АХЦЕГЬ МАГЬАРАМ-ЭФЕНДИ
Я рагьман
(Мустазад )
Начагъвили тунва къе зун есирда,
Гьелекзава тIалари зи ширин чан,
Я Рабби, Рагьман1!
Йифиз-юкъуз гьатнава зун фикирда,
Вуна ая зи дердиниз са дарман,
Я Азимушан2!
Чидач гьинай атанатIа и азар,
Азардикай хьанва михьиз зун бизар,
Гьикьван чIугван адакай за агьузар?!
Ракъура зи патав, Худа, На Лукьман3!
Ая заз дарман!
Гъил къачу, зак кватIани тахсир, гунагь,
Дуьньяда Вун я даима зи панагь,
Вун я арха, Вун я даях, падишагь!
Дарда тамир гьич садрани На инсан,
Къадири-Субгьан4!
Бенде я зун зайиф, зериф ва ажуз,
Мецел алай ви багьа тIвар гьар юкъуз,
Гьисабмир зун, я Иллагьи5, На ужуз,
И дуьньядал я вад йикъан зун мугьман,
Къадири-Меннан6!
Аман-минет ийизва за, я Худа,
Вун я панагь заз анжах и дуьньяда,
Тамир На зун бед азардин яхада.
Ахцегь Шаир ава бизар хьана чан,
Алемдин султан!
Акуна
Ахварай заз йифиз нагагь
Аламатдин кар акуна.
Чинебан сир хьана малум,
Цава заз нурар акуна.
Акуна мад пара затIар,
Ахъайда за ваз гьар са кар:
КIеви чилер, кьакьан цавар,
Гьам малаикар акуна.
Кьилихъ галай кьакьан дагълар,
ЧIаганвай гьам къацу багълар,
КIубан хьана жуван гьалар,
Женнетдин варар акуна.
Кьуд патавай гьуьри-пери,
Сад-садалай иер вири,
РапIрапIзавай зи вилери, –
Заз гьахьтин ахвар акуна.
Магьараман гьа йикъалай
АтIана лап сабур-кьарай.
Юсуфаз7 хьиз, заз ахварай
Синайдин дагълар акуна.
Гьатда
Вал ашукь тир инсан даим
ЦIай-ялаврин юкьва гьатда.
ЧIугваз зиллет, чIугваз зулум,
Азабрин лап яцIа гьатда.
Агъзур бала къведа кьилел,
Такур дерт — гъам жедач чилел,
Накъвар жеда даим вилел,
Сел атанвай вацIа гьатда.
Вун я зи хан, вун я султан,
Вун галачиз куда зи чан,
Гуьгьуьлдин кIвал хьана виран,
Зун дердерин кьацIа гьатда.
Мецел алаз дуьа, салам,
Фида уьмуьр, жеда тамам,
Бинедилай тирди авам
Ахварай лап геж аватда.
Кьиле фенач рикIин мурад,
РикIин хиял, рикIин ният,
Ахцегь Шаир, гъавурда гьат,
Ашукь хьайи кас цIа гьатда!
Мад гумир азаб
Хер хьанвай жигерди чIугвазва зиллет,
Вилел ала даим ашкъидин сейлаб8.
Са дуьньядин гуьзел, мез ширин шуьрбет
Дилберди сакIани гузвач заз жаваб.
Вацраз ухшар я чин, буйдиз я шумал,
Къекъуьнриз къвед я ам, акунриз марал,
Адан гуьгъуьнаваз физва зи хиял,
ПIузарар я саки рикIиз хуш шараб.
Къастуна авай хьиз султанни хан зи,
Зулумна, атIана ада аман зи,
Къакъудна залумди динни иман зи,
ЯтIани, зиллетриз авуна за таб.
Женнетдин гьуьруь я, нур ала чинал,
РикIиз хуш я ажеб, пелел ала хал,
Регъуь я, валлагь, заз гуз адаз суал:
— Гьикьван ийида на зун, кана, кабаб?
Инсафа бейчара, сефил факъирдиз,
Яб гумир мидяйриз, гьар са кафирдиз,
Минет я, гуьзел, ваз, Ахцегь Шаирдиз
Инлай кьулухъ вуна мад гумир азаб!
Къакъатна9
Эй инсанар, и дуьньядин султандивай къакъатна зун,
Квахьнава зи ийир-тийир, имандивай къакъатна зун,
Фена зи яр, зун туна тек, зи чандивай къакъатна зун,
ЧIур хьана гьал, кефи-агьвал, жейрандивай къакъатна зун,
ПIузарар вирт, ширин шекер дармандивай къакъатна зун.
Я Ребби, агь, гьикьван иер халкь авунва На сунаяр,
Виридалай гуьзел-гуьрчег халкьнава На зи кIани яр.
Жуван рикIин ивидалди, авадариз вилин накъвар,
Муьгьуьббатдин сир ачухиз, кхьида за адаз чарар,
Я стхаяр, а сагьиби-игьсандивай10 къакъатна зун.
Цавун аршдиз акъатзава йифиз-юкъуз зи агьузар,
Авач жал зи агьвалдикай яраб кIани ярдиз хабар?!
Атана зи патав, ада алуддач жал залай азар,
Зулуматда гьатна гъамун, Искендераз11 хьанвай ухшар.
Эй эллер, вич вацраз ухшар инсандивай къакъатна зун.
Чара хьана, къакъатна зун ярдин утагъ-женнетдивай,
Чин халарив чIагурнавай, алем вири гьасретдавай
КIани ярди зиллетна заз, пар авуна хифетдикай,
Магьрум хьана дуьньядал зун гьар са жуьре лезетдикай.
Эй эллер, зи рикIиз багьа мержандивай къакъатна зун.
Шукур хьурай, я Ребби ваз, ихьтин гуьзел яратмишай.
Ракъиб-шейтIан, кана тамам, кабаб авур, къарсатмишай,
Гуьзел-гуьрчег рушар вири зи кIанидаз ухшатмишай.
Ахцегь Шаир, авач са кас, ви гьал чидай, ви дерт чидай,
И алемдиз дарман ийир Лукьмандивай къакъатна зун.
Зун
Гадарна эл-алем вири, мугьман хьанва Мевладиз12 зун,
Къурбанд ийиз гьазур я чан ихьтин гуьрчег савдадиз зун.
Фана дуьнья хьанва икрагь13, динни иман кьунва панагь,
Межнун хьана, хъфизвач мад баябандиз, сагьрадиз14 зун.
Фелекдин хьел себеб хьана, зи рикIни, зи жигер кана,
Ухшар хьанва лепе алаз, юзаз авай дарьядиз15 зун.
Гъамун парцик акатнаваз, зиллетдин цIуз аватнаваз,
Муьгьтеж я и дуьньяд винел са даяхдиз, первадиз16 зун.
Ахцегь Шаир, и дуьньядин мал-девлетда вил жемир ви,
Туба ая Сад Аллагьдиз, килигмир и дуьньядиз вун.
Шиирар туьрк чIалай лезги чIалаз элкъуьрайди — Азиз Мирзебегов
_______________
1 Рагьман — Аллагьдин иер тIварарикай сад я.
2 Азимушан — дережа вине авайди, яни Аллагь.
3 Лукьман — риваятрик квай духтур.
4 Къадири-Субгьан — Аллагьдин тIварарикай сад.
5 Иллагьи — Аллагь.
6 Къадири-Меннан — Аллагьдин тIварарикай сад.
7 Юсуф — рагъэкъечIдай патан эдебиятда машгьур тир “Юсуф ва Зулейха” риваятдин кьилин игит.
8 Сейлаб — селлер. Инал вилин накъварин манада ава.
9 И шиир 2004-йисуз чна Дербентда акъудай “Лезги эдебиятдин хазинадай” ктабда гъалатI яз Ахцегь Закиран шиир хьиз гьатнава.
10 Сагьиби-игьсан — жумарт кас.
11 Искендер — рагъэкъечIдай патан эдебиятда Александр Македонскийдиз гьакI лугьузва.
12 Мевла — 1) агъа, чIехиди; 2) пак инсан; 3) Аллагь, Халикь.
13 Икрагь хьун — такIан хьун.
14 Сагьра — къумлух чуьл.
15 Дарья — океан.
16 Перва — куьмек.
