадин цуькведизни
Намус, ар ава.
Зи шиирра, гьавиляй я,
Чархид1 тIвар ава.
____________
1 Чархи — Чпир хуьруьн патав гвай кьакьан син
* * *
КIамун юкьвал верцIи ванцив
Авахьзава яд.
Са хупI ая, чир жедайвал
Берекатдин дад…
* * *
Лугьумир заз пIирерал фин
Гунагь я пара.
Зазни чизва, Аллагьдив гва
РикIерин чара.
Виш йисара инсанри чи
Зияратай къван
Хайи чилел алатIа ам,
Ватан я, Ватан!..
* * *
Чиг алай чуьлдин цуьк —
КIамарин тават.
Къелемдин суьгьуьр я
Зи руьгьдин къуват.
Гагь цавув рахада,
Гагьни зун чилив,
Рамда и иервал
Гафунин гъилив…
* * *
Сад хьиз акваз кьисметар чи,
Ялда дагълари.
Йиса садра татайтIа зун,
Къалда дагълари…
* * *
Ашкъидин гуж и гирвейрин
Къилихрай кьуна.
Нехишрин таж хайи чилин
ЦIилихрай кьуна…
( Вири цIарар “Экв” ктабдай къачунва )
И тIимил цIарарайни аквазвайвал, Эйваз Гуьлалиев вичин ивидалди, гьиссералди хайи чилиз мукьва я. Дагъдин хесет адандини я. ВацIарин сеслувал адани вичик кужумзава. Дагъдин лекьериз хьиз, адазни сирлувал, такабурлувал, сабурлувал, дикъетлувал хас я. Чи чIаваринни дугунрин векьерни цуьквер, вилер гьейранардай анрин шикилар-гиширар, цаварин абивал, чIурарин нурлувални харувал — ибур вири шаирдин рикIе гьакьван тавази цIарариз элкъвезва. Гьавиляй ам хайи чилин сирдаш, юлдаш, мелгьем гвай Лукьман, дидедин багъривилихъ къаних хва хьиз рахазва. Гьавиляй адан чIаларихъ, назиквал хьиз, михьи сеслувални, чIагайвални, нехишлувални, сад хьиз ацIана, ава. Абуру кIелзавайдан рикIив, кьилив, гьиссерив кIвалахиз тазва. Секинвал къакъудна, хайи маканрал кьил чIугваз хъфиниз мажбурзава. Им, заз чиз, кьетIен агалкьун я.
Эйваз Гуьлалиеван рехъ гьелелиг вилик ква! Къачунвайбур 50 кам я. Къуй абурун гьисаб вичин рикIиз кIани кьван яргъи хьурай.
Къейд ийиз кIанзавай са кар ава: къуй аламвийриз закай хъел татурай, гьикьван сеслу, авазлу чIалар хьайитIани, грамматикадин жигьетдай кьабулнавай къанунрал амал тавуртIа, кIелзавайдан гуьгьуьл чIур жеда. Са нукьтIа квахьайлани, шиирдин цIарцIин метлеб квахьзава…
Гьич тахьайтIа, чIехи устадар тир Забит Ризванован, Лезги Няметан, Расим Гьажидин, Байрам Салимован , Асеф Мегьманан, алай вахтунда теснифзавай Бажиханум Исаевадин, Зерифа Кьасумовадин, Седакъет Керимовадин, Муьзеффер Меликмемедован тежрибадиз килигна кIанда. Лезги чIалан грамматикадин илим виринра сад я. Истемишунарни — гьакI…
Макъала юбилейдинди я. Чун рехнейрал акъваздач. Хъсан къаш гъиле гьатай хъсан устIарди ам, руквадикайни михьна, герек тирвал хуьда. Чна Эйваз Гуьлалиеваз 50 йисан юбилей рикIин сидкьидай мубаракзава.
Хуьх на ви шив,
Буш тавуна важарар.
Алахьай ци
ВацIар твада гужара.
Лувар квай шив
Я халисан бажарагъ!
На ваз лишан
Жагъура
Цавун лужарай!..
Мердали Жалилов
___________________________________________________________
Дагъларин тIал
Пине хьанва кьве шалвардин,
Нав фенава ви астIардин.
Сифте цIар я зи дафтардин
Дагъларин тIал.
Гьар камунал акьалтна тIвал,
Чухвадалла симинин цвал,
Чи тарихдин чIуп-чIулав хал —
Дагъларин тIал.
Сим фенавай лекьерин муг,
Зун акурла къекъифай кIукI,
И рикIин кьил, и чандин чIук —
Дагъларин тIал.
Чинал алаз са мили хъвер,
Бахтуна — рагъ, чешмеда — звер.
Чан шаирдин тIалдин кьветхвер —
Дагъларин тIал.
Са рикI тада за
Са чешмедин уьмуьр гьална, галатнач,
Авахьна зун, чка кьунач чилик за.
Рекьи эхна, рикIи эхна, алатнач,
СтIал-стIал пай кутуна гьуьлуьк за.
Рекьин юкьвал хияларнач атана,
За рикIериз рикIин мелгьем ракъана.
Дуьнья къвазрай, зун элкъведа датIана,
Гьа и жуьре къаст эцигна вилик за.
Сагъ тежедай кьацI амукьна фикирда,
Цацарин тIал, звер гуз ава шиирда.
ГалчIур хьана, амукьай туш эхирда,
Мукьвал-мукьвал тIал кутуна кьилик за.
Фейи рекье гел тавуна хъфенач,
Алахъна зун, цIар тангара чуькьвенач.
Са чIавузни жув мажбурна кхьенач,
ЭчIелрикай михьиз туна зи ник за.
КIеви варар ахъа хьурай чиниз чи,
Хайи чIалан экв илифрай гиниз чи.
Жакьвай цIарар ярашугъ я гьиниз чи?
Элдиз тада шиир ацIай са рикI за.
Зун зи рикIе…
50 хьанва. Фейи йисарилай амайбур пара хьиз аквазва. Вучиз лагьайтIа, авуна кIанзамай крар пара ама.
Уьмуьрдикай атIайтIани,
Зи кьатIунрал чан тур, Аллагь!
Са уьмуьр мад вахкайтIани,
Заз руьгь авай тан тур, Аллагь!
Кваз такьуна, квадарна гел,
ГъвечIи жез-жез, цIразва эл.
Ватан лугьуз къекъвей чилел
Ca ацукьдай къван тур, Аллагь!
Жедач лугьуз са тарцикай,
Галатнани зи ванцикай?
ГалкIидайвал ви ценцикай
Заз къелемни ван тур, Аллагь!
Туькьуьлвилер негь жедайвал,
Акьазвайбур эх жедайвал,
ТIалдин хура лекь жедайвал,
Зун зи рикIе хан тур, Аллагь!
Экуь хьухь, рикI
РикIелай алудмир: пулни илгьам датIана къвезвайди туш. Акъвазмир!
( Видади Севзиханов )
Къелем кьуна, чIалаз дуьа кхьида,
Гаф хъуьреда, рикI рахада, ифида.
Чан-рикIда за зи кьатIунрин таватдиз,
Яб тагайтIа, яб тагана хъфида.
Чандин муказ и гьай-гьарай гъайида
Садра гана, вилив хуьда гайида.
Кьвалан цлал йикъа са къван эцигда,
Руьгьдин гъиляй чIалан шуьрбет хъвайида.
Йифен гунагь михьда экуьн нурари,
Байихрин агь кьезиларда цIарари.
Пине туртIа экв къвез авай тIеквенда,
Кьил гатада мукьвал-мукьвал харари.
Хиял — лувар, ашкъи — сувар, шиир — яр,
Гьар са патахъ рикI эвядай экуьн гар,
Гьич тахьайтIа, хвешивал це тек садаз,
Экуь хьухь, рикI, илифдайвал цIийи цIар.
Расиман чIагъан
Гатадна раг муг алай,
Къарагъра лекь мукалай.
Зи дуьньядиз мукьвалай
Атурай ви верцIи ван,
Расиман чIагъан!
Кам-кам экъвез сувара,
Зи хиялрин цавара,
Ша, зи ахвар кукIвара,
Дири хъия руьгьдин чан,
Расиман чIагъан!
Какадарна мани, къив,
Мах ахъая манидив,
Са агь чIугван лирлидив,
Алугдайвал къайи къван,
Расиман чIагъан.
Дугура зи рикIяй гъам,
Виш гьава ягъ, виш макьам.
Хъиткьин хьана вегьин хам,
КIеви жеда, белки, тан,
Расиман чIагъан.
Алем туна суьгьуьрда
Минадихъ къекъведайбуру чпин кIвалахда тек са сеферда гъалатI ахъайда. Заз чи кьисметар, вучиз ятIани, пара ухшар аквада. Амма за мукьвал-мукьвал “гъалатI хъийидач” лугьуда…
Пай къачуна цIайлапандин ванцикай,
Къекъвена зи кьил гафарин атирда.
ГалкIана зун хайи чIалан ценцикай,
Чирагъ кьуна, экв туна за шиирда.
Уф тагана, чай хъун хьана, хад кана.
СурлумпI кана, тухул кана, рад кана.
Залай вилик рехъ атIайбур мад хьана,
Са кукIушдин жигъир хьана фикирда.
“ЦIарцIар” лугьуз, ягьанатна “дустари”,
ЧIав атана, къалурна чеб “къастари”.
Вучиз икьван галуднатIа “тостари”?
…ТIалдив ацIай шеле ялна уьмуьрда.
Гафарикай лап хъсандахъ къекъвена,
Фарфалаг хьиз, гьар гафунал элкъвена.
Азраилрин хъиле гьатна, текьена,
Алем туна за шиирдин суьгьуьрда.
Къвери йикъаз муьгъ эцигда
Вуна халкь авурди ваз хъсан чида,
РикIе шиир туна, меце — хайи чIал.
Зазни гаф чкадал таз хъсан чида,
ЦIарцIе нехиш твада, ихтилатда — хал.
Я тандин, я чандин язух татана,
АцIуз, ичIи хьана, аман атIана.
Виш сефер зун цавун равал атана,
Рекьиз, дири хъхьана, масад хьана гьал.
Хкажна рикIелай къвери йикъаз муьгъ,
Гьуьл кьван деринарна жув акъатай легъв.
Гьеле къатунама зи кьатIунрин гуьгъ,
Аманат тазва за са шиирдин кIвал.
Кьабулда — кьабулдач — чIавариз чида,
ГьикI жеда — гьикI жедач — цавариз чида.
Эйвазаз гьар кимел гафариз чида,
Вичин — ваъ, кIелдайдан кьезиларда тIал.
Акахьда шиир
Чилелай хчалдач, валалай кIватIдач,
Хилелай аватна, таракай гьатдач,
Я стха атайла, дамарда гьакьдач
Атир хьиз, кьуд патаз алахьда шиир.
Кьер-кьерев, рикI-рикIив ялна агудиз,
Ажузвал, зуракIвал чандай акъудиз,
Цацарин мекьи фул тандай акъудиз,
Шакъадай шакъадиз авахьда шиир.
Руьгьди ша лагьайла, чарчив агатда,
РикIи рехъ гайила, варцив агатда,
50 лагьай кIарцив агатда,
Завай туш, са тIимил акахьда шиир…
«Лезги газетдин» 2019-йисан 28-нумрадай
_____________________________________________________________
Хуьда за!
Поэзия Аллагьдин кьакьанвиле аватIани, шаирвал инсанвилелай кьакьанда авач. Шаирди шиирра уьмуьрзаватIани, гьар са шиирдиз вичин кьисмет, бахт, пелен кхьин ава…
Я шиир галуднач, я гаф галуднач,
Я жигъир галуднач, я чIаф галуднач,
Садрани рикIикай инсаф галуднач —
…Абур хуьда за.
Тек хъвер хкаж хьурай цавуз чилелай,
Инсанвал кьакьан я шаирвилелай.
Са кIус ризкьи тIуьна, руьгьдин гъилелай —
…Хатур хуьда за
И рехъ ашкъи лугьур гунагьди гана,
И рекьин гьалалвал Аллагьди гана.
ГалтIамрин зунжурар зи агьди кана —
…Сабур хуьда за.
Масад я Эйвазан кIанивилин ким,
Жуван шагьдамар я зи чуьнгуьрдин сим.
РикI техвей дуьньяда и “Марвардин” чим —
…Зи нур хуьда за.
ЦIигел я зун
Заз уьмуьр пара кIанда. Амма и дуьньядин крари кьадач зун, галудда. Татугайвилера захъ къекъвемир, зи цIарара ава зун…
Са кIеледин суракьдава къенибур,
Кьуд пад ахъа, варни дапIар алачир.
Са дуьнядихъ цIигел я зун кIанибур,
Юкьван тарцел цацун часпар алачир.
Кар амай туш и дуьньяда зун патал,
Гъил къакъажна, жуван дуьнья туькIуьрда.
Чан эцигна, рикI эцигна жеривал
Алем твада хайи чIалан суьгьуьрда.
Гьар камуна рикIин ягъун твада за,
КIанивилин гьалалвили хъверзавай.
ЦIарцIе руьгьдин экуь чирагъ кьада за,
Гафуникай гаф хкатиз зверзавай.
…Уьмуьрдин рехъ гьикьван рикIиз чими я,
Зун и рекье кьил тик кьуна къекъведа.
И чил, и цав зи хиялрин мани я,
Зун Эйвазахъ зи дуьньяда къекъведа.
Иер я дуьнья
ВикIегь ятIан, зели зи
Цуьк гъиз ама чили зи.
Хъсан кьунва вили зи —
Иер я дуьнья.
Гатаз-гатаз гьалайтIан,
Гьарда вичихъ ялайтIан,
Зур къалуриз къалайтIан,
Иер я дуьня.
Нефс тIвар алай азарар,
АватIани тапарар.
ЧIана ятIан хабарар,
Иер я дуьнья.
Чара тахьуй цавни чил,
МичIна къвазмир экуь вил.
ЧухвайтIани рикIин кьил,
Иер я дуьнья.
РикIин гуьзгуь шиир я,
Гаф цаварин суьгьуьр я.
ЛагьайтIани эхир я,
Иер я дуьнья.
Цав иман я, чил ватан,
Хайи эл я зи хизан.
Ала лугьуз къе инсан,
Иер я дуьнья.
Хъуьрез-хъуьрез
Кьуд пад иер хьана, алахьна гуьгьуьл,
Салам гваз атана гар хъуьрез-хъуьрез.
Килигна дигедиз, кIев тийиз кьве вил,
Алахьна рикIелай цIар хъуьрез-хъуьрез.
И къуза иер я, и кьвал бахтавар,
Писпидив къугъвазвай аял бахтавар,
Шаирдин цававай хиял бахтавар,
Къуьнелай эцигна пар хъуьрез-хъуьрез.
Дамах гваз дигана акъвазнава тик,
КукупIдин лечекдив агудна за рикI,
Ашкъидин атир гваз, нур гуз ава чиг,
Хкана ватандиз зар хъуьрез-хъуьрез.
Пелеш туш и цуьквер атIуз авайди,
Чигедив къе кIвачер чуьхуьз атайди,
РикI я кIанивиляй ацIуз авайди,
Акъатна къе вилик яр хъуьрез-хъуьрез.
Зи чанда ргазвай чешме хъуьрена,
И рикIин рикI алай чешне хъуьрена,
Эйваз къе Ракъинлай сифте хъуьрена,
Кхьена шиирдив чар хъуьрез-хъуьрез.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 51-нумрадай
__________________________________________________________________________________________________________________________________
ТIвал яна за
Марфадин къерехдал ацукьна къе зун,
Шиирдай хтана, ял яна за.
Хиялрин дегьнеда амукьна къе зун,
Лишанда тIал туна, тIал яна за.
Агъзур запаб алай ракIаррай атай,
Ракьарив хранвай дакIаррай атай,
АцIанвай циферин ккIарай атай
Гъед чуьхвей стIалриз хал яна за.
Кьисметдин элкъвейра хьайила цIигел,
Куьз хьана чандикай шел какахьай хъел?
Жуван цIар акурла мелекрин мецел,
Байихриз1 лайлаяр лал яна за.
Зи руьгьдиз нехишар экверай къведа,
Ракъинай татайла, гъетерай къведа.
ЦIарцIиз вуч аватда, йиферай къведа,
МичIериз нур гана, ал яна за.
Нек хъванач, цIай хъвана, бицIек яз гьеле,
Вилерив уьмуьрна, кваз кьунач желе.
Микрофон гьатунни Эйвазан гъиле
Дердериз, гъамариз тIвал яна за.
____________________________
1 Байих — гьисс, кьатIун
Къелемдин вил ацIана
ИчIивилер къакъудзавай ичIивиляй фена зун,
Са зерре кьван квелинвалнач1, вилик квай рак гатана.
Иервили кьил тухвайла, Яргъи руша хвена зун,
Цавун рикIив агакьунвай тIаларикай гатIана.
Руьгьдин вилиз са рекIврекIвди, са рангади экв гана,
КьатIунрин капI акадарнач, за геренриз кек гана,
Мелекри ша лагьана, вар ахъайна, рехъ гана,
Пел кхьизвай тахтун вилик пел къалуриз атана.
Муьгъ хьурай зун Кьулан вацIал, и хуралай эл фирай,
Зи дамаррай хайи чилин шире галай сел фирай,
Баладик гъил агакь тавур зи дидедин шел фирай —
Кхьихь лугьуз пел къалурна, къелемдин вил ацIана.
…Фагьум гана къван падзавай, ракь гудзавай магъуниз,
Жув гуьзгуьдай жагъурнач за, гуж къалурна викIиниз,
Хайи чIалаз салам гана, рикI ахъайна Ракъиниз,
Зегьметдин гел гъилел алаз, жуван жигъир атIана.
ИчIи рикIер агудзавай экуь рекьяй фена зун,
Шумуд сефер виниз хьана, шумуд сефер уьцIена зун.
КIвачин кьилел хайи элдин кIанивили хвена зун,
Туш лагьайдан хъиле гьатна, шиир хьана хтана.
____________________________
1 Квелинвал — темпелвал
Килигда
Зи ахварар фильм я са, рехъ мичIи,
Монтажзавай кIев тежезмай вилери.
АцIанавай цифед юкьва, дуьм гичIи1
Таквазвай тIвал ахъайзава гъилери.
Гаралла зун, цаварилай а пата,
Яб тагана, жуван жигъир физ ава.
Рувалла зун, чIаварилай а пата,
Ина зи рехъ экуьбуру хуьз ава.
Цифед вулкан юзаз ава агъада,
Руль рикIив гвай гимидин гьуьл инава.
Зун авай пIипI кьатIунвийриз аквада,
Зи цIарарин къуьнеллай гъил инава.
Ина гарув гар рахазва звер галаз,
Йифен мани чир хьанава хуралай.
Ина рикIив рикI рахазва хъвер галаз
Дири хьана хкведа зун яралай.
КьинцIавиз2 таз рикI кIасзавай гъуьлягърив,
За кфилдай зи макьамдал илигда.
Жуван къеняй вил вегьена уьмуьрдиз,
Жув кьатIузвай чIалахъ хьуниз килигда.
____________________________
1 Дуьм гичIи — гзаф мичIи-вили
2 КьинцIавиз — кьуьлер ийиз
КьатIунри иервал алугарна мад
КьатIунри иервал алугарна мад,
Йиф цIарцIе цIрана, алахьна къе яд,
РикIи зулун мани кутугарна фад:
— Хъсан тир гуьгъуьна кьуьд авачиртIа…
Ахварин шуьшед вар кукIварна гару,
Рекьерал алкIана, вил хьана цIару,
Аямди галтадна са шаир хару,
Хъуьредай, заз и пай кьит авачиртIа.
Шиир руьгьдин дуьа, Аллагьдив рахун,
Цифедкай яд хъвана, алахьна зурзун,
Фагьум терездик таз, агь, алахъна зун
Белки, цIуьдгъуьндачир, чиг авачиртIа.
Атун са лирли я, хъфин са къаза,
И дуьнья иер я, а дуьнья — кьиса.
Я стха, азраил мелек я кьван са,
Сир гудай, къармахда туьд авачиртIа.
Галукьай къамбутни1 цIийи рехъ хьана,
За атIай элкъвейра зи гел тек хьана,
Мецел шиир хьана, рикIел гьекь хьана,
Шитда рикI кьадачир, кIуьд авачиртIа.
____________________________
1 Къамбут — кесек, къумбак
Зи рехъ аламат я, рехи дуьнья хьиз
РикIи чалухзава1 кьатIунрин гьуьле…
Лув авай нефесриз цавар кIан жеда.
ТIалдин мах садбурун, кьеж тадач виле…
Цавариз лекьервай гьунар кIан жеда.
Чирвилел атайла, чаплахъан хьанач,
КIакIамрив ахъайна, вилив кIелна за.
И сенят кьатIайла, цавуз къван ганач,
Руьгьдив нехиш гана, рикIив гелна за.
Къе гъвечIи дуьньядай чIехи дуьньядиз
За жуван кьисметдин бириш кхьизва.
Зи рехъ аламат я, рехи дуьнья хьиз,
И кьилел атай кьван дуьшуьш кхьизва.
Зун лезги дуьньядин шаир я гьалал,
Уьмуьр шиирдавай, шиир чандавай.
Эллериз кIани тир, рикIериз мукьвал
И чIалан, и чилин имтигьандавай.
Гаф-гаф, шиир-шиир жувак къекъвена
ЦIелхемдай зи рикIиз цIай атай чIавуз.
Хиле кьил агъузна, пунахъ элкъвена
Аллагьдивай шаирдиз пай атай чIавуз.
____________________________
1 Чалухун — рикI санал акъваз тавун
Зи дуьнья садазни тахьурай гъурбат
Накь хьана, къе ава, хъуьрезва пака,
Зун гьуьле стIалрик къекъвезма гьеле.
КьатIунни иервал хиялрин мука
Байихри са ялце кьечIезма гьеле.
Шаирни, Цавни Чил агатнава мад…
Пудав са къелем гва, пудав са чар гва.
Дуьнья чи шеледиз аватнава мад,
Пудав са гьарай гва, пудав са пар гва.
Рагъни руьгь, руьгьни гаф тахьайтIа санал,
РикIе кьвал кьван авай ичIивал жеда.
Цавай нур, чиляй тIем татайтIа санал,
ЦIарара зуракIвал1, пичIивал жеда.
Куьлуь хьун мурад туш, авач и фикир,
Регъуь руг-ругай твар сафунай фида…
Са дегьне кьиса я зи рехъни, уьмуьр,
Зун, чIалан экв кьуна, гафунай фида.
Шиир за кхьизвач, рикIел хкин мад,
А кукIуш — и элкъвей, и руг я шаир.
Зи дуьнья садазни тахьурай гъурбат,
Зун сая инсан я, зи руьгь я шаир.
____________________________
1 ЗуракI — битав туширди
Михьиз хуьда
Фейиди легьзе тир, алатна фена,
Вуч фена, гьакI фенач — къакъатна фена,
Шиир хьиз, чандикай хкатна фена,
Гатфари, лув гана, гад михьиз хуьда.
КукIушрин къилихрай гьевес къачуна,
За руьгьдин дакIардай нефес къачуна,
ЦIараркай са сенгер, “къефес” авуна,
Зи дуьнья шердикай мад михьиз хуьда.
Хиялар кутIунна шагьвардин кIвачел,
Байихри вулкандин юкьвал туна гел,
Шукур хьуй, шаирдив агатзава эл,
Чешме рагъулардач, яд михьиз хуьда.
Заз йифен гарари ахъайнава сир:
Сирда свар авайди чирнава эхир,
Ван квачир экв хьана, хкатIда суьгьуьр,
ЧIалан атир хуьда, дад михьиз хуьда.
Цавук галукьарна, чкадал ама,
Чилни авахьнавач — накьвадал ала,
Сенятдин чуьлчIелла, тукъадал ала1,
Вишез ваъ лугьузвач, къад михьиз хуьда.
____________________________
1 Сенятдин чуьлчIелла, тукъадал ала — яни сенятдин я и кьиле авач, я эхирда — юкьвал ала
Цацарин тIал такурай
Шумуд кьатIун элкъвена къе цIарариз,
Руьгьдиз гьикьван регьят хьана шиирда.
РикIин вилив нехиш гана гарариз,
Иервили дем кутуна фикирда.
Шумуд акун иливарна къене за,
Гафун къвалал гаф атана, цIар хьана.
Дуьнья вири кьуна рикIин гине за,
КукупIдин яр зи байихриз яр хьана.
Иер бере, иер кукIуш, иер цав,
Уьмуьрна гьааа… Цуьквед къуьнел гъил туна.
Са гатфар кьван умуд хьана иер чIав,
Вил ахъайна, чил акуна, чил кьуна.
…Мад рикIикай къакъатай туш цIигелвал,
Тек тIаларин уьмуьр хъвер кваз физ ава.
Цаз галукьна, агь шехьзавай регъелдал1,
Заз и акун гьа агьдиз кьван чиз ава.
Чилин чиниз кьацI атIана вацIари,
Иервилел рагъул гелер тагъурай.
Шаирдин рикI чухвайтIани цацари,
Хайи чIалаз цацарин тIал такурай.
____________________________
1 Регъел — пару, часпар
Я зи мез куьруь туш, я шиирдин мез
Зун жуван дуьньяда гьалал рекьева,
Гьахъдин тIвар рикIева, инсан рикIева,
Заз сарар хьайид туш, мез я хьайиди…
И чилин, и чIалан дастан рикIева.
Са кек кьван хвешивал руьгьдин сувар я,
Я куь кьин зал алач, я за кьин гудач.
ТIалдиз чидай кьванди! Гьа цIийи цIар я,
Гьавиляй и гьиссдиз пара чин гудач.
Cа гъаб кьван бахт амай: физ-хквез жедай…
Бес вучиз и гъабни пара акунва?
ШейтIанди инсанрал ахъаяй ca къван
РикI алай чкадлай хура акьунва.
Я зи мез куьруь туш, я шиирдин мез,
Чан алай са тарих уьмуьрзава за.
Кхьинра чIал кагьул тахьурай лугьуз,
ЖакIумрив, кьатIунрив фикирзава за.
Уьмуьр гафун къене, рехъ гафун къене —
Гафун экв садрани тIимил тахьурай.
Дуьнья са хиле хьуй, гаф муькуь хиле,
Зи чIал дуьньядилай кьезил тахьурай.
Хкягъай рехъ
Легьзедиз гаф жеда, гафуниз — легьзе,
Макьам кьаз хьайитIа, дад пара жеда.
Ихтилат михьи хьуй, кьатIунар — дегьне,
Фагьумдин чешмеда яд пара жеда.
Халикьдиз кIан хьана, лезги хьана зун,
Аллагьди гайидаз гъвечIивал жедач.
И рикIин ягъунриз гуьзгуь хьана зун,
Зи рекьиз гьяркьуьвал, яргъивал чидач.
Ченедик гъил хьана, вилерик — цIамар…
Йисар рекье туна, цIув къугъваз-къугъваз.
Цав дамар-дамар я, чил — дамар-дамар…
Кьве патахъ пай тахьай ca рикI ама заз.
ЧIаваркай са герен чуьнуьхда жуваз…
ТIалариз гьад кьунар1 рикIиз акурай.
Чан кьуна фейибур хтайла муказ,
КIвалин къен, чIалан гъен михьиз акурай.
Зун пелен кхьинрин къене къекъвена,
Им гьахъдин рехъ я, шиирдин рехъ я.
Зун куз-куз ялаврин гине къекъвена,
Бахтунин дуьшуьш туш, хкягъай рехъ я.
____________________________
1 Гьад кьун — тIаларихъ галаз къал авун
Акъатда
“Дустарин гьал-агьвал гьикI ятIа акваз,
Самурдин и патаз Эйваз атурай…”.
Сейфудин Шагьпазов
РикI алайбур рикIин кьилив агудиз,
Ватандай Ватандиз Эйваз акъатда.
ЦIийи гаф, цIийи цIар винел акъудиз,
Шалбузда гарарив къугъваз акъатда.
Шиирдив салам гуз, рифмадив рахаз,
Видади малимни Оруж дах галаз,
Аллагьди рехъ гурай, Камранни Эйваз,
Я шаир, куьн вири акваз акъатда.
ЦIигелвал рикIерай дугурда чна,
ИчIивал суьгьуьрдай ацIурда чна,
Расимаз смс ракъурда чна,
Мукьув гвай Магьире галаз акъатда.
“Аламдин” пионер датIана гьазур,
Абир дах са рикI я, ацIанавай хур,
Зерифа, Римма бах — шиирдин абур,
ЦIарцIик цуькведин дад кутаз акъатда.
Бести вах, викIегь тир рекьинви я чи,
КIватIалдин дамах я, рикIинви я чи,
Чи рехи “Марварви”, чIехи Муьшкуьрви,
Къуьнерал чIалан пар алаз акъатда.
Гьерек гъил кваз ая, амукьрай гьеле,
На гапур кьацIал тур, кьаз тахьуй гъиле,
Гелхениз илифна, алудда челе1,
Чун цIигел рикIерив рахаз акъатда.
____________________________
1 Челе — чла (къуба нугъатда “чла” гафунин ихьтин къайда ава)
«Лезги газетдин» 2023-йисан 1-нумрадай
_____________________________________________________________________________________________________________________
Шиир кхьена
Акьаз-акьаз, акваз-акваз чрана,
КIелед хивен кIарцIел шиир кхьена.
КукIушрин рехъ мурадрикай храна,
Лекь ацукьай къванцел шиир кхьена.
Цавун сабур чилин агь хьиз акуна,
Фейи уьмуьр верцIи мах хьиз акуна,
Шалбуздин кIукI чIехи Шагь хьиз акуна,
Кичен суван ценцел шиир кхьена.
ГъвечIи легьзе тухун патал нушвилив,
Уьмуьр физва къе кьакьанра хушвилив,
Лув юзурна катра вичин къушвилив,
Руьгь галтадай ванцел шиир кхьена.
Бахт жагъуриз, рехъ атIанач яргъариз,
Шукур гъана и элкъвейриз,чархариз.
Эйваз хьтин бала ава дагълариз,
Гьахъдин кIвалин варцел шиир кхьена.
«Лезги газетдин» 2023-йисан 18-нумрадай
_____________________________________________
Зи тIаратI
За кьецIил гунагьрал пекер алукIнач,
ДатIана жув жуван къвалал акъвазна.
Закай дагъ алугна, цуьквер алугнач,
Гьиниз фейитIани, чIалал акъвазна.
Ша лугьуз, мелекри варар ахъайна
Женнетар къвал-къвала алай чкадал.
Гьеле гаф чимизмай чарар экIяна
Цаварик цав, дакIар галай чкадал.
Хиялрин дегьнеда алатайла рикI,
ЦIеп цIийи цIарарин суракьда хьана.
Пелешвал шагь хьана, галатайла рикI,
Танда такьат хвена, чирагъда кана.
Чинеба ичIивал ацIурна чIалав,
Шиирдин, манидин рехъ тIаратI кьуна.
КьатIунриз тIем гана, рахунриз – къилав,
Дидедин лирлидин экв тIаратI кьуна.
Заз чиз, ашукь, чи арадай яд фена
Эвер рикIяй, эквер цавай къвез авай,
Алем иер, уьмуьр верцIи жез авай,
Гьикьван чIав я, рикIе шиир шез ама,
Легьзе фена, герен фена, дад фена,
Заз чиз, ашукь, чи арадай яд фена.
Рехъ кIев хьана, чи майданар сал хьана,
Мез дав хьана, рикIин кьиле тIал хьана,
Заз чирвиляй, малаикрин чIал хьана,
Гарар фена, ракъар фена, гад фена,
Заз чиз, ашукь, чи арадай яд фена.
ЦIай лагьана, гьай хганай нефесдиз,
Чим атанай зи рикI авай кьефесдиз,
Чин къалурнай чандиз атай гьевесдиз,
Шад атана, шад хъфена, шад фена,
Заз чиз, ашукь, чи арадай яд фена.
Айдун стха, зазни са югъ ахкурай,
Телефондиз Эсфирад ван хтурай,
Куьне лагьа, шаир Эйваз хъукъурай,
Белки, стха, чи арадай сад фена,
Заз чиз, ашукь, чи арадай яд фена.
«Лезги газетдин» 2023-йисан 38-нумрадай
