* * *

Муьгьуьббатдин пелел  яна чIулав къан,

Ви дидеди амледин руш хкянай.

Далдам гатаз, мехъер суфра экIянай,

Дидедин гаф эцигначир чилерал.

 

На зун тунай, нагъв кьурана вилера,

Диде кьейла, вун акъатна зи патав,

Ви  хуруда ама лугьуз а ялав…

Герен -герен вучиз къвезва чукуриз,

КичIе тушни  дидедин сур къарсуриз?

* * *

Вуж паталди  хьайиди тир чун серин?

Зун акурла, на кьазва къе чарадай,

Къайи булах ама къе чи арада,

Шагьид хьайи алахьна фей гьиссерин.

* * *

На  хкана зи пIузарал алатай хъвер,

КIвачериз хгана гацум хьайи звер,

Ишигъ  хкана вилериз хьайи кур,

Кьилел хъивегьна алатай дуьгуьр.

* * *

Папан кьулухъ кьил хураваз вун физва,

На нин вилик  къалурзава усалвал?

Ажеб хьана кьисметди зун туьшнач вал,

Вун рикIелай алатдай цIар кхьизва.

* * *

Къуьнел эцигна куьгьне пер,

НикIиз фидай зи  буба — лежбер,

Бадеди юзурдай дуьдгъвер — квар,

Диде жедай  синел, атIуз таквар,

Дахди  хадай кIарасар гъенел,

Гадайрини  ядай камар  кимел,

Вахарни жедай булахдал къугъваз,

Лап геждалди амукьдай рахаз.

* * *

Къайи гарари гатана, зун хьанва хаму.

Зулун пеш хьиз, зун алкIанва.

Ви пенжердин шуьшедал ламу,

Цаз хьана, вун зи рикIел алкIанва.

 

Мегер ваз аквазвачни агъур сефил чин?

Дар хьана заз и дуьньядин гегьенш чил…

* * *

Дуьньядин гьалар  хьанва эрез-мерез,

Зал гьалтзава ксар чIал течир,

Зи кьил акъатзавач санайни, я мирес,

Кьуд пад хьанва инсанар чалкечир…

* * *

Февралд вацра къвазва марфар,

Ламувили кьазва юрфар.

Акъатзавач нефес фирягь,

Санжу кьадай авач  жерягь…

* * *

Вил галаз къванач хьи, жив къванач,

Февраль  катзава, вилел алаз нагъв,

Я чин, я зи дабанар гьич къанач…

Март агакьна рагъ гузва заз нагъд.

Гьич на хабар кьунач хьанани ваз мекьи ?»

За чай хъвазва шекер галачиз экьи..

* * *

Югъ жедалди зи пенжердихъ  шехьна йиф,

Цаварикай чара атIана хьана гьайиф.

Яр акьурла, пенжерда хьана ам къекъиф,

Виликай катна тадиз, хьана чIулав кьиф,

Вилера туна зи кьатI хьайи ахвар,

Зи ярдикай гила ни гуда заз хабар?

* * *

Чир хьухь: зун ви я фал алач, я цел,

Я тIалабиз къвезвач   ви варцел.

Зи суфрадал ала гьамиша фуни кьел,

Вучиз  ятIани, зун акъатзава ви цIарцIел…

* * *

Вун я зи гъуьл туш, я ашна, я дуст,

Вун акурла, зун ви вилик жезва суст.

Вун са гъейри инсан я, туьш хьайи рекьел,

Вучиз вун багъри яз алкIанва рикIел?

* * *

На хкана  умуд, са вахтара хьайи тIач.

Бахтлу хиялрин за хразва таж.

Къизил тажуни чукIурзава нур,

Са бязибурун вилериз къалуриз зур..

* * *

Зун дурна тир, цIиргъиникай галатай,

Эхирни вун мад ахкуна вилериз,

Темен гуда вун хтай а чилериз,

Зун шехьзавач а йикъарихъ алатай,

Тахсир зид тир, айру хьайи кьисметда.

Багьа я заз вилик галай йисар чи,

КIанивилиз авач терез къиметдай

За гарариз багъишзава ясар чи…

* * *

Са ни ятIани авурла тефир чка сал,

Ви яргъи гъил акакьнай зал.

Багьа я заз на авур гьунар,

Кухтунай на зак хкатай лувар.

За лув гуда мад бушлухра вили,

Гьанай за ваз гуда зи темен чими.

КIандатIа а гъил за кьада хурув…

* * *

Зун ваз михьиз хьанва муьтIуьгъ,

Ви кIвале зун хьанва муьнуьгъ.

Заз герек туш къецел алай экв,

Ви вилерин нур я герек.

 

На зун ацукьарна тахтуна  еке,

Ашкара авуна зун тирди Бике.

* * *

Зун цавариз тамашзава, гана таб,

Гьар жуьредин физва рикIяй хиялар.

Заз акI жезва, рагъ итим я, варзни  паб,

Рапрап гузвай гъетерни я  аялар…

* * *

Экуьнахъ заз акуна рагъ гьуьлеваз,

Лацу лепе  акуна заз гъилеваз.

Галат хьайла, ам дагъларихъ хъфена,

Яру махпур туна бушлух ифенвай…

* * *

МичIи хьайла,  заз кичIедай йифериз,

Месик жедай зун дидедиз эвериз.

Башламишдай мад ахъайиз заз махар,

Заз багъишдай вичин вилин пак ахвар.

* * *

Чубанди ядайла вичин кфил,

Ачух жеда хуравай рикI сефил.

Шад жеда рувалай цуьквериз,

Шимедик  чукурзавай цеквериз.

* * *

Заз кIанзавач ви вилиз фена руг,

Гару ви кьилел чIарни тавурай юзур.

Сагъ-саламат хьуй вун авай муг,

Ви буйругъда акъвазиз я зун гьазур…

* * *

Вун туширни, зи геле гьатна эвериз,

Вун туширни заз гузвайди гъетер кьаз?

Югъди — йифди зи тIвар мецел эзбериз,

Яб акъудна кIанда лугьуз, кьинер кьаз?

* * *

Заз кIан хьанач алим тир итим,

Алахънавай чириз вуж, вуч,гьим.

Заз кIан хьана дагъдавай чубан,

Адан дирибашвал, беден кIубан,

Вилериз аквазвай вили цав,

Йиферни, гъетерив ацIанвай битав,

Булахар, авахьзавай чарчар,

Рахадай межлисда гъилевачиз чар…

* * *

Дуьшуьш хьана зун вал, акъатайла зул,

Агь, тIебиат, вучиз вуна зак кутазва фул?

Дуьнья аквазва тек ви вилерай.

Амма ваз ван къвезвач хьи эверай…

* * *

Цавар шагьид  я чилерни галаз,

Гуя зун ви патав атана чинер галаз.

Ви вилик зун къе хьанва есир,

Ник кутада, лагь, вужда за тахсир?

Югъди-йифди  хьанва зун гъарикI,

Гьикьван жеда зун бизар, лагь, икI?

Ни алудда залай пияладин гьал,

Ни ачухда кIвачера аруш хьайи гъал?

Заз кичIе я татабар жез вилик ви…

* * *

Вил-виле туна, вун заз тамашзава,

Зи нефесди вун михьиз тарашзава.

Зи тIварцIихъ на лугьузвач гафар..

Я зани ваз багъишнач  гатфар..

Зи манийрин на гьич кьазвач зил,

Са чIибни зур я чи арадавай мензил,

Вун заз,  зун ваз амукьна тамашиз…

* * *

Тарашзавайбуруз тамашиз амукьна зун,

Чапхунчийрин вяде хьанва чилерал.

Кесиб  инсан ама кткана зурзун,

Къакъудзава мал-девлет  гъилералд.

Гьида кIвал -югъ,гьида аял ,чарадан паб,

Тарашзава ,чапхунзава ийиз таб.

Заз чида, абурун къавал ацукьда пехъ,

Аллагьдини абуруз гуч эхир рехъ.

* * *

Къуншиди заз, атана, ийизва шикаят:

Кхьихь лугьузва вичикай са дуьз гьикая.

» Зи кIвачел  хьанач са сагъ чапатI,

Я далуда чимдай бегьем са алух,

Зи кьилихъ гала  жунадин яйлух,

Руфунни тух  я анжах  са бубат,

Зи кIвачик квач  кьепIир чешне гам,

Лампадини гьиссзава, кана фитил — багъ.

 

Я гъилихъ галач  къизилдин цам,

Я кIвале хьанач итим, беден  сагъ”,

Хъфена къунши, вири лагьана,

Зун амукьна фикиррал гьакI алгъана.

* * *

И чилерал  зи вар-юх, девлет

Рагъданин вахт я азандин  хелвет.

За ийизва дуьа, эзбериз зикир,

Аллагьди кьабулзава зи пак фикир,

Дуьнья сад я, вунни сад я дуьньяда!

* * *

Инсанрик кумач тади, гьерекат,

Суфрадик кумач зегьмет, берекат.

Баябан хьанва гьар садан  багъ,

Сефил я кьилихъ галай рехи дагъ,

Тек-бир чубан хкаж жезва синерал,

Гьасилзавач гьич са затIни гъилералд.

“Бушан кIвачер” къачуз физва туьквендиз,

Баркаван чил элкъвенва къе тIеквендиз,

Хариж кьифер алтIуш хьанва кIатIарал,

Жегьиларни  машгъул я къе кьатIарал…

Чи ерияр мус хъжеда авадан?

Гадра вацIуз гъилик галай чамадан

Къариблухда хайи ватан ваз жедач

Вахъ рикI кана, гьич са касни ишедач…

Зи камал — халкь, зи жамал — халкь, уях хьухь.

 

_____________________________________________________________________________________

Лацу дуьгуьр

Сифте вахтара мехъерин юкъуз сусан кьилел лацу дуьгуьр вегьена, гъуьлуьн кIва­лиз рекье твадай. Амма гила ла­гьайтIа, сусарин арада Европадай гъизвай “фата” сейли хьанва. Михьиз рикIелай алатнава лацу шал, лацу дуьгуьр, лацу келегъа — леке алачир михьивилин пайдахар…

Лацу дуьгуьрдин гьар са цIил са къайгъу я гъуьлуьн кIвале. “Къалмакъал хьайитIа, са цIилиниз тIвал ягъа” — лугьудай сусахъ галай енгеди. Яраб лацу дуьгуьр алачиз гъуьлуьз физвайвиляй я жал къенин йикъара сусар кьулухъ элкъвезвайди?

Лезги кьуьл

Фад вахтара хуьре, кIвал эцигна, мел авурла, хизанда хва хьайила, женгера гъалибвал къачуна хтайла, итимри, гъилер хкажна, майдандал экъечIна, цававай чалагъанри хьиз, элкъвез-элкъвез зурба кьуьлердайди тир. Межлисдани зуьрне-далдам язавай устIаррини суьгьуьрлу макьамралди вири халкь гьейранардай. Ширин къати манийрин сесер вири Лезгистандиз чкIидай.

Хабар нивай? Хабар Яргундавай Миримавай. Кьуьлерал рикI алай Мирим, зуьрнедин ван хьайила, къунши хуьруьз атаналдай. Межлис башламишайдалай кьулухъ Ми­римни кьуьл ийиз эгечIналдай. Жегьилдин кьуьлуьнал ашукь хьайи итимри, кIвачел акъвазна, кап ягъиз башламишна. Далдайрик чуьнуьх хьанвай, чина фите тунвай рушарни кваз, са камунин вилик атана, Миримаз тамашиз хьаналдай. Са руш, акъвазиз тахьана, межлисдин майдандал, Мириман вилик пайда хьаналдай.

Итимар сифте мягьтел хьана, ахпа хъел атана, гапурар акъудна, рушал тепилмиш хьа­налдай. Гьа и арада устIаррини зуьрне-далдам генани кIевиз ашкъидалди яналдай. Руша лагьайтIа, Миримахъ галаз, акъваз тавуна, кьуьл ийиз хьана. Абуру кьведани акьван гуьзелдаказ кьуьл ийизвай хьи, хъел квай итимрин гъиле авай гапурар чилел аватналда. Гуьзелвални шадвал гъалиб хьана ва жегьилар, жуьт-жуьт хьана, кьуьлер ийиз эгечI­налда. Гьа икI гьанлай кьулухъ, чи арадиз чи лезги кьуьл — “Лезгинка” атаналда.

Ахварайни як аквазва

Рагъдандихъ, гьаятда авай секуьдал ацукьна, къуни-къун­ши папари чпин гьал-дерт ахъайиз, гьинай вуч жагъанатIа лу­гьуз, суьгьбетарзавай. Абурун рахунрай за кьа­тIайвал, эгер пакамахъ лап фад туьквенра къекъвейтIа, са вуч ятIани анай гьатун мумкин я. Гьа ихьтин фикир кьиле аваз, зун фад ксана…­

Заз ахварай аквазва, зун туьквендив агакьна. Амма адан ракIарал чIехи тIапIар алай. Са касни аквазвач. Зи вилик бейхабардиз НЛО пайда хьана. Анай са дишегьли эвичIна ва заз вичихъ галаз атун теклифна, чпин чкадай вуч кIанзаватIа, вири вахкуда лагьана. Зани кьилихъди вегьена.

Сифте чун са иер тIулал ацукьна. Анал се­рес суфраяр ачухна, чаяр, шуьрбетар, не­кIер, ширинлухар маса гузвай. За и няметрин дад акуна, ахпа жуваз кIани затI-матI къа­чуна. Маса чкадал къаб-къажах алай, дезгейрал, къатара туна, пек-партал эцигнава. Абурукайни за жуваз кIани-такIан къачуна, сумкада туна. Мадни са еке майдандал якIар маса гузвай. “Гьикьван як кIанзаватIа, заказ це”, — лагьана са дишегьлиди заз. Зани заз кIандай кьван як заказ гана. НЛО-ди зун цаварилай чилерал, чи къапудал хкана. За маса къачур шейэр зав вахкана, дишегьлиди лагьана:

— Гуьзлемиша, зун якни гваз са тIимил вах­тунилай ви патав хкведа.

Зун шейэрни гваз хъфена, архайиндиз кIвале ацукьна. Са арадилай зи япарихъ зенгинин ван галукьна. “Як гваз хтанва” — лагьана фикирзавай зун ахварай аватна. Зенгинин ван мадни тикрар хъхьана.

Ахварин хиялдик кваз, зун тадиз ракIа­рихъ фена. Анихъ галайди зи къуншидин паб тир, вичиз са тIуб запун тIалабиз атанвай. Зун гила михьиз ахварай аватна ва заз гьайифни хьана: им анжах ахвар тир кьван. Чара атIай зун затI-матI гьатдатIа акваз, мад пакамахъ фад туьквенра къекъуьниз мажбур хьана.

Суварин савкьат

— Я Бегьруз, я итим! Ваз чизвани, пака чи, папарин, сувар тирди?

8-Мартдин сувар! Зун гила кьванни къуншидин папан вилик ажуз тамир. Ада заз гьар сувариз вичиз гъуьлуь багъишай­ савкьатар къалурзава, зи савкьатрикай хабар кьаз, зи чинар яру ийизва. Куьрелди, къе вун савкьат гвачиз кIвализ хкведач! — буйругъ гузвай тегьерда лагьана, паб кIвалахал фена.

Бегьруз фикиррик акатна: “Яъ, за папаз вуч савкьат къачуда? Агь, рикIел атана, ихьтин крарин устIар Алияр я. Гьадахъ галаз меслятна кIанда”.

Ам Алияран патав фена ва адаз вичин дерт ахъайна.

— Гьа..гьа..гьа… — хъуьрена Алияр Бегьрузан ихтилатдал. — Яда, вуч савкьат авайди я, къачу са хъсан атир. Чи патав гвай туьквендиз хъсан, гьар са дишегьлидиз хуш жедай атирар, яни духияр, хканва.

— Духи? Ваъ, ваъ, дуст кас, виже къведач!­ Са цIуд йис ида­лай вилик за адаз “Зи азиз дишегьлидиз” тIвар алай атир къачунай, ам­ма ада заз дишегьлидик вичик тIебии атир, назик­вал хьун лазим я лагьана, атир авай шуьше пенжердай вацIуз гадарнай, — лагьана Бегьруза.

— Дишегьли аку, атир такIандай, — сарарикай хьиз мурмурна мад Бегьруза.

— ЯтIа вуна адаз къапарин са сервиз къачу! — меслятна Алияра

— Къапар, къапар герек туш, адан гъил па­ра заланди я къапарал. Вичиз са кIус гьяз татайтIа, абур са гьафтеда бес я адаз! — лу­гьуз­ва Бегьруза.

— Бегьруз, жуван папаз цуьквер къачу! Мад ваз вуч къа­лурдатIа, лугьудатIа, заз чизмач, — лагьана Алияра.

Пашмандиз хъфей Бегьруз шегьердин гьар са туьквендиз физ, экъечIиз, атана югъни мичIи хьана. Амма адаз са кутугай савкьат жагъанач. Садлагьана адан рикIел ЦУМ геждалди ахъаз амукьдайди  хтана. Бегьруза ЦУМ-дихъ еримишна. Пагь, автобусар вуч явашдиз физва, таксиярни ла­гьайтIа, шегьердин мугьманрив ацIанва. Эхирни ЦУМ-дин ракIарив акъатай Бегьруз къаравулди къенезни ахъайнач. Сятдин кIуьд хьанвай.

КIвачер гъуьргъуь хьанвай Бегьруза са геренда ракьун рекьин вокзалдик фин фикирдиз къачуна. “Анал къарийривай са кIунчI гатфарин хъсан цуьквер къачуда, ам зи папаз виридалай багьа савкьатни жеда”, — фикирна ада.

Амма вокзалдал амайбур, бахтунай хьиз, анжах беневшаяр тир. Геждалди шуьткьуьн тийир, яргъалди атир гудай беневшаяр…

Бегьруз цуькверни гваз кIвалин ракIарив агакьайла, йифен сятдин цIикьвед хьанвай. Рак ахъайиз алахъна, амма ам къене патай агалнавай. Эхирни Бегьруз дегьлизда авай кроватдал ярх хьана.

Йифди Беневшани ксанвачир, ада Бегьруз гьинихъ алат­наватIа лугьуз фикирар ийизвай. “Агь, за вуч къелетна! АтIуй зи мез, къуншидин папан сивиз килигна, зун зи багьа Бегь­­­ру­завай хьана хьи” лугьуз, Беневшадин вилерай хтар хьтин ири накъвар авахьиз, ам шехьзавай. Шелдин ван галукьай Бегьруз­ ахварикай уях хьана ва гьа и арада, ракIар ахъай­на, дегьлиздиз атай Беневшадиз, гъиле назик беневшаяр аваз, кроватдин кьиле ацукьнавай Бегьруз акуна. Хвеши хьайи Беневшади, “азизди, багъишламиша, зи суварни вун я, зи савкьатни” лагьа­на, вич гъуьлуьн савкьатдилай рази тирди къалурна.

Беневша бахтлу тир ва адан гъиле авай беневшайрал пакаман сифтегьан нурар къугъвазвай.

Лацу яйлух

Чи хуьруьн рушар рагъдандихъ, кварар къуьне кьуна, яваш-явашдиз булахдал фидай адет авай. Гьар са кварцел гуьзел нехишралди рушан тIвар кхьенвай. Кварар эцигна, чун са далдадив чуьнуьх жедай. Анал чна хуш суьгьбетар ийидай. Гьа и ара хуьруьн жегьилри гуьзлемишдай ва атана чпиз иер акунвай рушарин кварарин къуьнерик чпин лишан яз къалурдай лацу яйлух кутIун­дай. Яйлухдикни кьве тIуб кIанивилин чар жедай.

Амма зи кварцин къуьник садани лацу яйлух кутIуннач. Гьа­виляй зун хайи хуьряй экъечIна, шегьердиз фенай. Гьа­йиф­ хьи, заз геж чир хьанай зи кварцик кутIуннавай лацу яй­лух гару мерейрин чумуррал тухвайди. Ивидин накъвар хьиз, лацу яйлухдал абурун мижедин стIалар чкIанвай. Лап геждал­ди эвернай заз чумуррин кул-кусри, яйлух юзуриз. Гару яваш-яваш зи яйлух, сифте муьгьуьббат, кIус-кIусна гадарнай…

Эхиримжи гаф

(Новелла)

Цава живедин цIверекIар къугъвазвай. Варцел атана кьуьд акъвазнавайди аквазвай. Зунни Жанисат туьквендиз физ экъечIна. Хуьруькай, кIваликай суьгьбетар ийиз-ийиз, чун паркуниз акъатна. Гьа и арада чи вилик кьилелай кIвачел кьван чIулав шаршавар галай яшлу дишегьли пайда хьана. Кьилиз янавай чалмадикай хкатнавай батIан пелелай виниз хкаж хъувуна, ам цуквал ацукьна. Вилер, чиляй тIекв акъудзавайбур хьиз, са чкадал алкIанвай. Чина авай биришар агаж жез, абуру дишегьлидин фикир мадни хци ийизвай. Ахпа му­кьуфдивди кьежей чилелай кап алтадиз башламишна. Са квехъ ятIани къекъвезвай адан яхун яргъи гъилерик пешер-кьа­лари векъиз ванзавай. Дишегьлидин тупIарин рикIерай иви авахьзавай, аквар гьаларай, тупIар са гьинихъ ятIани галукьна­вай хьтинди тир. Кьурай пешерал яру лекеяр аламукьзавай.

— Хала чан, ви вуч квахьнава? — хабар кьуна Жанисата, ди­шегьлидиз мукьва хьана.

Дишегьли адаз тамашна, амма жаваб ганач. Чунни адан гъавурда гьатнач. Дишегьлиди, анжах тупIар къалуриз, “хва, дяве, свас, тупIал, квахьна”, — лагьана, вичин фикир давамарна. Чун ахпа гъавурда акьурвал, адан авай са хва вичиз кIани рушак лишан кутур лагьана, дидедив гимишдин тупIал туна, дяведиз фенай. Хва хтанач. Эхиримжи аманат яз хвейи тупIал ингье квахьна.

Чилел акваз-такваз жив ацукьзавай. Живедини рапрап гузвай. Яшлу дишегьлидизни акI жезвай хьи, гуя гимишдин тупIалдини рекIв-рекIв гузва.

Инсандин тупIари жив цIурурзава, амма тупIал жагъизвач. Ингье адан вилер маса кIунтIунал физва. Ада кьве гъилни гьанихъди яргъи ийизва, на лугьуди, тупIал гьаник ква. Шаршаври чилелай жив михьзава, кьурай тупIар живедал алкIизва. Дишегьлидин нефесди кIунтIунал алай жив цIу­рурна. Ам геждалди адаз тамашиз амукьна. Ахпа сивяй “Сур-р, су-р-р” гаф акъатна.

Гуьгъуьнай, чун гъавурда акьурвал, дишегьлидиз и гъве­чIи кIунтI, аманат яз, тупIал туна, дяведиз фейи вичин хцин, вахтуни лап гъвечIи авунвай сур хьиз тир.

Зи къумрал аялвал

Зун мус зи хайи хуьруьз хтайтIани, ам гьина чуьнуьх хьана аматIа лугьуз, аялдин шехьна алатай ван хьтин зи аялвилихъ къекъведа.

Садра заз зи къумрал аялвал чи кIвалин вилик квай хулан­ къерехда кьарадин “хъалпахар” къугъвадай чепедин бен­ди­нал аламайди хьиз хьана. Зун анал фена. Амма зи аялвал хулан къерехда къугъвазвай аялри къакъуднавай…

За фикирна, белки, аял вядеда жува зирингдиз чуьхуьнагар авур хайи вацIун къерехда ама. Вили шим квай хъипрепI­рин юкьва чуьнуьх хьанватIа…Зун вацIал фена, ам акунал зун гзаф шад тир. ВацI, гьа виликдай хьиз, зарбдиз авахьзавай. Кьер лагьайтIа, ада, чуьхвена, вили авунвай. Инлай-анлай, гьа виликдай хьиз, цихъ галаз женг чIугуна, аламай еке къванерни аквазвай. Бязи кул-кусни агалтна, абур лал тир. НуькIерини, гьа виликдай хьиз, лув гузвай. Са гафуналди, зи вилерик аялвал хтана акъвазна. Амма завай адан лепедик кьванни экечIиз хьанач. Низ чида, гьи селди ам гьи яргъариз тухванатIа.

Хуьре мехъер ава, зунни хтанва гьа мехъерик. Мехъер! Зун зи аялвал, еке шуьредиз кIас ягъиз, межлисдиз тамашдай чIередал алатIа лагьана, пек-партал дегишна, мехъерик фена, къавал хкаж хьана. Къавун чIере гьа сифтедай хьиз сагъ я. Гила анал аялар ацукьнава. Вири крарал мягьтел жедай зи аялвал заз  инайни жагъанач. Низ чида, гьи зуьрнедин зилди ам, гьи дагълариз акъуднатIа?

Са сеферда за фикирна, белки, зи аялвал за бадедин хьрак цIамар тухвай куьчеда тунватIа? Инай, гьа гъвечIи чIавуз зун хьиз, кIвачел тай тушир чIехи калушарни алаз, са гъиле цIа­кулар, муькуь гъилени цуру нек авай къаб аваз, гъвечIи рушар физвай. Заз зи гелер жагъаначтIани, аялвал мад сеферда рикIел хтана.

Ингье мад са рикIел хкун. “Пешепай” хьана, бустандай хтайла, зун чIехи бубадин кавалдик къаткидай. Заз акI жедай хьи, зи аялвал, ахвариз фена, и кавалдик кума. Гьайиф, ахва­риз фейи зи аялвал заз и кавалдикайни жагъаначир. Исятда зун шегьердиз хтанва, чи кIвалер галай патахъ еримишзавай. Килигна, зи вил хважамжамда акьуна. Гьана зи аялвал чуьнуьх хьанватIа яраб?

КIвалин экв

Зи кIвачер кIвализ хъфизмач. КIвале авай къалмакъал, чIехибур са тIимил яваш хьанватIани, са гьихьтин ятIани къайи­вилин перде арада амазма.

Я кас, вучиз зун мад идахъ галаз яшамиш жезва? Вични икьван тIарвилер арада хьайила? Вучиз?… Я тахьайтIа, за низ вуч успатзава? Бес зун квехъ галкIана ама и кьуд цлан арада? Жува-жуваз гьа ихьтин суалар гузва. Хъсан хьана чахъ гьеле аялар авачиз. Аялар, заз чиз, кIанибурулай хун лазим я. Акъваз, белки, зун вердиш хьанватIа и кьуд цлахъ галаз? Белки, гьавиляй за а вердишвал хизандин къанун яз гьисабзава жеди.

Чидач, белки, ам заз язух къвезватIа? Жаваб жагъизвач. Бес зун и кIваляй вучиз хъфизвач? И кIвализ хквезва лагьайла, зи кIвачер галат жезва, рикIи фад-фад кIвалахзава, вилерал мичIивал акьалтзава. Зун гьакI вердиш хьанва, гьайван хьиз, вичин варцел хквез. Гьиниз фида кьван зун? Санизни! Дуст рушаризни зи гьа ихьтин ихтилатар герек туш.

Дидедини гьамиша лугьузва: “Жув-жуван кьейи бахтни гваз алай чкадал, лал хьана, ацукь”.

Хизандикай фикирар ийиз-ийиз, Саядпери кIвализ хтана. Сифте ам кIвализ гьахьдалди, чIарни юзан тийиз, пенжердай килигиз акъвазна. “Аквар гьаларай, “муьнуьгъ” телевизордин кIане ацукьнава, я тахьайтIа вичин рикI алай газетар кIел­зава”, — фикирна ада.

Дугъриданни, Саядпери кIвализ гьахьайла, адан гъуьл телевизордин кIане ацукьнавай.

—  Ацукь! Тамаш! Ваз хийирлу сегьне къалурзава, куьчери! — рахана адан гъуьл, къуьнерив яргъан агуд хъийиз.

— Заз мад вахт амач и кIвале са декьикьадани акъваз хъийидай. Зун иниз зи затIар вахчуз хтанва, — лагьана Саядпериди пашмандиз.

— Рехъ гьамиша ачух я. Вун кьуна акъвазардай кас ваз инай жагъидач.

— Вуна акI чара амачирла лугьузвайди я, маса гаф жагъун­ тавурла.

Саядпери парталар авай шкафдин патав фена. Булушкаяр гъиле кьуна, вичин хурудив агудна, ахпа алай чкадал эхциг хъувуна. Адаз абурухъай гьа и кIвалин ни къвезвай. Адан рикIел столдин дехилда авай вичин лишанлу тупIалар, за­кIалар хтана. “Квахьна фирай вичин къизиларни галаз! Куьз я абур, чпин мана-метлеб квахьайла?” — фикирна ада.

Саядпериди геждалди затIар кIватIна, амма эхирдай са куьнихъни ам элкъуьн хъувунач. Дегьлизда авай экв кузвай лампани вахчуна, ам фад-фад кIваляй экъечIна…

«Лезги газетдин» 2022-йисан 34-нумрадай

____________________________________________________

Кофе хьиз, туькьуьлди

Яргъал рекьи янавай зи беденди ял ягъу­нихъ цIигелвал ийизвай. Гьамамдин лезетлу ятарик чуьхвенвай заз агалтиз кIанзавай.

Залпадин кIвале къанвай. КилигайтIа, да­кIардин шуьшедай, хана еке тIекв акъатнавай ва анай вижеваз къай къвезвай. Гьа и еке тIеквяй вилериз таквазвай затI авачир: гишила, тIуьн кIанзавай къушарни, рагъул куьчени, дугъри варзни, нурлу гъетерни, гьатта Кремлдин минарани. Къайи шагьварди зи чинал алай цин стIаларни туькьуьнзавай.

Хъуьтуьл дивандал ярх хьанмазди, зун суст хьана, ахпа вилерни гьасятда агал хьана.­ Залпа чай гьазурунин къайгъудик квай. Эхирни чай агакьна. Адан атирди зав вилер ахъайиз туна. Заз чай хъсан къенфетрихъ, та­хьайтIа, чумалрин мурабадихъ галаз хъваз кIанда. Ам­ма Залпади суфрадал шекер эцигнавай. Заз кIандай шейэрни гъваш лугьудай чин зал хьанач. Чара хьанач, шекердин са ккIал сивиз ве­гьена, за чай хъваз башламишна.

— Мад са истикан чай цадани за ваз? — хабар кьуна Залпади.

— Зун ахварихъ кузва, ийидай ихтилатарни ава.

Залпади жаваб ганач. Ам заз тамашиз акъвазна. Эхирни ада пIузарар сад-садавай къакъудна: — Ваз ксуз кIанзава ман? Ксус!

Ам къапар гваз цIун кIвализ хъфена. Авай­вал лагьайтIа, за фикирначир ам зун ксунал нарази жедайди. Зи ахварни адан бейкефвили хана. Чун ихтилатра диб туна ацукьна. За адавай адан кIелунрикай, дустарикай, тарсарикай хабарар кьуна. Ахвариз тефин патал зун цларик квай шикилриз тамашзавай.

— Ксумир вун, — эзберзавай Залпади. — Заз вун тахкуна кьуд йис жезва, гъуьл рагьметдиз фейи йикъалай. Ксумир, са тIимил кьван сивериз къай гун чна, — лагьана, зи винел алай яргъан алудна.

— Зун ксанвач, я Залпа, за фикирзава, вучиз бахтлу йикъар куьруьбур жезвайди ятIа, гьадакай. Вучиз икI жезвайди я?

— Чидач. Заз къуват гузвайди зи руш ва кIелунин дустар я.

О-гьо, ви чинал биришрини гелер ийизва хьи? — лугьуда, чинилай гъил алтадна.

— Ви чIарар гьеле къалин яз ама.

— Де килиг, за вуч авунатIа,- ада кьилеллай пIипI хтIунна ва заз кьатIар михьиз атIан-вай чIарар ва гададин хьтин кьил къалурна.

— Вуна вучиз ахьтин кар авуна, я Залпа?

— Зи киферал анжах са гъуьл ашукь тир. Ам амачирла, за киферикай вучда? Ваъ, герек авач заз абур!

— Залпа, ваз чизвани вуна лап ахмакь кIвалах авунвайди. АкI хьайила, вун яшамишни жемир ман.

— Зун зи руш патал яшамиш жезва.

Кроватдилай хкадарна, ам столдин патав­ фена. Альбом къачуна, анай са нин ятIани ши­килдихъ къекъвез башламишна. Гьа и арада зун мад ахварин хиялриз фена.

— Ма, тамаш идаз, — кIевиз рахана Залпа. — Вилер ахъайна тамаш.

Руш дидедин кIалуб тир. Гьакьван ухшар авай.

— Им лап гьа вун я хьи!

— Туш, ам вичин дахдиз ухшар я.

— Ваъ, ваъ, паталай хъсандиз аквадайди я.

Зун мад дикъетдивди шикилдиз килигна. — Вунни гьахъ я, вилер, сив дахдин хьтинбур, чIулав чIарар вибур я.

— Эхь, чIарар зибур я. ТахьайтIа, дахдиз ухшар я.

— Залпа, хьайи крар алатна фена, алахьай­ юкъуз цавари авур къукърумар хьиз. Мегер ви рикIе садазни чка амачни? Белки, гьахьтин кас-мас аватIа?

— Ваъ, садни авач. Я ахьтин кар женни ийи­дач, — сес хкажна хьиз рахана Залпа. Ма­садал ашукь жедай рикI захъ амач. Бажагьат­ зал зи гъуьл хьтин итим гьалт хъийида. Ахьтин итимар мад жедайди туш, Ханум.

— Тади къачумир, Залпа, ваз, мумкин я, гъуьлер гьихьтинбур жедайди ятIа, чизвач гьеле, я бегьем акунни авунвач. Гьавиляй ваз масад хушни хъжеда.

Залпа къулайдиз зи къаншарда ацукьна. Ада зи гафар фагьумзава. За гьиссава, зи ахварни са гьиниз ятIани квахьзава. Ваъ, акI жедач, чIарарикай багьна кьуна кIанда.

— Залпа, зи чIарар кьуразвач гьич. Абуруз вуч ийида?

— За ваз исятда дасмал гъида. — Ам къарагъна фена, зун кисна хъуьрена. Залпа фад хтана ва, зи пIузаррал хъвер алаз акурла, ам мягьтел хьана амукьна.

— Вун низ хъуьрезвайди я?

— ГьакI хъуьрез кIан хьана заз. Вав гьа ви амалар гумай хьтинди я.

— Эхь, зун дегиш жедайди туш.

ЧIарар дасмалдик кутуна, зун мад дивандал ярх хьана.

— Залпа, зун инанмиш я вун мад ашукь хъжедайдахъ. Фида вун гъуьлуьз, хада вуна ая­лар, суварриз элкъведа уьмуьрни. Ибур тIебии крар я, вунни гьеле — жегьил. РикIе авай пис хиялар, туькьуьл фикирар акъуд, вилер ахъайна, тамаш дуьньядиз. И дакIарда авай тIеквендай гадара жуван чIуру фикирар.

— ДакIардай? На вуч лугьузва, я Ханум? Уьмуьрда акур экуь йикъарин фикирар мегер дакIардай вегьез жедани? Ваъ, Ханум, Бес зун вуч гваз ацукьда?

— Ваз зи гъавурда акьаз кIанзавай хьтинди туш. Мад ятIа жуваз кIанивал яшамиш хьухь. Завай ваз вуч лугьуз жеда? Эгер ваз гьакI хъсан аквазватIа, гьакI хьурай.

— Ханум, гъавурда вун акьазвач зи. Къизил хьтин зи гъуьл хабарни авачиз рагьметдиз фена. Завай гьа и кар эхиз жезвач, ам зи рикIяй акъатзавач, — икI лагьана, Залпа дакIардихъ фена.

Бахтуникай, ашкъидикай рахай ихтилатри чун кьведни сустарна. Хейлин вахтунда чун кисна. Ахпа, вуч ятIани, Залпади заз гафар лугьуз башламишна. Адан сивяй акъатай гафарни заланбур тир. Зав гекъигайтIа, залай вич бахтлу дишегьли я лагьана ада.

Зун мягьтел яз амукьна. Ада зи бахт гьихь­­­­тин уьлчмейралди тайинарнатIа, зи кьил акъат­­нач. Заз гъуьлни, аяларни, диде-бубани­, стхаярни авай. Уьмуьрдин рехъ за фад хкяна­­вай. Захъ жув шадардай агалкьунар жезвай. Инсан­риз жувалай алакьдай хъсан крар ийиз­вай. Масадан дердиникай хабар кьазвай. Зазни уьмуьрдин рагъ алай йикъарни, сери­нарни­, чIи­­меларни — куьрелди, уьмуьр­дин ви­ри­­ тере­фар акуна. Четинвилер алуддай такьат хьана захъ. ЯтIани, за зун бахтсуз яз кьаз­вач. Залпа­диз идалди вуч лугьуз кIан­за­­­вай? Хъел атана­­тIани, зун кисна. И кар Зал­пади хушдиз кьабулайди фагьумна за. Залпадин гафарай, зун бахтсуз я. И фикирдихъ галазни зун рази хьун Залпади хуш­диз кьабулна. Ам ахвариз фена, адан чинал бахт­лувилин хъвер къугъвазвай. Ам акваз, зунни бахтлу тир. За гьакI гьиссз­а­вай­­­. Зи ахвар михьиз квахьна. И декьикьайра зи ри­­­кIе тек са мурад авай: гьинай хьайитIани, бахт жа­­гъур­на, Залпадиз багъишун. Амма ам гьи­­най жа­гъур­да? ЖагъайтIани, гьикI багъишда?

Агь, чи уьмуьр, уьмуьр! Туькьуьл кофе хьтин! Амни чи вилик чашкада цана къведа ва чнани ам хъвана кIанда.

ТIурфандин хуруз

Зегьметдин югъ куьтягь хьана, нянихъ, га­латнаваз, зун кIвализ хтана. Сифте кIвал къакъажна, ахпа суфра ачухна. Вири хизан кIватI хьана. Гьар сада заз алатай йикъакай, чеб югъди кIвале рикIе сугъулвал аваз жезвайдакай лугьузва. Садаз за зи кIвалахдикай ихтилат авуна кIанзава, муькуьда шаддиз вичиз тарсунай атанвай “вад” къалурзава. БицIи руш нинийрихъ галаз къугъвазва.

Вири хизан столдихъ ацукьайла, рак гатадай ван атана. Аялар шадвиляй алай чкайрилай, бацIияр хьиз, хкадар хьана, ракIарал фена.­

— Ура! Халу атана, халу! Ваъ, атанвайди хала я! — гьарайзава аялри.

— Ам вун яни, Разият? Ша, ша. Гьа исятда нянин хуьрек нез ацукьнавай чун. Ша столдихъ. Разиятаз ацукьиз кIан хьанач. Са нин ятIани сувар, хайи югъ къейднаваз, ам гьа исятда ресторандай хтанвай. Адаз ана ацукьна кьарай атанач, патав гвайди зи кIвал хьуниз килигна, ам зи патав атана.

Разият перишан я. Ам рахазвач.Са тIимил хъванвайди хьиз аквазвай. Вилери нур гузва, хъуькъверикни ярувал ква. ТIурфандин вилик тIебиат жедай жуьреда ава адан гьал.

— Эгер столдихъ фу-хуьрек нез ацукьиз кIан­завачтIа, атана и гамунал ацукь, хуьр, же­гьил вахтар рикIел хкваш, я туштIа, и хразвай га­му­нихъ ацукь, са кьве кваг хурух. Гьа­кIани кIан­дачтIа, столдилай къачуна, журналриз ки­лиг.

— Вуна гамни хразвани? Ваз вахт гьинай жезва? — рикIе туькьуьлвал аваз, суал гузва ада заз.

— Жув агакьайла, хразва, Разият. За ваз вуч лугьун вахтуникай…

-Телевизордиз килиг, хала, — лугьузва аялри.

Разиятаз са вуч ятIани лугьуз кIанзава, амма лугьузвач. Завай лагьайтIа, динждиз нез жезвач. Ахъазвай рак мад са ни ятIани гатазва.

— Ша, ша, — залайни вилик ракIарихъ аялри зверзава.

— Зумруд хала, чун вири кIвале ава, — лугьузва аялри.

Зумруд акурла, Разиятаз хъел атана, ам­ма ада вич шаддиз къалурна. Абуруз садаз-сад гьамиша такIан тир, амма абуру и кар ви­­нел­ акъудзавачир. Зумруд кIвализ гужуналди гъизвайди хьиз гьахьзава. Ам чиник атIугъайвал кваз ацукьзава ва зи аялрихъ вил хьанвайди, вичиз зунни фадлай акуна кIанза­вайди лугьузва. Такуна са-кьве югъ яни? Зи аялар адаз вичинбур хьиз кIанда, амма вичин аялар адахъ авач. Кьве дишегьли зи къаншарда ацукьнава.Хъчадин афаррикайни кьил къакъудзава, чеб тух я лугьуз.

— Квез кIандайвал ая, — лугьузва за. — Минетар ийиз, куьн аялар туш хьи.

Мультикриз килигна, аялар фадлай ахва­рал фенвай. Итимдини, чун яваш рахун тIа­лабна, аялар ксанвайвиляй ва вични пака кIел­на кIанзавай лекциядиз гьазур хьана кIанзава лагьана…

Йифен геж вахтунда акъатай гару дишегьлияр хиялрикай хкудна. Зумруд къарагъна, за­ландиз нефес акъудиз, Разиятни къарагъзава. Кьведани лап такьатсуз хьанвай жуьреда парталар алукIзава, на лугьуди­, ибурухъ къуват амач. Куьгьне пальто къуь­нерихъ ве­гь­е­на, зунни абур рекье хутаз гьазур хьана. Кьве дишегьлини, сад муькуьдаз ухшар кьве кас, ра­кIарив къиредал алкIайбур хьиз акъваз хьана.

— Кьве ихтилат ийиз кIанзавай, — пеле биришар кIватIна, лагьана Зумруда.

Куьчеда гару уьфтер язава, инихъ-анихъ живер гадарзава, пилтеяр чинрал гьалчзава. Февралдин вацран няни я эхир.

Кьве дишегьлини, зи кIваляй экъечIна, и залум йифиз хъфизва. За абур кIвалин пи­пIел кьван рекье туна. Кьилин куьчедал абурун рекьер чара жезва: сад эрчIи патахъ хъфизва, муькуьди — чапла патахъ. Зумрудахъ вичин кооперативдин кIвал ава. Ам кIвале “Людовик-14” фирмадин кроватди гуьз­лемишзава. Адаз вичин ашнади зенг авун мумкин я. Мумкин я, атана ракIарихъни акъвазун. Разият чапла патахъ, агъадалди физва. Адан зурба кIвал Каспий гьуьлуьн къерехдал ала. Сагъ югъ квахьна, вичивай са кар авуна кьилиз акъудиз тахьунал ам рази туш. Хъфидайла, ада лугьузва:

— Ваз захъ галай “Опиум” духидин ни хуш яни? Ви рикI гьамиша Зумрудахъ кузвайди я. Анжах — са гьадахъ!

— Де сагърай вун, за гьеле итальянский новеллаяр кIелна кIанзавайди я, — рекье гьат хъувурдалай гуьгъуьниз лугьузва Разията. Дишегьлияр рекье хтуна хкведайла, зи кIва­чери зун гьич сакIани зи кIвализ хутахдачир. Заз мекьи я, къуьнерихъ чими шал вегьез зи рикIелай алатна. Чи кIвалин ракни ахъазмайди я. Гар сухулмиш хьайитIа, аялрин винелай яргъанар алудда, абуруз мекьи же­да. Компотни ргана, алахьначтIа… Уьтуь ядай шейэр­ни харадиз яна ама…Амма заз четинзава, зи кIвачери зун, вучиз ятIани, фад-фад кIвалив агакьарзавач. Кьве дишегьли, сад-садаз ухшар, кьве кьисметди зун куьчедал акъвазарна. Яраб абур кIанзни-такIанз вучиз хъфе­натIа? Аста-аста? Акъвазиз, акъвазиз, накьвадин керпичрикай эцигнавай зи кIвализ килигиз… Абуру са вахтара лугьудай­ хьи, бес хъсан гъуьлер жедайди туш. Гъуьлуьз фена, са низ ятIани лукIвал ийидалди, зун жув-жуваз яшамиш жеда. Разията вичиз гуьзел уьмуьр жа­гъур­на, ам директор я, министррихъ галаз ала­къалу я. Гуьруьшар, культурадин рекьяй теклифар, духияр, цуьквер, романар…Гагь вичинбур, гагьни ктабрай кIелайбур.

Зумрудакай рахайтIа, гьамни вич патал яшамиш жезва. Адан рикIни девлетрал, къизилрал, кIвалин къулайвилерал ала…

ГьикI хьана, вуч хьана, дишегьлияр, куьн къанни цIувад йисан яшдиз акъатайла, гила ахварай аватай хьиз я хьи? Куь зигьинди гила кIвалахзавани? Гила квез цаварай гъуьлер, аялар кIанзава…Тушни? “Хъсан итимар жедайди туш…” Зегьмет чIугурла, вижданлу хьайила, кIвалихъ рикI кайила, итимарни хъсанбур жеда, папарини абур хъсанарда. Ая­лар…За йифен ахварар гьабуруз бахшна. Куьне куь ахварар низ бахшна, йифер низ гана? Идалайни гъейри, зи рикI я девлетрални, я атиррални хьайиди туш. Аялдин пек-парталдихъай къвезвай гьекьедин ни дуьньяда вири­далайни хъсан атирдин ни я. За куьне кIел­за­вай романар ваъ, за дидейриз, балайриз талукь повестар кIелзава. Зи девлет “Людовик-14” ваъ, хипен кIел хьана, ам зи рикIиз гьамиша мукьва я. “Людовик-14” зи итимдин гъилери­ эвеззава. Куьне къизилар, багьа къашар кIватI­зава, амма зи девлет зи балайрин гафар-келимаяр, мугьманрин хуш суьгьбетар я…

Куьн зи дустарни туш гьа. Куьн заз гьина акурбур, таниш хьайибур я? Зи хуьруьнвиярни туш куьн… Сад атIа чIавуз, са мус ятIа­ни­­, зи къуншидал яшамиш хьайиди я. Муькуьди… Муькуьди заз кIвалах авур чкада акуна, чун гьана таниш хьанай. Квез кьведазни я зун, я зи хизан аквадай вилер авачирди заз чизва. Куьн зи кIвализ къвезва. Яраб вучиз къвез­ватIа? Чир хьана, куьн зи кьилив зи хизан авай кIвализ са гьихьтин ятIани къуватар, са вучтин ятIани умудар кIанз къвезва! Амма куьне геж авуна эхир? Икьван куьн къвез-хъфиз, куьн завай, зи хизандивай сакIани дегишиз жезвач…За квез гьи жуьреда куьмек гун?

Кьве дишегьли, зи кьве таниш, тIурфанди гъайибур хьиз, атана хъфена. Эхь, хъфена. Мадни гьа тIурфандин хуруз. Зи кIвале мекьи гьава къекъвезва. Ада вичиз чими са муг жагъурзава. Амма зи рикIе адаз чка авач…

«Лезги газетдин» 2023-йисан 18-нумрадай

___________________________________________________

«Лезгинкадикай» баллада

 

Ихтилатда за лезгидикай ваз:

Зарб кьуьлуьналди машгьур я Къавкъаз.

Дегь чIаварилай, аваз себебар –

 

Эцигдайла кIвал рагарин кьилел,

Хва атай чIавуз чилерин винел,

Чарх ягъиз, кьуьлуьк фидай эркекар.

 

Сур чIаварилай зуьрне абуруз,

Къушра хьиз мани гьазур тир лугьуз,

Далдамдини ван твадай дереда

 

Итимри, шад яз, ийидай кьуьлер,

Дагъви рушари, чуьнуьхна хьиз хъвер,

ХтIундачир шал гьа и береда.

 

Амма са юкъуз акатай ашкъи

Са гуьзелди шал гадарна векъи,

Хъуькъверик пак яр акатна вичин.

 

Муьгьуьббат хьиз, пагь, кужумиз аваз,

Гьахьна и гуьзел деминин юкьваз,

Кьуьлуьнив гатаз дамарар чилин…

 

ЧIуру адетри дуван виликна,

Хенжелдин меци сагъ чан гъиликна,

Амма гуьрчегвал кьенач – кIвачелла.

 

ГьакI икI, кукIварна буьркьуь тир гьалкъа,

Дагъви жегьилри, рикIер яз ахъа,

Ялна кьуьлуьник рушар къецеллай.

 

Гьа вахтарилай йикъалди къенин,

Машгьурзава чил дагъвийри чпин,

Зарб кьуьлуьна тваз кIвачерин лепе…

 

Кьуьл, акьалтай тIвар «Лезгинка» азиз,

Вири дуьньядиз чир хьана михьиз

ИкI тирвиляй ам авазва вине.

 

Авазри адан гузва чаз лувар,

Зи, лезги рушан, язва ам сувар,

Гьавиляй гьазур я зун кIевелай,

 

Чаз мугьман хьайи инсанриз патан

Багъишиз жуван «Лезгинкадин» ван,

Фидайвал туьнт гьекь адан пелелай.

(1986-йисуз и баллада «Юность» ­журналда чапнай).

 

Кавалдикай баллада

 

Фад вахтарлай, гам къерехиз амалдив,

Къимет гузва за хъицикьдин кавалдиз.

Гамунихъ хьиз авачтIани иервал,

Зун ашукь я адал, валлагь, тежервал.

 

Адакай чаз куьмек хьанай хъуьтIериз,

Ада чав къай агудначир живерин.

Ам йикъариз къвалав жедай акадин,

Чун, аялар, къугъун патал, чка чиз.

 

Заз бадеди са вакъиа ачухнай:

ЧIехи буба дяведавай, рикI чIухна.

Няс фронтдай фадлай хабар амачир,

Суфрадик гьич ризкьидин кIус кумачир.

 

Нагъв туькьуьниз, алакьайди касдилай,

Къуьл чрана, хуьн я хизан ясдивай.

Чранвай къуьл – калар ада кавалдал

Вегьенай, гьай-гьараяр физ аялрай.

 

Аялрини, кьилер туна кьилера,

Къуьлуьн тварар жагъурзава кIеверай.

Ишедай чIав-вахт амукьнач аялрихъ,

Яргъи югъди машгъуларна кавалди.

 

Чизва, дяве амач фадлай, секин я,

Твар рикIелай алатзавач – ширин я!

Гишин чIавуз жагъун тавур тварар заз

Мумкин я, къе гьат хъувун, са ахвар яз.

 

Туп хьиз кIвалер ацIанва къе девлетрай,

Аялвилин кавал ама къиметда –

Адав гума чимивилер, секин тир,

Пси кьуна ксай вахтар шириндиз.

 

ЭрчIи хилез кьве иер гъед сух хьана,

Муькуь хилез – махар, зи руьгь тух хьана.

За хъицикьдин кавал хуьзва кIвале зи,

Ам гьахьнава, багьа къаш хьиз, рикIе зи.

 

Цуькведикай баллада

 

Лезгистандин накьварал,

Дагъдин вацIар михьи тир,

Чил гьахьайла гатфара,

Цуьк хъуьреда дири тир.

 

Цуьквер Сувар дередиз

Йиса-йиса илифда,

Гъилер кьунвай жергедин

Хъуькъвен кьилер къекъифда.

 

Суварин шад авазри

Лацу шивер хкида,

Абураллаз – тавазрик –

Гадани руш хъфида.

 

Шазан мекьер алатна,

Живер, муркIар цIрада.

Халкь чеб-чпив агатна,

Са хизан хьиз аквада…

 

КIвачеллачиз физва чун –

КIанзавач цуьк ишириз.

Алахънава – за лугьун –

Дустни душман туьхкIуьриз.

 

Аваз хьайтIа нагагьди,

Багъишзава цуьк адаз,

Тамукьрай луз са нагъвни,

Гуз гьазур я рикI адаз.

 

Кьабулзава шаирни

Цуьк гъилеваз дагъвийри,

Гьам мугьман, гьам факъирни

Элкъуьрзава багърийриз.

 

Дагъдин рушар цуьквер я,

Сад муькуьдлай гуьзел тир.

Лезгистандин гъетер я

Халкьдин эхир, эвел тир.

 

Халичадикай баллада

 

Дагъдавай чубан

Суьруь гваз вичин,

Сувун халича

Акатиз кIвачик.

 

Ада, хипер хьиз,

Хуьзвай дагълар чи,

Ширин манияр

Багъишиз ярдиз.

 

Хтайла хуьруьз –

Ватандиз багьа,

Ам шад тир, акваз

Вичин паб, бала.

 

Дагъдикай мани

Лагьана ада,

Сувун халича

АтIана ада.

 

Адан гуьзелдиз

Атанач ахвар,

РикIеваз мани,

Храна кваквар…

 

Пакамаз гъуьлуьз –

Вичевай цуьквер –

Акуна халича

Лезгийрин иер.

«Лезги газетдин» 2023-йисан 32-нумрадай